جمهوری کالمیکیای فدراسیون روسیه

چشم انداز احداث بندر لاگان روسیه بر کرانه دریای خزر

در اوایل ماه اوت 2020 سازمان فدرال حمل و نقل دریایی و رودخانه ای فدراسیون روسیه اعلام کرد که پروژه احداث بندر دریایی لاگان جمهوری کالمیکیا در طرح توسعه حمل و نقل مناطق این کشور گنجانده شده است.

همچنین دستور مربوطه به شماره پ-1980 مورخ 29/7/2020 با امضای آقای میخائیل میشوستین رئیس دولت در وب سایت رسمی اطلاعات حقوقی فدراسیون روسیه بارگزاری گردید.
مطابق با این سند، احداث فاز اول بندر دریایی لاگان در جمهوری کالمیکیا با ظرفیت سالیانه 12.5 میلیون تن در طرح فوق الذکر پیش بینی گردیده است. این پروژه شامل احداث پایانه غلات با ظرفیت 5 میلیون تن در سال، پایانه بارهای مایع با ظرفیت نیم میلیون تن و پایانه کانتینری با ظرفیت 5 میلیون تن و پایانه تخلیه و بارگیری بارهای عمومی‌با ظرفیت سالیانه 2 میلیون تن می‌شود.
پیش از این مسئولان جمهوری کالمیکیا در چارچوب برنامه توسعه جمهوری کالمیکیا نسبت به تدوین طرح پیش نیازهای فنی و اقتصادی این بندر اقدام نموده بودند.

تاریخچه

ایده ساخت بندر لاگان در جمهوری کالمیکیا به زمان اتحاد جماهیر شوروی و طرح پروژه احداث کانال «اوراسیا» جهت اتصال دریای خزر به دریای آزوف برمی‌گردد. در دهه 1930 اقداماتی برای ساخت کانال اتصال دهنده دریای خزر به دریای آزوف انجام شد که با شروع جنگ بین الملل دوم متوقف گردید. در سال 2007 ایده ساخت راه ترابری آبی مستقیم از دریای خزر (لاگان) تا حوزه آبی آزوف و دریای سیاه مجدداً بین دولت های منطقه مورد بحث قرار گرفت. حتی در سال 2009 مبلغ 2.7 میلیون دلار برای انجام تحقیقات امکان سنجی این پروژه اختصاص پیدا کرد، اما نتایج آن منتشر نشد. در سالهای اخیر موضوع اجرای پروژه احداث کانال «اوراسیا» بین محققان و سیاستمداران از کشورهای روسیه، چین و قزاقستان مورد بحث بوده است. در سال 2011 نقش گردش کالا از بندر لاگان در توسعه صنایع نفت و گاز و در سالهای بعدی در حمل بار ترانزیت از مبدأ چین مدنظر قرار گرفت.

در اواسط ماه مارس 2019 پس از برگزاری نشست شورای دولتی با موضوع «توسعه زیرساخت لجستیک و حمل و نقل – مبنای رشد اقتصادی مناطق خزری فدراسیون روسیه» در شهر آستراخان، احداث مجتمع بندری مدرن بین المللی «بندر لاگان» با ظرفیت طراحی سالیانه 22.5 میلیون تن در منطقه لاگان جمهوری کالمیکیا در دستور کار قرار گرفت. در ماه ژوئیه همان سال موافقت سازمان فدرال حمل و نقل دریایی و رودخانه ای فدراسیون روسیه برای اجرای مرحله اول احداث بندر دریایی با ظرفیت 12.5 میلیون تن اعلام شد.

همچنین در اواخر ماه مه 2020 آقای باتو خاسیکوف رئیس جمهوری کالمیکیا اظهار داشت که هزینه اجرای پروژه احداث این بندر معادل 41.3 میلیارد روبل برآورد می‌شود. به گفته وی، دولت محلی نسبت به آماده سازی پیش نیازهای فنی و اقتصادی این بندر اقدام کرده است. لازم به ذکر است که دست اندرکاران بندر در سال 2019 هزینه احداث آن را 100 میلیارد روبل برآورد کرده و از آمادگی سرمایه گذارانی از روسیه، خاورمیانه، ایران و چین برای ورود به پروژه خبر داده بودند.

در واقع ایده احداث بندر لاگان در سالهای اخیر به گروهی از شرکتهای منطقه مرکزی « زمین و استپ سیاه» تعلق دارد که به فرآوری غلات اشتغال دارند. در سال 2015 کارشناسان این شرکت ها برای بررسی موضوع اجرای پروژه ساخت تأسیسات دریافت، انبارداری و فرآوری غلات، روغن نباتی و کنجاله سویا در بندر امیرآباد به ایران دعوت شدند. هدف این پروژه تحویل درازمدت و بدون توقف کالاهای روسی بود. این کارشناسان با تحلیل پتانسیل لجستیک و ترابری منطقه به این نتیجه رسیدند که هدف فوق الذکر با استفاده از شهر لاگان به عنوان نقطه اثر امکان پذیر خواهد بود. به عقیده آنها، شهر لاگان روسیه با فاصله 550 میل دریایی از امیرآباد ایران برای حمل و نقل دریایی بهینه می‌باشد.

در ماه آوریل 2020 دولت روسیه برنامه توسعه اقتصادی-اجتماعی جمهوری کالمیکیا برای سالهای 2020 تا 2024 را تصویب نمود. در این سند بر ضرورت احداث خط ریلی اولان خول – آدیک – یاشکول – اِلیستا – زیمُونیکی در کنار بقیه موارد تأکید شد که با احتساب طرح احداث بندر لاگان به راه اندازی کریدور جدید بین المللی حمل و نقل یاری خواهد رساند. پس از انجام مذاکرات با دولت جمهوری کالمیکیا شرکت سهامی «بندر لاگان» تأسیس شد که تمامی مخارج مربوط به آماده سازی پروژه، انجام کارهای ضروری و پرداخت هزینه‌های جاری را به عهده گرفت.

ساخت بندر در دو مرحله طی چهار سال و نیم انجام خواهد شد. تعداد مورد نظر پرسنل بندر و کارکنان مربوط به آن حدود 3 هزار و پانصد نفر خواهد بود و تنها میزان مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به بیش از 300 میلیون روبل خواهد رسید.

 

ویژگی‌ها

بر اساس مطالب سایت سازمان حمل و نقل دریای و رودخانه ای روسیه، «این پروژه نه برای رقابت با بنادر خزری موجود روسیه گردد، بلکه جهت تکمیل ظرفیت های آنها به کمک ارائه خدمات تخصصی و در وهله اول خدمات به بارهای کانتینری در دستور کار قرار گرفته است. از مزایای این پروژه امکان ناوبری چهارفصل و همچنین نزدیکی به خطوط ارتباطی ریلی و جاده ای می‌باشد. بندر دریایی لاگان با ظرفیت 12.5 میلیون تن برای تکمیل زیرساخت حمل و نقلی دریایی فدراسیون روسیه در دریای خزر در نظر گرفته شده است». لازم به ذکر است که امکان تخلیه و بارگیری غلات، کنجاله سویا و بارهای کانتینری، عمومی و یخچالی در طرح این بندر دیده شده است.

ارائه خدمات به بارهای کانتینری یکی از ویژگی‌های اصلی این بندر بوده و حمل بار ترانزیت از مسیر ایران و از مبدأ هند و کشورهای حاشیه خلیج فارس در آن نقش محوری را خواهد داشت. این بندر دریایی همچنین نقطه آغاز ایجاد یک خوشه صنعتی و لجستیک خواهد بود که امکان افزایش درآمدهای مالیاتی دولت و ایجاد فرصت های شغلی جدید را فراهم می نماید.

 

این بندر 32 اسکله و تأسیسات دیگر نظیر سیلوهایی با ظرفیت 300 هزار تن برای نگهداری محصولات غلات، پایانه‌های تخلیه، انبارداری و بارگیری روغن نباتی، کنجاله سویا، میوه، سبزیجات و جابجایی بارهای کانتینری، بارهای عمومی‌بسته و باز را در اختیار خواهد داشت.

تحویل بار از سمت خشکی به کمک مسیرهای ریلی و جاده ای صورت خواهد گرفت که احداث آنها در پروژه بندر پیش بینی شده است. راه دسترسی ریلی بندر لاگان قرار است به ایستگاه راه آهن اولان-خول یعنی نزدیکترین ایستگاه فعال واقع در کیلومتر 263 انشعاب تک خطه غیربرقی آستراخان-کیزلیار راه آهن قفقاز شمالی متصل گردد. در نظر است که این مسیر در سمت جنوب جاده موجود اولان-خول-لاگان قرار گیرد. طول مسیر دسترسی ریلی از ایستگاه اولان-خول تا ایستگاه راه آهن کنار بندر 42.3 کیلومتر خواهد بود. مسیر دسترسی ریلی تا مرز اتصال با راه ریلی درون بندر طراحی شده است. جاده دسترسی به بندر نیز به طول 5.5 کیلومتر پیش بینی شده است.

به گفته مدیرعامل شرکت سهامی «بندر لاگان»، موقعیت جغرافیای این بندر بیشترین منفعت اقتصادی را برای شرکت های حمل و نقل دارد. طول کانال لاگان حدود 80 کیلومتر است که تقریباً نصف طول 168 کیلومتری کانال ولگا-خزر می‌باشد. این موضوع با احتساب محدودیت های سرعت عبور کشتی‌ها در طول کانال ولگا-خزر و ضرورت استفاده از کشتی‌های کلاس کوچک تر، حمل بار از طریق کانال لاگان را اقتصادی تر می نماید. جنبه مثبت دیگر این پروژه دوری آن از آبرفت های رودخانه ولگا است که به طور اساسی (صدها برابر) هزینه‌های لایروبی آن را کم می‌کند.

همچنین امکان تحویل 4 فصل کالا وجود خواهد داشت. اگر امکان یخ زدن سطح حوزه آبی بنادر اُلیا و آستراخان در 3 یا 4 ماه سال وجود دارد، در مورد لاگان این مشکل حذف خواهد شد. به گفته مدیرعامل «بندر لاگان»، در طول 15 سال اخیر در حوزه آبی لاگان پوشش یخی متراکم مشاهده نشده است. همچنین مزیت رقابتی دیگر این پروژه، قابلیت پذیرش کشتی‌های 10 هزار تنی حمل بار خشک عنوان شده که بنادر آستراخان قادر به انجام آن نیستند.

همچنین جابجایی بارهای کانتینری یکی از محورهای دارای چشم انداز بندر لاگان می‌باشد. پایانه‌های ارائه خدمات به این بارها در این پروژه پیش بینی شده است و حمل و نقل کانتینری از هند و کشورهای ساحلی خلیج فارس و از مسیر ایران در دستور کار قرار دارد.

 

نتیجه گیری

بندر لاگان یک پروژه سرمایه گذاری کاملاً خصوصی و بدون استفاده از منابع مالی دولتی با هزینه کلی این پروژه معادل 41.3 میلیارد روبل اعلام شده است. باید توجه داشت که بخش خصوصی تنها در صورت حصول اطمینان از سود دهی پروژه نسبت به سرمایه گذاری اقدام خواهد نمود. نظر به اعلام آمادگی سرمایه گذاران خصوصی برای ورود به پروژه، به نظر می رسد که بررسی‌های کارشناسی انجام گرفته و جذابیت کافی برای آنها وجود دارد. همچنین لازم به ذکر است که شرکت های حمل و نقلی پیشنهاد دهنده طرح در جمهوری کالمیکیا مستقر نیستند و در انتخاب محل احداث بندر صرفاً اقتضائات اقتصادی را مدنظر داشته اند که حاکی از رهیافت واقع گرایانه در این طرحی می‌باشد.

به عقیده کارشناسان، احداث و فعالیت این بندر به طور اساسی بر جایگاه اقتصادی-اجتماعی نه تنها منطقه لاگان و این جمهوری، بلکه مناطق همجوار تأثیر خواهد گذاشت. تولیدکنندگان محصولات کشاورزی و سایر کالاها در استان‌های استاوراپول، راستوف و ولگاگراد مجاور با کالمیکیا که دسترسی مستقیم به دریا ندارند و همچنین استان‌های حاشیه ولگا، اورال و مناطق دیگر روسیه با پتانسیل صادرات با استفاده از امکانات صادرات و واردات بندر لاگان خواهند توانست محصولات و خدمات خود را بفروشند.