خاستگاه اولیه پسته در جهان

پیدایش‌ پسته‌ در ایران‌ به‌4000 تا 5000 سال‌ پیش‌ باز می‌گردد. خاستگاه اولیه درخت پسته به دوره هخامنشی و نواحی خراسان در ایران نیز نسبت داده شده است.

پیدایش پسته در ایران به 4000 تا 5000 سال پیش برمی‌گردد. خاستگاه اولیه درخت پسته به دوره هخامنشی و نواحی خراسان در ایران نیز نسبت داده شده است. درخت پسته در زبان‌های یونانی، لاتین، اروپایی، عربی، ترکی، روسی، ژاپنی و دیگر زبان‌ها از نام ایرانی آن گرفته شده است. نام درخت این محصول در زبان پارسی "پیستاکو" بود و سپس به پسته تبدیل شده است. باغ های پسته در ایران از همان زمان ایجاد شدند

‌

پسته دارای 75 جنس و 600 گونه است. براساس آمارهاى به دست آمده از میان کشورهاى مختلف تولیدکننده پسته، تنها محصولات هفت کشور جنبه تجارى دارند و از کل 400 هزار تن پسته تولیدى در جهان ایران با دارابودن حدود 57 درصد تولید در مقام اول، آمریکا با 17 درصد مقام دوم و ترکیه با 13 درصد در مقام سوم قرار دارد. اکنون استان کرمان در ایران با دارا بودن 81.4درصد از کل سطح زیرکشت درختان بارور، بزرگترین منطقه پسته کارى ایران و جهان است. ارقام مهم پسته‌ کرمان شامل اوحدى، کله‌قوچى، فندقى، اکبرى، سفید پوسته، امیرى، شستى و جندقى می‌باشد.

  پسته ایرانى براساس پیشینه تاریخى و منطقه تولید به نام همان محل نیز نامگذارى شده‌اند پسته دامغانى، قزوینى، راورى، سبزوارى و قمى از این جمله هستند. البته قابل ذکر است علاوه بر موارد ذکر شده پسته براساس شکل نیز تقسیم بندى‌هایى دارد. ارقامى نظیر بادامی، احمداقایی، اکبری، فندقی، کله قوچى، سفید پسته، سبز پسته، خنجری و... را می‌توان بر اساس شکل تقسم بندی کرد.

     این ارقام مختلف پسته زمان‌هاى رسیدن متفاوتى دارند و به انواع زودرس و دیررس تقسیم می‌شوند. انواع زودرس اواخر مرداد و دیررس در اوایل مهر می‌رسند. پسته‌ یک‌ میوه گرمسیری‌ است. درخت‌ پسته‌ برخلاف‌ درختان‌ بادام‌ و گردو جزو درختان‌ دوپایه‌ است‌ و نر و ماده آن‌ از یکدیگر جدا هستند. پسته‌ از میوه‌هایی‌ است‌ که‌ یک‌ سال‌ بارور و سال‌ بعد کم‌بارتر است.

 قدیمی‌ترین اثری که از پسته در جهان به دست آمده، قطعه چوب نیم سوخته‌ای است مربوط به عصر حجر که در حدود هزار سال پیش در اطراف شهرستان فسا (استان فارس) پیدا شده و هم اکنون در موزه پاریس نگهداری می‌شود. هرودوت مورخ مشهور یونانی نیز در نوشته‌های خود اشاراتی به کشت پسته ایران کرده است. بنابراین درخت پسته در ایران سابقه تاریخی دارد و گمان می رود که این محصول از چهار هزار سال پیش در ایران کشت می‌شده است. ایرانیان از دورترین ایام تاریخ خواص خون ساز و حیات بخش و هوش افزای محصول پسته را به فراست دریافته‌اند. فی المثل به روایت منابع باستانی ضحاک مغلوب ایرانیان ، پارس‌های پیروزمند را «پسته خوار» خطاب کرده است و پارت‌ها مردانی وصف شده‌اند که از کودکی پسته را به عنوان خوراکی نیرو بخش، مقوی و کم حجم همواره به همراه داشته‌اند.

   در حال حاضر سطح زیر کشت پسته ایران بیش از 360000 هکتار می‌باشد که استان کرمان با مجموع بیش از 270000 هکتار باغ های بارور وغیربارور 77 درصد محصول کل کشور را تولید و به عنوان مهمترین منطقه پسته کاری ایران و جهان محسوب می‌شود. سایر استان‌های پسته خیز ایران شامل استان‌های یزد، خراسان، فارس، سمنان، سیستان و بلوچستان، قزوین، مرکزی، اصفهان و قم می‌باشند که بیش از 90000 هکتار سطح زیر کشت باقیمانده در ایران را به خود اختصاص داده اند.

 

تاریخچه پسته در ایالت کالیفرنیا-آمریکا:

 در اواسط دهه اول قرن نوزدهم میلادی بود که محصول پسته به آمریکا رسید و مشتری پروپاقرص در آمریکا مهاجرانی بودند که از خاورمیانه به نیویورک آمده بودند. رابطه پسته با آمریکا در سال 1904 عمیق‌تر شد، چون برای اولین بار پسته در خاک آمریکا کاشته شد. در آن زمان ایران پیشروی بی‌رقیب تولید پسته در دنیا بود. تغییرات در بازار از سال 1929 شروع شد یعنی زمانی که گیاه‌شناس آمریکایی به نام ویلیام وایت هوس برای جمع‌آوری بذر مختلف پسته، به ایران سفر کرد. او کارمند وزارت کشاورزی آمریکا بود، سرزمین پارس را زیر پا گذاشت تا پسته‌هایی پیدا کند که در آمریکا قابل‌کشت باشند. پس از شش ماه او به آمریکا بازگشت و امیدوار بود بتواند 10 کیلو نمونه پسته‌ای که از ایران آورده بود را در آمریکا بکارد. پسته در اقلیمی‌که تابستان‌های خشک و طولانی و زمستان‌های ملایم داشته باشد رشد می‌کند. پس قرعه به نام دره ساکرامنتو افتاد که از لحاظ کشاورزی خاک حاصلخیزی داشت و میزبان پسته‌های آقای وایتهوس شد.سال‌ها طول کشید تا وایتهوس نمونه‌هایش را آزمایش کند. وی با دقت به درختان رسیدگی می‌کرد و تغییرات تدریجی رنگ‌دانه‌های پسته را از سبز کمرنگ به زرد و صورتی مشاهده می‌کرد اما از هزاران دانه‌ای که وی جمع کرده بود فقط یکی با اقلیم آن منطقه سازگار بود و آن دانه پسته یکی از پسته‌هایی بود که از باغات متعلق به خانواده آقای آگاه تولیدکننده سابق پسته در رفسنجان ایران برداشته بود.

 

   رفسنجان که در فلات مرکزی ایران واقع‌شده نه تنها زادگاه پسته است، بلکه متنوع‌ترین ارقام پسته را پرورش می‌دهد. وایت هوس که لقب پدر صنعت پسته آمریکا را دارد آن رقم موفق در آمریکا را کرمان نام نهاد. تقریباً نیم قرن بعد در سال 1976 اولین محصول تجاری رقم پسته آمریکا به ثمر رسید و در حدود 900 تن پسته برداشت شد. رقم پسته کرمانی که امروز هم رقم اصلی پسته در آمریکا محسوب می‌شود درشت، خندان و پرمغز است اما تفاوت هایی با نوع اصیل آن که در ایران است دارد.

مقایسه پسته ایران و آمریکا

   تنها پسته ایران است که از نظر شکل، رنگ، هیبت ظاهری، اندازه، ابعاد و همچنین مشخصات مغز آن، ارقام بسیار متنوعی دارد. محصول پسته سایر کشورها عموماً یکنواخت است و تنوع چندانی ندارد. اغلب این کشورها یک رقم پسته بیش‌تر ندارند، حتی ارقام پسته محصول برخی کشورها مشابه است و از نظر مشخصات تفاوت چندانی ندارد. در آمریکا به جز رقم کرمان (نام استان پسته خیز ایران و یک رقم پسته در آمریکا)، ۳ تا ۴ رقم دیگر بر اثر پیوند به دست آمده است. اما این ارقام نه تنها امتیاز برجسته‌ای بر رقم کرمان ندارند بلکه در مقایسه با آن اختلافات منفی غیر قابل اغماضی نیز دارند، به همین دلیل توسعه‌ای نداشته و رقم کرمان بر سایر ارقام غالب است. رقم کرمان محصول کالیفرنیا صرف نظر از تفاوتی که در ماهیت با رقم مشابه آن در شهر کرمان دارد، مغز آن نیز از نظر ظاهری با ارقام پسته ایران تفاوت هایی دارد. اگر مغز پسته رقم کرمان محصول کالیفرنیا با چاقوی تیزی از کمر به دو نیم با دو لپه مغز از یکدیگر جدا شوند، در مقطع مغز حفره ای به چشم می‌خورد. این نوع حفره در داخل مغز پسته محصول کالیفرنیا تقریباً بدون استثنا وجود دارد و تنها کوچکی و بزرگی آن تفاوت می‌کند.

   بدون تردید شرایط اقلیمی‌پسته خیز کالیفرنیا موجب ایجاد این پدیده (حفره هوای درون مغز) می‌شود. چون کالیفرنیا شرایط اقلیمی نواحی پسته خیز ایران (کرانه بیابان‌های کویری) را ندارد تا بتواند مغز پسته را به مرحله کمال (رسیدن کامل میوه) برساند. در واقع پسته کالیفرنیا به ظاهر مطلوب است اما در نهاد باطن قابلیت‌های لازم پسته مرغوب را تحت آن شرایط کسب نکرده است. یکی از نکات جالب در رنگ آمیزی طبیعی ارقام پسته ایران دایره قرمز رنگ روی پوسته نازک مغز آن است. این دایره از تداخل چند رنگ به وجود آمده است. جای این دایره بر روی پوسته نازک مغز در تمامی ارقام پسته ایران ثابت و یکنواخت و در قسمت زیرین مغز که برجسته تر است قرار دارد. در حالی که این دوایر بر روی مغز پسته کالیفرنیا این زیبایی را ندارد.

 

منبع:

https://economistua.com/prabatkivshhina-fistashok/