سهم دولت و شرکتهای تحقیقاتی و داروسازی هلند در تلاش بین المللی برای تهیه دارو و واکسن کووید 19

همزمان با گسترش ویروس کرونا (کووید 19 ) و آثار و تبعات منفی اقتصادی و اجتماعی این همه گیری، تلاش های زیادی از سوی دولتها و موسسات تحقیقاتی و شرکتهای داروسازی دنیا برای کشف واکسن کرونا و تهیه داروهای مناسب برای جلوگیری از این بیماری صورت گرفته است. هلند اگرچه کشور کوچکی است ولی به نظر می رسد موسسات تحقیقاتی و شرکتهای دارو سازی این کشور ، سهم قابل توجهی در تلاش های بین المللی برای ساخت دارو و واکسن ضدکرونا بعهده دارند. در این گزارش مهمترین اقدامات انجام شده توسط دولت و موسسات تحقیقاتی و شرکتهای هلندی بطور مختصر مورد بررسی قرار گرفته است.

به نظر می رسد ویروس کرونا و تبعات منفی آن ویرانگرتر از آن چیزی است که در ابتدا تصور می‌شد. بنابراین تا زمانی که واکسنی برای مقابله با ویروس کرونا در دسترس نباشد، زندگی مردم نیز به حالت عادی بر نخواهد گشت. لذا شاهد تلاش بین المللی و مسابقه جهانی بین دولتها و شرکتهای تحقیقاتی و داروسازی سراسر دنیا  برای ساخت واکسن کرونا هستیم. گفته می‌شود در حال حاضر بیش از 135 واکسن در سراسر جهان در دست تولید هستند،  شرکت‌های هلندی نیز برای تهیه چنین واکسنی در تلاش هستند و به نظر می رسد سهم قابل توجهی در این میان دارند. از سوی دیگر برخی از محققان معتقدند امکان دسترسی به داروهایی با آثار مشابه و همسان با واکسن وجود دارد. آقای اریک اسنایدر، پروفسور ویروس شناسی مولکولی دانشگاه پزشکی لایدن (LUMC)می‌گوید: اگرچه در حال حاضر تأکید زیادی برای تولید واکسن وجود دارد. ولی داروها هم حداقل به همان اندازه مهم هستند. ما به عنوان یک کشور کوچک، در تحقیق در مورد ویروس‌های کرونا بسیار بزرگ هستیم.

 اسنایدر می‌گوید: در واقع، ما باید یک قدم جلوتر برویم و برخی از داروها را پیدا کنیم که در برابر کلیه ویروس‌ها کارساز باشند. اگر این اتفاق پس از شیوع ویروس سارس در سال 2003 ( که به نوعی برادر ویروس کرونا است) رخ داده بود، ما اکنون می‌توانستیم چنین درمانی را داشته باشیم. سالهای ارزشمندی از بین رفته است، بنابراین امیدوارم اکنون بهتر عمل کنیم و به زودی برای ویروس های بعدی آماده شویم.

  درکشور هلند تولید دارو نیازمند سپری کردن فرایند تحقیقاتی طولانی است. ده‌ها سال است که سه دانشگاه هلند برای این کار مشارکت دارند. آنها همچنین در سطح اروپایی با هم بسیار کار می‌کنند. علاوه بر این، چندین شرکت بیوتکنولوژی هلند به دنبال تولید این دارو هستند. البته این داروها عمدتا برای درمان سایر بیماریها است ولی به نظر می‌رسد برای مقابله با ویروس کرونا نیز قابل استفاده می‌باشند. این داروهای جدید در مرحله اولیه تولید قرار دارند و هنوز روی انسان آزمایش نشده‌اند.

مارک د بوئر، متخصص بیماریهای عفونی داخلی دانشگاه پزشکی لایدن می ‌گوید: داروهای مختلفی برای مراحل مختلف بیماری کووید 19 وجود دارد. برای قبل از اینکه ویروس وارد سلول شود یا بعد از آن. ویروس‌ها برای تکثیر، به سلولهای دیگر احتیاج دارند. برای این کار، آنها مرکز تولید سلول‌های بدن را به دست می‌گیرند و خود را تکثیر می‌کنند. این ذرات ویروس، سلولهای دیگر را نیز آلوده می‌کنند. داروهای کرونا می‌توانند در مراحل مختلف، ویروس را خنثی کنند.

دانشمندان هلندی چندین ابتکار را برای مقابله با ویروس کرونا پیشنهاد می‌کنند که بطور مختصر بشرح زیر می‌باشد:

گرفتن ویروس : گام اول در مبارزه با ویروس این است که قبل از ورود به سلول آن را از بین ببرید. این کار آنتی بادی‌ها در بدن است. با وجود ویروس ناشناخته، مدت زمانی طول می‌کشد تا بدن انسان آنتی بادی‌ها را تولید کند. برای سرعت بخشیدن به این واکنش استفاده از یک دارو می‌تواند موثر باشد. راه دیگر این است که به بدن آنتی بادی اضافه شود. این امر می‌تواند باعث پیشگیرانه شود یا در صورت بروز بیماری، از پیشرفت آن جلوگیری کند. برخلاف واکسن، در این روش ایمنی دائمی ایجاد نمی‌شود. این روش درمان، نتیجه تحقیقاتی است که با همکاری دانشگاه اراسموس در زمان ویروس اول سارس انجام شده است. از ماه ژوئن 2020، توافقاتی بین شرکت هلندی بیوتکنولوژی ISA Pharmaceuticals برای همکاری با یک شرکت بزرگ دارویی آمریکایی به نام Abbvie برای تحقیق بیشتر بر روی این روش صورت گرفته است. این شرکت مستقر در لیدن، البته نمی خواهد از وظیفه اصلی خود، یعنی ایمونوتراپی در برابر سرطان منحرف شود ولی روش درمانی مورد استفاده این شرکت برای جلوگیری از رشد سلول های سرطانی در حال کار بر روی سلول های کووید است که ممکن است افراد مبتلا به ویروس را ایمن سازی کند.

مدیرISA می‌گوید: فناوری ما برای مقابله با عفونت‌های مزمن ویروس بسیار مناسب است. تاکنون، ما از این فناوری در برابر ویروس‌هایی که می‌تواند باعث ایجاد سرطان شود استفاده کرده ایم، این روش همچنین می‌تواند برای ویروس کرونا نیز عمل کند. این شرکت در حال حاضر در حال آزمایش روش خود بر روی حیوانات است.

 مهار ویروس : یک مهارکننده ویروس می‌تواند به محض ورود به سلول، در زمان‌های مختلف ویروس را خنثی و از تکثیر آن جلوگیری کند. به عنوان مثال، Remdesivir، که اولین داروی ضد کووید19 بود که در پایان ماه ژوئن توسط سازمان داروهای اروپایی تایید شد. Remdesivir  در برابر هپاتیتC ایجاد شده بود و نمونه خوبی از داروهایی است که به نظر می‌رسد (تا حدودی) در برابر  ویروس کرونا موفق عمل نموده است. بیماران با کمک این دارو سریعتر بهبود می‌یابند. چندین گروه تحقیقاتی هلندی بر روی مهار کننده‌های گسترده در برابر کلیه خانواده ویروس کرونا متمرکز شده‌اند ولی مشخص نیست چند سال طول می‌کشد تا چنین دارویی به تولید انبوه برسد.

Protinhi Therapeutics یک شرکت بیوتکنولوژی جوان و کوچک در شهر نایمیخن است که مهار کننده‌های ویروس در برابر بیماری‌های عفونی مانند تب دنگ، زیکا و ویروس نیل غربی را تولید می‌کند. این روند شامل یک مهار کننده ویروس نیز است که به خوبی در برابر تب دنگ کار نمی‌کند، اما به نظر می‌رسد برای هدف قرار دادن گروه بزرگتری از ویروس‌ها از قبیل کووید19، سارس، مرس و دیگر ویروس های کرونا که به احتمال زیاد در آینده به وجود بیاید موثر خواهد بود. این شرکت با سه دانشگاه از جمله دانشگاه پزشکی لایدن LUMC همکاری می‌کند. مارتین فان همرت، پروفسور ویروس شناسی مولکولی دانشگاه لایدن می‌گوید: مولکول‌ها ابتدا در دانشگاه نایمیخن بررسی می‌شوند و سپس در لایدن آزمایش می‌شوند. این مهارکننده‌ها مانند Remdesivirآنزیم‌های ضروری برای تولید مثل ویروس را مسدود می‌کنند. این شرکت بودجه لازم برای تحقیق را پیدا کرده است، اما سرمایه همچنان یک مشکل است.

کاهش آسیب و عوارض بیماری : در برخی از موارد، بیماران مبتلا به کرونا با مشکلات حاد تنفسی و عوارض جانبی مواجه می‌شوند. برخی از داروها به عنوان مثال دگزامتازون (dexamethasone) می‌تواند این واکنش التهابی را مهار می‌کند. در تحقیقی که توسط دانشگاه آکسفورد انجام شده ، نشان می دهد که میزان مرگ و میر در بیماران کووید19 که این دارو را دریافت کرده بودند، به میزان قابل توجهی پایین بوده است. شرکت هلندیPharming ممکن است چنین درمانی برای کووید 19 را داشته باشد. این شرکت دارویی به نام Ruconest  برای مقابله با بیماری نادر آنژیودما (angioedema) تولید کرده که ضد التهاب است و ممکن است بتواند در بیماران کووید19 نیز کارایی داشته باشد. این شرکت حدود چهار ماه پیش اعلام کرد که در یک آزمایش در مقیاس کوچک، چهار نفر از 5 بیمار پس از دریافتRuconest  بهبود یافتند. سرمایه گذاران با شوق واکنش نشان دادند. ارزش سهام این شرکت طی یک روز بیش از 180 میلیون یورو افزایش یافت. اکنون منتظر نتیجه یک مطالعه بزرگ تر هستند. اگر این دارو اثربخش باشد، می‌تواند به سرعت در دسترس قرار گیرد، چون مقامات قبلاً آن را بی‌خطر ارزیابی کرده‌اند. اشکال این است که تولید در مقادیر زیاد دشوار است. چون ماده آن از شیر خرگوش های تراریخته گرفته می‌شود. بنابراین، این شرکت داروسازی قصد دارد در آینده نزدیک از گاوها نیز استفاده کند که این امر باعث افزایش چشمگیر ظرفیت تولید خواهد ‌شد.

همانگونه که پیش از این اشاره شد بسیاری از محققان معتقدند بدون تولید واکسن کرونا ، بازگشت به زندگی عادی دور از انتظار است بر این اساس تمرکز زیادی از سوی شرکتهای بزرگ داروسازی و مراکز مطالعاتی برای ساخت واکسن صورت گرفته است. در ادامه گزارش به تلاش ها و اقدامات دولت و تعدادی از موسسات تحقیقاتی و شرکتهای داروسازی هلندی در زمینه تولید واکسن کووید 19 اشاره می‌شود:

دولت هلند مدتی است در تلاش بین‌المللی برای تولید واکسن کووید19 فعال است. این کشور در ماه آوریل اعلام کرد 50 میلیون یورو برای تحقیقات در مورد واکسن توسط ائتلاف بین‌المللی برای نوآوری‌های آمادگی اپیدمیک (CEPI) هزینه کرده است. به گفته وزارت بهداشت هلند، تحقیقات واکسن برای این کشور در اولویت است. در اوایل ماه ژوئن، دولت هلند اعلام کرد که به همراه آلمان، فرانسه و ایتالیا، اتحادیه ای برای تولید واکسن فراگیر را تشکیل می‌دهد. توافقی که با شرکت داروسازیAstraZeneca برای تولید واکسن صورت گرفت، اولین نتیجه این ائتلاف بود. گفته می‌شود کل هزینه قرارداد با این چهار کشور 750 میلیون یورو بوده ، گویا سهم ایتالیا 185 میلیون یورو است ولی سهم هلند و دو دولت شریک مشخص نیست. دولت هلند گفته نخواهد گفت مبلغ پرداخت شده بهAstraZeneca چه مقدار است. آقای هوگو دیونگ، وزیر بهداشت هلند گفته است علاوه بر این مورد ، با 8 شرکت داروسازی دیگر نیز در حال گفتگو برای تولید دارو و واکسن است. او در نامه‌ای به مجلس هلند گفته است باید سرمایه گذاری‌های قابل توجهی را برای نتیجه نامشخص انجام شود.

در ادامه به برخی از مهمترین شرکتهای هلندی که در زمینه تحقیق و توسعه واکسن کووید 19فعالیت می‌کنند اشاره می‌شود.

Intravacc

بسیاری از مردم نمی‌دانند که هلند یک شرکت دولتی در زمینه تولید واکسن دارد. البته این شرکت تنها 140 کارمند دارد و بدون سرو صدا و به طور ناشناس فعالیت می‌کند. در ابتدای سال 2020، قرار بر این بود که با انتخاب یک مدیر جدید، مسئولیت برنامه ریزی برای خصوصی سازی در دستور کار قرار گیرد، اما پس از شیوع همه گیری کرونا، موضوع خصوصی سازی به حالت تعلیق درآمده است. حالا وزارت بهداشت، رفاه و ورزش هلند از طریق این شرکت در تلاش برای تولید سه واکسن کرونا است. در یکی از روشهای در حال پیگیری این شرکت، دانشمندان طبق روال معمول آنتی بادی‌ها را فعال نمی‌کنند، بلکه برای مبارزه با این بیماری، گلبول‌های سفید را فعال می‌کنند. گفته می‌شود این واکسن زیاد امیدوارکننده نیست زیرا به طور کامل از عفونت جلوگیری نمی‌کند، اما ایمن سازی سلول‌های سفید خون می‌تواند مانع پیشرفت جدی کووید19 شود. به این ترتیب، بیماران دیگر از ویروس کووید19جان خود را از دست نخواهند داد و دیگر نیاز نیست تحت مراقبتهای ویژه قرار بگیرند.

Halix

درست قبل از شروع بحران کرونا، این شرکت هلندی که زیرمجموعه گروه آلمانیDroege است، کارخانه داروسازی جدید خود را در شهر لایدن هلند با هزینه بیش از 40 میلیون یورو تأسیس نمود. هالیکس نیازی به جستجوی طولانی برای یافتن مشتری برای ساخت دارو یا واکسن برایشان ندارد زیرا در بحبوحه بحران کرونا، AstraZeneca، یکی از بزرگترین شرکتهای داروسازی در جهان، گزارش داد که با همکاری دانشگاه آکسفورد انگلیس در حال ساخت واکسن کرونا است. این شرکت پیش از این قراردادی برای ارائه 300 تا 400 میلیون واکسن به تعدادی از دولتهای اروپایی از قبیل دولت هلند، آلمان، ایتالیا و فرانسه امضا کرده است. بخشی از تولید این واکسن به شرکت هالیکس واگذار شده است. هدف دولت هلند این است که اگر واکسن آکسفورد اثربخش باشد، این واکسن را در مقیاس وسیع، در هلند تولید کند.

طبق گفته‌های محققان گروه آکسفورد، این واکسن پاسخ ایمنی خوبی در برابر این ویروس در موش‌ها و گونه ای از میمون‌ها ایجاد کرده است. واکسن آکسفورد، به نامChAdOx1 nCoV19، اولین نمونه‌ای است که در گروه بزرگتر از ده هزار نفر در سنین مختلف آزمایش می‌شود. مراحل آزمایش اولیه این واکسن بر روی انسان‌ها آغاز شده و در صورت موفقیت تا اوایل سال میلادی آینده وارد بازار خواهد شد. اولین نتایج آزمایش این واکسن نشان داد که سیستم ایمنی بدن افراد را فعال می‌کند. مطلب امیدوار کننده دیگر این است که هنوز مواردی از عوارض جانبی در آن مشاهده نشده است. با این حال سوالی که محققان امیدوارند به آن پاسخ دهند این است که آیا افراد واکسینه شده بهتر از افراد واکسینه نشده در برابر ویروس محافظت می‌شوند.

Mymetics

یک شرکت کوچک بیوتکنولوژی سوئیسی با ریشه‌ای قوی در هلند است. این شرکت به ریاست یک مدیرعامل هلندی اداره می‌شود. مرکز تحقیق و توسعه این شرکت نیز در شهر لایدن قرار دارد و تحت هدایت یک فرد هلندی دیگر است. این شرکت در شهر لایدنبر روی واکسن‌های ضد ویروسHIV و مالاریا فعالیت می‌کند. ولی تلاش‌های مختلفی را برای تولید واکسن ویروس کرونا آغاز نموده است.

Viroclinics

یک شرکت خدمات تحقیقات و توسعه واقع در شهر روتردام است که کارهای زیادی را برای شرکتهای دارویی، بویژه هنگام جمع آوری و پردازش داده‌ها از آزمایشات روی موضوعات انسانی انجام می‌دهد. این شرکت در سراسر جهان فعالیت می‌کند و توسط چندین شرکت داروسازی مشغول تولید داروها و واکسن‌های ضد ویروس کرونا است.

Janssen

شاید بتوان گفت بیشترین سهم هلند در تلاش برای ساخت واکسن کرونا از طریق شرکت یانسن صورت گرفته است. شرکت دارویی Johnson & Johnson (جانسون و جانسون) فعالیت اصلی خود برای تولید واکسن را در شهر لایدن انجام می‌دهد. آنها تاکنون یک واکسن تایید شده (علیه ابولا) تولید کرده‌اند. این شرکت قصد دارد در دو سال آینده تعداد یک میلیارد واکسن کرونا برای عرضه به بازار تولید کند. بخش عمده‌ای از تولید در کارخانه شرکت لایدن انجام خواهد گرفت. این کارخانه با هزینه 72 میلیون یورو، تنها دو سال پیش راه اندازی شده است. شرکت بیوتکنولوژیJanssen اقدام به تولید واکسنی خواهد کرد که مانند واکسن آکسفورد مبتنی بر ویروس سرماخوردگی ضعیف است. ولی هنوز هیچ نتیجه‌ای از آزمایشات بر روی حیوانات مشخص نشده است.

تشکیل ائتلاف چهارگانه اروپایی ( هلند، آلمان ، فرانسه و ایتالیا) موجب ناخرسندی برخی از اعضای اتحادیه شده است. وزیر بهداشت بلژیک، در رسانه‌های بلژیکی ابتکار عمل این چهار کشور را غیر منطقی و تک روی توصیف کرد. وی اظهار داشته است: این ائتلاف دوباره باعث تجزیه و تفرقه در درون اتحادیه اروپایی می‌شود و همه را تضعیف می‌کند. اما دولت هلند با دفاع از اقدام خود و در پاسخ به این انتقاد گفته است که سایر کشورهای عضو اتحادیه هنوز هم می‌توانند به این ابتکار عمل بپیوندند تا قراردادهایی حتی در سطح اتحادیه اروپا منعقد شود. به گفته هلند، گاهی اوقات رسیدن به یک توافق در سطح اتحادیه بسیار زمان بر است ، در این مورد عجله لازم بود چون آمریکا و کشورهای آسیایی در حال حاضر ظرفیت تولید اروپا را خریداری می‌کنند. بنابراین هلند نمی‌خواهد با وضعیتی روبرو شود که شرکتهای هلندی، واکسنی را تولید کنند که برای خود مردم هلند در دسترس نباشد.کمیسیون اروپا نیز گویا در صدد اجرای طرح مشابهی است و در صدد است مبلغ 2.4 میلیاردیورو برای خرید تعدادی واکسن برای همه کشورهای عضو هزینه کند. طرح خرید مشترک اتحادیه اروپا توسط وزیران بهداشت تصویب شده است.