اما و اگر پروژه‌های بانک جهانی در بنگلادش
کمکهای توسعه ای بانک جهانی به کشور بنگلادش که با هدف توسعه زیرساخت ها و کاهش فقر اختصاص یافته است اخیرا زیر ذره بین کمیسیون برنامه ریزی وزارت اقتصاد این کشور قرار گرفته و ایرادات و انتقادات اساسی بدان وارد شده است. مهمترین اشکال وارده عبارت از تخصیص بودجه‌های کلان به مناطق بیشتر برخوردار و بودجه‌های نازل به مناطق فقیرنشین این کشور است. شایان ذکر است که سایر کمکهای بین المللی توسعه ای نیز حال و روز مشابهی دارند. نکته قابل توجه در این میان نقش تاثیرگذار سیاستمداران و دیوانسالاران در تخصیص این گونه بودجه‌ها به مناطق غنی میباشد.
توزیع بودجه به پروژه‌های بانک جهانی در بنگلادش مانند ضرب المثل "زیره به کرمان بردن" شده است. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺧﯿﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ سرانه بودجه اختصاصی بانک جهانی برای پروژه‌های فقرزدایی در مناطق فقیرنشین نسبتاً از مناطق غنی کمتر است. شهرستان دیناژپور یکی از مناطق محروم و فقیرنشین بنگلادش محسوب می‌شود. سرانه اختصاصی بانک جهانی به پروژه فقرزدایی در این منطقه تنها 53 دلار است. از طرف دیگر، شهرستان نارایان گنج که کمترین تعداد فقیر را دارد، سرانه ای معادل 2،791 دلار را دریافت نموده است. در این رابطه اخیرا تیمی از کمیسیون برنامه ریزی وزارت اقتصاد بنگلادش اقدام به ارزیابی مبالغ تخصیصی بانک جهانی برای پروژه‌های در دست اقدام این بانک در مناطق مختلف بنگلادش نموده است تا که مشخص شود بودجه‌های پیش بینی شده تا چه میزان در مسیر درست تخصیص یافته اند. نظرسنجی موسوم به The Special Fairness Index )SFI) نشان داده که بودجه پروژه کاهش فقر به کمترین میزان در مناطق فقیرنشین توزیع شده است. بر اساس آخرین نظرسنجی بعمل آمده از سوی این کمیسیون Household Income and Expenditure Survey )HIES) ، نرخ فقر در شهرستان شمالی دیناژپور 64.3 درصد است و در شهرستان کوریگرام این میزان 70.8 درصد است. یعنی از هر 100 نفر در این منطقه حدود 71 نفر زیر خط فقر می‌باشند. با این حال میزان تخصیص بانک جهانی برای فقر زدایی در این منطقه کمتر از 60 دلار برای هر نفر است.
علاوه بر این، مبلغ 10 میلیارد دلار تحت عنوان "کمک بین المللی توسعه" برای اجرای 40 پروژه در زمینه‌های انرژی، برق، آموزش و کشاورزی اختصاص یافته است. با این حال، بررسی‌ها حاکی از آن است که بودجه اختصاص یافته برای توسعه این بخش ها در مناطق فقیر نشین به مراتب کمتر از مناطق نسبتا غنی است. در این زمینه بیش از 19 درصد از بودجه اختصاصی تنها در 3 شهر داکا، چیتاگونگ و نارایان گنج هزینه شده است. جالب آن است که سرانه اختصاصی برای شهر کیشورگنج که نرخ فقر در آن 53.3 درصد است، 66 دلار بوده است. در حالیکه‌هابی گنج شهرستان همسایه کیشورگنج با نرخ فقر 13.40 درصد بودجه ای پنج برابری را دریافت نموده است.
بر اساس بررسی‌های اخیر صورت گرفته مشخص گردیده که توزیع سرمایه گذاری وعده داده شده بانک جهانی در بنگلادش بر اساس نرخ فقر یا تعداد کل جمعیت اولویت بندی نشده است. بدین ترتیب می‌توان اذعان نمود که فعالیتهای توسعه ای بنگلادش صرفاً بر محوریت چند شهرستان از جمله پایتخت و شهر بندری چیتاگونگ متمرکز بوده و در اجرای یک پروژه توسعه ای در این کشور به هیچوجه نمی‌توان منافع سیاستمداران و دیوانسالاران با نفوذ را نادیده انگاشت. این بدان معناست که سرمایه گذاری بانک جهانی نیز نتوانسته است فراتر از این گرایش اجرایی گردد. در مجموع توزیع نابرابر بودجه توسط بانک جهانی که از طریق ایجاد شغل برای کاهش فقر تلاش می‌کند، تعجب برانگیز است. نتیجه بررسی‌ها حاکی از آن است که سرمایه گذاری بانک جهانی نتوانسته است یک مسیر صحیح و جهت دهی مشخصی را به دولت بنگلادش برای کاهش فقر ارائه نماید. چرا که کاهش فقر هرگز با یک چنین سرمایه گذاری نابرابری محقق نخواهد شد. نکته اساسی در این میان آن است که در کشوری همچون بنگلادش که فساد سیاسی و اقتصادی عمیقی در لایه‌های حاکمیتی وجود دارد، رهبران سیاسی و صاحب منصبان تمامی امور پروژه‌ها(از پردازش تا تصویب و اجرا) را در دست داشته و پروژه‌ها عمدتاً تحت تأثیر و فشار آنها تصویب و اجرا می‌شوند. در نتیجه، بودجه توسعه ای در مناطق غنی متمرکز می‌شوند. البته باید توجه داشت که گرچه دولت بنگلادش نقش اساسی در تصویب همه پروژه‌ها داشته است اما این امر به هیچوجه نافی مسئولیت بانک جهانی به عنوان یک سازمان بین المللی اهدا کننده کمک های توسعه ای نمی‌باشد. زیرا هدف پروژه‌های توسعه ای کاهش فقر است و از اینرو مردم مناطق فقیرنشین در این پروژه‌ها شایسته اولویت ویژه بوده و اگر این اتفاق نیفتد جای نگرانی است.
