تحولات اقتصادی نروژ ( از پیش از انقلاب صنعتی تا اکتشاف نفت)
کشور نروژ دارای یک سیستم اقتصادی توسعه یافته مبتنی بر اقتصاد بازار با مشارکت بخش های خصوصی و دولتی و البته با حفظ مالکیت دولتی در حوزه‌های استراتژیک میباشد. اقتصاد نروژ از زمان آغاز دوره صنعتی و علیرغم اثرپذیری از فرود و فرازهای تجارت جهانی، همواره با رشدی قوی مواجه بوده است. مردم این کشور در مقایسه با سایر کشورهای اروپایی و با دارا بودن یک سیستم رفاهی کاملاً یکپارچه، از زندگی سطح بالایی برخوردار هستند. ثبات سیستم تولید و رفاه مدرن نروژ به وجود صندوق پس انداز ملی متکی است، این صندوق به صورت مستمر و از محل درآمدهای حاصل از بهره برداری از منابع طبیعی و به ویژه نفت دریای شمالی در حال ثروتمندتر شدن میباشد. براساس داده‌های سازمان ملل متحد نروژ در سالهای متوالی جزء کشورهای با سرانه تولید ناخالص داخلی بالای 80،000 دلار بوده است. در این گزارش تلاش می‌گردد تا با بررسی سیر تحولات تاریخی اقتصاد نروژ، تصویر و شناخت کاملتری در خصوص این کشور اسکاندیناویایی ارائه شود.
مرحله پیش از انقلاب صنعتی
قبل از انقلاب صنعتی، اقتصاد نروژ عمدتاً مبتنی بر کشاورزی، چوب و ماهیگیری بود. نروژی‌ها تا پیش از عصر جدید همواره در شرایط فقر و کمبود، زندگی می‌کردند و بجز مناطق حاصلخیز در Hedemarken و Ostfold، کلا در این کشور قحطی حاکم بود. محصولات کشاورزی محدود به دانه‌هایی مانند گندم و جو بوده و نیاز مردم به گوشت به صورت ناکافی و از طریق دامداری ابتدایی و سنتی و یا شکار حیوانات وحشی تامین می‌شد. در مناطق مرکزی و شمالی، اقوام سامی نیز به دامداری گله‌های گوزن می‌پرداختند. از دیگر راه‌های تامین معاش خانواده‌های نروژی صید انواع ماهی از جمله سالمون، شاه ماهی، گربه ماهی، ماهی سفید و سایر گونه‌های سردآبی به وفور بود، ولی ماهیگیری در اطراف سواحل سنگی و صخره ای کار بسیارسخت و همراه با وقوع حوادث خطرناکی بوده، ورود سیب زمینی به نروژ (در قرن 18) برای مردم این سرزمین کمک بسیاربزرگی در رفع نیازهای خوراکی آنان فراهم آورد. در سراسر سواحل نروژ برداشت انواع ماهی و آبزیان یک مکمل مهم برای محصولات کشاورزی بوده و در بسیاری از مناطق در شمال و غرب به عنوان اصلی ترین معیشت خانوار بوده است. ماهیگیری به طور معمول با پرورش محصول و پرورش دام در مزارع کوچک تکمیل می‌شد. علیرغم شرایط اقتصادی بسیار سخت در نروژ مردمان این سرزمین هیچگاه از تشکیل سیستم فئودالی استقبال نکردند و با وجود ساختار حکومتی متمرکز پادشاهی و رسم حاکمان این سرزمین در اعطای زمین‌های بسیار بزرگ به شوالیه‌های وفادار و سران لشکری و کشوری، این قشر کشاورزان خودمختار بودند که چرخه اصلی کار کشاورزی نروژ را در دست داشتند و البته هنوز هم این جایگاه به قوت خود باقی است. با این وجود در قرن نوزدهم بسیاری از خانواده‌های کشاورز به دلیل فقر شدید مجبور به مهاجرت به آمریکای شمالی شدند و در آن منطقه اقامت گزیدند. با این حال هنوز هم کشاورزان در چرخه اقتصادی نروژ دارای جایگاه و نقش مهمی می‌باشند.
انقلاب صنعتی در نروژ
هر چند صنعت استخراج از معادن در مناطق "کنگسبرگ، راروس و لاککن" و بهره برداری از آن در ساخت محصولات فلزی از زمان‌های بسیار دور در نروژ رواج داشته ولی روند صنعتی شدن این کشور را می‌توان با تاسیس اولین کارخانه‌های نساجی در اواسط قرن نوزدهم، همزمان دانست که در این مقطع و با رونق صنعت نساجی و سپس توسعه فعالیت کارآفرینان و نیاز بیشتر به سرمایه در گردش، موجب تاسیس بانکها و نهایتا شکل گرفتن بنگاههای بزرگ صنعتی در نروژ شد. در ادامه این تحول، رشد صنایع و اشتغالزائی موجب افزایش فرصت های شغلی و نیاز مبرم به نیروی کار، کوچ تعداد زیادی از کارگران بخش کشاورزی به شهرهای صنعتی را موجب شد و این چرخه به نوبه خود باعث افزایش دستمزدها و کاهش نیروی کار در بخش کشاورزی و نهایتا و طی یک روند نسبتا طولانی مدت، موجب کاهش سطح اراضی زیر کشت و تغییر الگوهای جمعیت روستایی و رشد طبقه کارگر با هویتی منسجم تر و منافع مشترک بیشتر شد. این تغییرات ساختاری، فصل نوین و متمایزی در تاریخ تحولات اجتماعی در نروژ به حساب می آید که با وقوع اصلاحات سوسیال دمکراتیک در سال های پس از جنگ جهانی دوم به نقطه اوج خود رسید در این مرحله، حزب کارگر نروژ به رهبری آقای Einar Gerhardsen به عنوان نخست وزیر، اصلاحات سوسیال دموکراتیک را با هدف متعادل کردن توزیع درآمد، رفع فقر، ارائه خدمات اجتماعی بهتر مانند بازنشستگی، مراقبت های پزشکی و مزایای معلولیت برای همه را آغاز کرد، وی توانست طی دوران طولانی مدت 17 ساله نخست وزیری، بخش اعظم از اعتماد عمومی را جذب حزب کارگر کند. این مقطع زمانی همچنان دارای جایگاه ویژه ای در تاریخ معاصر احزاب سیاسی نروژ و مقبولیت و جایگاه اجتماعی رهبران حزب کارگر میباشد .
اعمال سیاست های طولانی مدت سوسیال دمکراتیک با فراهم سازی امکان دسترسی عمومی به اطلاعات از سوی دولت و همگن بودن جمعیت ساکن به خصوص در فعالیت های اقتصادی، میسر گردید. بر اساس یافته‌های تحقیقات دانشگاه نروژ این دوره نقش مهمی در زمینه رشد اقتصاد کلان نروژ داشته است و تاثیر آن حتی با دستیابی نروژ به منابع سرشار نفت و گاز و تبدیل شدن این کشور به بزرگترین صادرکننده نفت در شمال قاره اروپا نیز همچنان باقیست. لازم به ذکر آنکه پایه گذاری سیستم نوین و مترقی اخذ مالیات بر درآمد، اعمال مالیات بر ارزش افزوده و طیف گسترده ای از مالیات های ویژه مانند مالیات بر خودرو، دخانیات، الکل، مواد آرایشی و غیره که از دوره مذکور آغاز شد.
دستیابی به نفت
در ماه مه 1963، نروژ نسبت به ثبت بین المللی حقوق خود بر منابع طبیعی در بخش هایی از دریای شمال اقدام نمود و متعاقب آن اولین عملیات اکتشافات نفت در 19 ژوئیه 1966 توسط شرکتOcean Traveler آغاز شد. نفت برای اولین بار در میدان نفتی بالدر در منطقه Utsira، در حدود 190 کیلومتری غرب استاوانگر و در سال 1967 کشف شد و سلسله اکتشافات بعدی تا سال 1969، ثابت کرد که ذخایر نفت زیادی در دریای شمال وجود دارد و متعاقب آن و با کشف یک میدان بزرگ گاز در میدان نفتی بوداکوفیسک با ظرفیت 67،957.8 متر مکعب در سال 1980 نشان داد که نروژ علاوه بر نفت دارای مقادیر قابل توجهی از ذخایر گاز طبیعی نیز هست.
پس از این تحولات وزارت صنعت نروژ به سرپرستی " اولا اسکایک بروک" به سرعت اقدام به ایجاد یک سیاست ملی انرژی کرد که بر اساس آن نروژ تصمیم گرفت خارج از اوپک بماند، قیمت انرژی خود را مطابق با بازارهای جهانی حفظ کند و درآمدهای نفتی که در نروژ به عنوان "هدیه ارز" معروف شده بود را عاقلانه هزینه کند. نروژ همچنین شرکت نفت دولتی Statoil را تأسیس کرد و حقوق حفاری و تولید را به شرکت های تازه تاسیس Norsk Hydro و Saga Petroleum واگذار نمود.
نفت دریای شمال چالش های تکنیکی و فن آوری زیادی را برای تولید و اکتشاف به همراه داشت و شرکت های نروژی برای برطرف کردن این چالش ها در صنایع و ساخت و ساز تجهیزات و ماشین آلات مورد نیاز، سرمایه گذاری‌های عمده ای کردند. تعدادی زیادی از شرکت های مهندسی و ساخت و ساز از صنایع کشتی سازی که در آن زمان از رونق افتاده بودند ظرفیت های خود را با شرایط جدید هماهنگ نموده و وارد صنایع مرتبط با نفت و گاز شدند و در پی این تحول و استقرار دفاتر این گونه شرکتها در منطقه استاوانگر در سواحل غربی نروژ این ناحیه به عنوان مرکز اصلی صنایع حفاری دریایی تبدیل شد و از آن پس میادین جدید نفت و گاز در مناطق بزرگی از دریای نروژ و دریای بارنتس از جمله Snohvit اکتشاف و توسعه یافته اند.
منابع
- List of Countries by GDP (nominal) per capita. International Monetary Fund World Economic Outlook (October-2019). http://statisticstimes.com/economy/countries-by-gdp-capita.php
- Scope affirms Norway's sovereign credit rating at AAA with a Stable Outlook. Scope Ratings. Retrieved 8 February2019.
- United Nations Statistics Division - National Accounts. unstats.un.org. Archived from the original on 5 February 2016. Retrieved 30 April 2018.
- Riber, Lars; Dypvik, Henning; Sørlie, Ronald (2015). Altered basement rocks on the Utsira High and its surroundings, Norwegian North Sea (PDF). Norwegian Journal of Geology. 95 (1): 57–89. Retrieved 3 February 2018.