پنج درس فنلاند از مبارزه با کرونا برای آینده

موج نخست همه گیری ویروس کرونا در فنلاند که با دو ویژگی غافلگیری و سرعت انتشار همراه بود، تجربه‌های مفیدی فراهم آورد تا مسئولین و تصمیم گیرندگان بتوانند خود را برای مقابله بهتر با موج احتمالی دوم این بیماری آماده نمایند.بطوریکه  فنلاند در پنج زمینه: افزایش ظرفیت آزمایش، طراحی نرم افزار ردیابی برای تلفن همراه، افزایش ظرفیت بخش مراقبتهای ویژه در بیمارستانها، تامین تجهیزات حفاظتی بهداشتی و اصلاح قوانین و مقررات، دستاوردهای ارزشمندی برای آینده بدست آورده است.

دولت فنلاند در حال بازگشایی مرحله ای اقتصاد در کشور است و آمار ابتلا به ویروس کرونا به کمتر از ده نفر در روز رسیده و خیابان‌ها هر روز شلوغ تر می‌شوند.به نظر می رسد فنلاند در حال ورود به یک تابستان عادی است .در عین حال، باید گفت که ویروس به طور کل از بین نرفته است. همچنین آمار مبتلایان در کشورهایی مانند ایالات متحده، برزیل و هند رو به افزایش است. آلمان نیز زنجیره جدیدی از مبتلایان را کشف کرده و باعث شده تا در برخی از مناطق که محدودیتها در آن برداشته شده بود مجددا به دوران محدودیتها بازگردانده شوند. بنابر این تا زمانی که ویروس در جاهای دیگر وجود دارد ممکن است در فنلاند نیز گسترش یابد.

بروز "موج احتمالی دوم" ویروس کرونا قطعی نیست اما اگر این بیماری در فنلاند شیوع دوباره پیدا کند مقامات آمادگی بیشتری در برخورد با آن نسبت به فصل بهار دارند. فنلاند بنابر دستاوردهای خود در پنج حوزه زیر آمادگی بهتر و بیشتری برای مقابله با موج دوم احتمالی این بیماری در کشور پیدا کرده است.

1- افزایش ظرفیت انجام آزمایش:

هدف دولت، مقابله با موج دوم بیماری با اجرای استراتژی "آزمایش، ردیابی، قرنطینه و درمان" است. ناقلین ویروس و افراد در معرض ویروس باید در سریع ترین زمان ممکن شناسایی شده تا بتوان آنها را از سایر افراد جدا و درمان کرد. این رویکرد در بهار جواب نداد زیرا ظرفیت کافی برای تست وجود نداشت ولی اکنون اوضاع متفاوت است.

ظرفیت کشور تا اواسط ماه مارس، انجام حدود 1700 مورد آزمایش و تجزیه و تحلیل نمونه‌های مشکوک به کرونا در روز بود. اکنون فنلاند 30 آزمایشگاه در سراسر کشور ایجاد کرده که قادر است حدود 13 هزار نمونه را در روز تجزیه و تحلیل نماید. بنابر اظهارات یکی از کارشناسان میکروب شناسی موسسه ملی بهداشت و رفاه کشور، این میزان از آمادگی برای روبرو شدن با همه گیری فراتر از آنچه در بهار با آن مواجه بودیم کافی خواهد بود.

البته باید اشاره کرد که اعتماد به نتایج این آزمایشات کاملا قطعی نیست چرا که علیرغم منفی بودن برخی از نتایج، بیمار مورد نظر دچار علائم جدی ویروس کرونا شده است. به گفته متخصصین، مشکل از خود آزمایش ها نیست بلکه بدلیل نحوه تحلیل آن است. مثلا یکی از دلایل اصلی نتیجه نادرست منفی این بود که نمونه گیری خیلی زود یا خیلی دیر انجام شده است.در حال حاضر تفسیر آزمایش و فهم نتیجه آن در کل اصلاح شده است. خانم ساوولاینن کارشناس میکروب شناسی مزبور اعتقاد دارد که اکنون به درک بهتری از معنی منفی بودن نتیجه آزمایش ها رسیده اند. او می‌گوید ما می دانیم که چگونه باید میان نتایج و علائم بیماری و آنچه درمورد افراد مبتلا می دانیم ارتباط برقرار نماییم. این در عمل بدین معنی است که اگر با وجود منفی شدن آزمایش، علایم بیماری باقی بماند، آزمایش ها باید تکرار شوند.

2- ابراز اطمینان نسبت به نرم افزارهای ردیاب:

اولین فوت در اثر ویروس کرونا در فنلاند، در تاریخ 20 مارس 2020 (اول فروردین 1399) بود. در آن تاریخ  روزانه حدود 70 مورد تأیید شده ابتلا به این ویروس در کشور وجود داشت. در هلسینکی که تمرکز اغلب موارد بیماری در آنجا بود، دهها نفر وظیفه داشتند تا تماس افراد آلوده را ردیابی کنند. ولی این برای پیدا کردن سریع افراد در معرض ویروس کافی نبود.

در صورت پیدایش موج دوم بیماری، وضعیت متفاوت خواهد بود. لذا دانشگاه‌های تامپره و شرق فنلاند بنا بر درخواست مرکز بهداشت و رفاه کشور، هم اکنون در حال آموزش تعداد زیادی از افراد برای ردیابی تماسهای بیماران هستند. این دوره آنلاین که محصوص متخصصین درمانی است، مبانی ردیابی تماس بیماران را آموزش می دهد. تاکنون حدود 2200 نفر در این دوره ثبت نام کرده اند که حدود 500 نفر آنها تا قبل از تابستان دوره خود را کامل خواهند کرد.

به گفته آقای پکا نورتی استاد ایمنی شناسی دانشگاه تامپره این دوره طرفداران زیادی داشته است. هدف دوره این است که مجموعه ای از نیروهای ذخیره ردیاب برای شروع احتمالی صعود بیماری تربیت شوند. این استاد دانشگاه افزود:" اندیشه پشت این اقدام این است که ابزاری را برای شهرداری‌ها و بیمارستان‌های منطقه ای ایجاد کنیم تا در مواقع نیاز از آن استفاده کنند. به نظر او وضعیت همه گیری در کشور کاملاً آرام است لذا زمان خوبی برای آموزش است.

از طرفی هدف این است که تا ماه سپتامبر ابزار دیگری را فراهم کنیم به نام نرم افزارهای هوشمند رهگیری. قبل از ارائه چنین محصولی باید قانون بیماریهای عفونی فنلاند تغییر پیدا کند. این تغییرات در حال حاضر توسط پارلمان در دست انجام است و ضروری است تا پایان ماه اوت به نتیجه برسد.

3-افزایش ظرفیت بخش مراقبتهای ویژه در بیمارستان‌ها:

هدف از محدودیت های اعمال شده در فصل بهار، جلوگیری از انباشته شدن بیماران در بخش های مراقبت های ویژه است. در صورت بروز این اتفاق نمی‌شد به افرادی که به طور جدی درگیر این بیماری بودند کمک کرد. مشابه این وضعیت فاجعه بار که در اسپانیا و ایتالیا شاهد آن بودیم، ممکن بود که در فنلاند نیز تکرار شود.

موضوع تنها تجهیزات تنفس مصنوعی و دیگر تجهیزات نیست بلکه مهمتر از همه اینها، کمبود نیروی ماهر برای انجام مراقبت های لازم در این بخشها است.

ازفصل بهار، تعداد زیادی پرستار و پزشک برای کار در بخش مراقبتهای ویژه بیمارستانهای منطقه ای آموزش دیده اند. قبلا نیروی کافی برای بخشهای غیر فوری وجود نداشت بنابراین بیشترآموزش نیروی متخصص در این حوزه انجام شد به همین دلیل موج دوم احتمالی همه گیری بیماری اخلالی در برنامه‌ها ایجاد نمی‌کند. آموزش نیروها به پایان رسیده و نیازی به آموزش مجدد وجود ندارد. به گفته یکی از نیروهای درمانی بیمارستان منطقه ای جنوب فنلاند، کادر درمان در شرایط آمادگی بهتری قرار گرفته اند. وی افزود:"دیگر نیازی نیست که خدمات بخشهای دیگر را کاهش دهیم زیرا توانسته ایم مردم را آموزش دهیم. البته همه چیز به تعداد موارد ابتلا بستگی دارد."

در آینده بیمارستان‌های منطقه ای نیز قادر هستند تا میزان خالی و خلوت بودن واحدهای خود را پیش بینی نمایند. در فصل بهار بسیاری از مردم شروع به لغو وقت های قبلی خود در واحدهای درمانی کردند و این امر منجر به کاهش درمان در بخشهای غیر اضطراری و حتی بروز مشکلات مالی برای برخی ازاین بیمارستانها شد. وی افزود: "چون توجه همه متمرکز بر بیماری کرونا بود، مدتی طول کشید تا متوجه این موضوع شوند. دفعه بعد از اول می‌توانیم از تعداد کسانی که برای مراجعه حضور می یابند اطمینان حاصل کنیم."

4-تأمین بهتر تجهیزات حفاظتی:

امسال یکی از مهمترین موضوعات، نبود وسایل محافظ تنفس، ماسک صورت و سایراقلام مشابه بود. دو مشکل در این زمینه وجود داشت: یکی اینکه تجهیزات مراقبتی کافی وجود نداشت و دوم اینکه وزراء از این کمبود خبر نداشتند! برنامه آمادگی برای همه گیری بیماری در فنلاند، بیمارستانها منطقه ای و شهرداری‌ها را ملزم می نماید تا اقلام مراقبتی خود برای شرایط عادی را برای مدت 3 تا 6 ماه انبار نمایند. ولی اکنون فهمیده ایم که ذخیره این اقلام برای این مدت برای مقابله با همه گیری ویروس کرونا که از طریق تنفس منتقل می‌شود اصلا کافی نیست. این مشکل از راه تولیدات داخلی این تجهیزات برطرف شده است.

به گفته وزارت امور اجتماعی و بهداشت فنلاند، این کشور هم اکنون روزانه بین 22 تا 56 هزار ماسک تنفسی از نوع  FFP2 و FFP3 تولید می‌کند و در کل تعداد 55 تا 180 هزار انواع تجهیزات حفاظتی و مراقبتی در روز تولید می‌شود. با اینحال به گفته لاسه ایلکایکی از مسئولین این وزارتخانه، اگر این بیماری مانند فصل بهار شیوع پیدا کند این میزان از تولیدات باز هم ناکافی خواهد بود زیرا معتقد است فنلاند روزانه بیش از یک میلیون ماسک جراحی در فصل بهار تولید می‌کرد.

با این وجود کشور در وضعیت خوبی قرار دارد. تولیدات داخلی در حال افزایش است و تامین نیازها از خارج از کشور نسبت به اوایل سال راحت تر شده است. به گفته این مقام دولتی، با بهره گیری از وضعیت فعلی بازار و تولیدات داخلی، آمادگی کافی برای موج احتمالی دوم در پاییز وجود دارد.

5-اصلاح قوانین کشور برای مقابله با این بیماری:

مهمترین اقدام برای جلوگیری از شیوع یک بیماری همه گیر، جلوگیری از تجمع زیاد مردم است. ممنوعیت مراسم یا تعطیلی مدارس و رستورانها به معنای مداخله گسترده در حقوق اساسی شهروندان است. در فصل بهار مقامات فنلاند دریافتند که قوانین عادی برای اعمال محدودیتهای مورد نظر متخصصان کافی نیست. بنابراین برخی قوانین موجود به منظور تسریع در اجرای دستورالعمل های سختگیرانه سریعا دچار تغییرشد. این وظیفه دشوار با توسل به قانون آمادگی در شرایط اضطراری که با نگاه به وضعیت جنگی و فوری وضع شده بود، صورت گرفت. این اقدام باعث شد تا استان اوسیما(منطقه پایتخت) که بیشترین شیوع را داشت از سایر مناطق کشور قرنطینه شود و به شهرداری‌ها اجازه دهد تا فرصت را برای درمان بیماران فوریتی از دست ندهند.

آئین اجرایی قوانین در کشور اصلاح شده و به منظور حصول اطمینان بیشتر از تطبیق آن با موج احتمالی دوم بیماری، اصلاحات بیشتری نیز در دست اقدام است.

به عنوان مثال، قانون بیماری‌های عفونی برای تغییر مرحله ای و منطقه ای ساعت کار رستورانها و مصرف مشروبات الکلی اصلاح شد. گرچه هم اکنون محدودیت ها برداشته می‌شوند اما قانون این اجازه را می دهد که در صورت نیازدوباره محدودیتها برقرار شوند.

تغییرات در قانون آموزش و پرورش درست پیش از نیمه تابستان تصویب شد. این تغییر بدان معنی است که مدارس می‌توانند در شرایط فوریتی و با تصمیم شوراهای محلی، بدون نیاز به اجرای قوانین شرایط اضطراری مانند فصل بهار اقدام به آموزش از راه دور نمایند.

اماکار هنوز تمام نشده است! هم اکنون ما چیزهای بیشتری درباره ویروس کرونا در مقایسه با اولین روز ورود آن به فنلاند می دانیم. به عنوان نمونه شواهد زیادی در دست است که ویروس از طریق هوا و در درجه اول در تجمعات بزرگ عمومی‌پخش و گسترش می یابد و نه در مدارس. با این وجود هنوز مسائل زیادی وجود دارد.

مثلا نمی‌توان پیش بینی کرد که ویروس چگونه در سراسر جهان پخش خواهد شد و اینکه چگونه وارد مرزهای فنلاند خواهد شد. ما نمی دانیم که رفع محدودیت های فعلی چه تاثیری در گسترش ویروس خواهد داشت یا اینکه مردم در فنلاند چقدر آمادگی دارند تا دوباره به سرعت به شرایط دورکاری اجتماعی و رعایت بهداشت بازگردند. همچنین نمی دانیم که تأثیرات این محدودیت ها و توصیه‌ها چه بوده است.

خانم پومالاینن یکی از کارشناسان مرکز رفاه و بهداشت کشور می‌گوید: "جدا کردن اثرات یک اقدام خاص از دیگر اقدامات دشوار می‌باشد زیرا اقدامات مختلف زیادی انجام شده است و تشخیص علمی‌کارآیی اقدامات مختلف در ماههای آینده بیشتر خواهد شد."

موضوعات اقتصادی:

موضوع مشخص در اینجا مربوط به پول می‌شود. اقدامات پیشگیرانه در اقتصاد و زندگی اجتماعی باعث آسیب به تجارت کشورها و وضع اقتصادی مردم شده است. به گفته سازمانOECD ، اقدامات محدودکننده اجتماعی هر ماه به میزان حدود 1.5 تا 2 درصد از تولید ناخالص داخلی برای کشورها هزینه داشته است.

حال کشور فنلاند در کاهش روند شیوع این بیماری، چه هزینه ای پرداخت خواهد کرد؟ به گفته آقای میکو اسپولاندر از وزارت دارایی فنلاند، پاسخ این سوال مشخص نیست زیرا نمی‌توان بر اساس آنچه در بهار اتفاق افتاد تاثیر محدودیتهای آینده را ارزیابی کرد. وی اظهار می دارد که مردم رفتار خود را تغییر داده اند و غافلگیری به اندازه بهار نخواهد بود. به همین دلیل تعطیلی کسب و کارها در آینده با موج اول بیماری متفاوت خواهد بود زیرا محدودیت ها به نسبت فصل بهار، هدفمندتر اعمال خواهند شد. به گفته اسپولاندر، شواهد خارج از کشور نشان می دهد که هزینه این بیماری بر اقتصاد کشورها، با تصمیمات دولتها تعیین نمی‌شود. مثلا در در سوئد که اقدامات و تصمیمات آنها با دیگر کشورها متفاوت بود ولی اقتصاد آن کشور هم سقوط کرد و آسیب دید. این نشان می دهد که مصرف کنندگان و کسب و کار بدون توجه به اجرا یا عدم اجرای محدودیتها، واکنشی مشابه از خود نشان می دهند.