ظرفیت های اقتصادی شانگهای و حوزه اقتصادی دلتای رود یانگ تسه چین در دوران پساکرونا

با شیوع ویروس کرونا در اوایل سالجاری میلادی در شهر ووهان، اقتصاد چین در سه ماهه نخست سال 2020 بشدت تأثیر پذیرفت و بدترین دوران خود طی چند دهه اخیر را تجربه کرد.با این حال، علیرغم بروز کووید-19 ، بندر شانگهای در سطح کلان از تلاش خود برای تبدیل شدن به یک مرکز تجاری و مالی بین ­المللی و پیشتازی اقتصادی در سرزمین اصلی چین دست بر نداشت. مقامات چین نیز علیرغم سیاست­ های کنترل ویروس کرونا، مأموریت توسعه شانگهای را فراموش نکردند. در فوریه 2020، مقامات مالی چین یک دستورالعمل شامل 30 کاربست برای تسریع در تبدیل شانگهای به مرکز مالی بین­ المللی ارائه کردند که این کاربست­ ها عمدتا مربوط به منطقه نوین لینگانگ، باز کردن بخش مالی بازار شانگهای و توسعه دلتای رودخانه یانگ ­تسه بود.

 چین از سال 1992 انتشار آمار سه ماهانه اقتصادی خود را آغاز نموده است و سه ماهه نخست سال 2020، بیانگر بدترین دوران اقتصادی چین است. همچنین برای اولین بار از سال 1976 به این سو، چین در گزارش­های وضعیت اقتصادی خود از مفهوم انقباض اقتصادی (economic contraction) استفاده نمود. GDP دومین اقتصاد دنیا در سه ماهه اول سال، در مقایسه با یک سال گذشته 6،8 درصد و صادرات این کشور نیز بیش از 13 درصد کاهش یافت. سرمایه­ گذاری در دارایی­های ثابت (Fixed asset investment) نیز 16 درصد سقوط کرد. تولید صنعتی چین با 8،4 کاهش به 1،1 درصد رسید. با این حال فروش آنلاین در همین بازه زمانی، 5،9 درصد افزایش یافت.

شهرهای آلوده چین قرنطینه شدند و تا چند ماه وضعیت به حالت عادی برنگشت. بسیاری از صنایع، مراکز بزرگ تجاری، رستوران­ها و سایر اماکن عمومی تعطیل شدند و شهرها به وضعیت تعطیل درآمدند. نرخ بیکاری در ماه فوریه و مارس به ترتیب به 6،2 و 5،9 درصد رسید. شیوع ویروس، تقاضای جهانی برای صادرات چینی را کاهش داد و این مسئله به بیکاری بسیاری انجامید. با این حال کارشناسان چینی به این مسئله خوش­بین بودند که آمارهای اقتصادی از ماه مارس به بعد رو به بهبود می­رود و تأثیرات اپیدمی‌ بر اقتصاد چین زودگذر خواهد بود.

در این میان بسیاری از ایرلاین­ های بین ­المللی برای جلوگیری از گسترش ویروس کرونا، پروازهای خود از/به چین را لغو نمودند؛ در اوایل فوریه گزارشات بیانگر این مطلب بود که بیش از 50 هزار پرواز بین­ المللی به چین لغو شده است. این وضعیت با مهار ویروس در چین و گسترش آن در دیگر کشورهای دنیا، کماکان باقی است و تأثیرات مخرب بسیاری بر اقتصاد جهانی دارد.

مشکلات پیش روی چین پس از کنترل کرونا

شوک تقاضا: علی­رغم این که کارشناسان چینی تا قبل از ماه مارس بر این باور بودند که با باز شدن مراکز خرید و ورود مردم به عرصه بازار، شاهد افزایش مصرف مشتریان خواهند بود ولی آمارها نشان می­دهد که مردم چین هنوز میل چندانی به خرید ندارند و وضعیت هنوز به حالت سابق باز نگشته است. از این رو برخی کارشناسان بر این عقیده اند تولیدات صنعتی و صادرات چین تا پایان ماه می، سیر نزولی طی خواهد کرد.

گسترش ویروس در ابعاد جهانی: چین هم اکنون اوضاع داخلی خود را کنترل کرده است ولی با گسترش ویروس در دیگر کشور (از ماه مارس به بعد) تقاضای جهانی برای صادرات چین کاهش پیدا کرده است. علیرغم این که این وضعیت در ماه مارس (در مقایسه با ماه ژانویه و فوریه) بهتر شده است ولی هنوز به وضعیت سابق بر نگشته است.

ایجاد یک تصویر منفی از چین؛ این پدیده را شاید نتوان یک پدیده اقتصادی قلمداد کرد ولی نتایج اقتصادی اجتناب­ ناپذیری برای چین در پی دارد. شهر ووهان به عنوان مرکز شیوع ویروس کرونا، چین را در کانون توجهات منفی قرار داده است. علی­رغم سیاست­های بی ­نظیر این کشور در مهار ویروس و مساعدت­های این کشور به بسیاری از کشورهای آسیب دیده برای مهار کووید-19، هنوز برخی نسبت به چین بدبین هستند. با این حال، به نظر می­رسد که جایگاه اقتصادی چین را فعال اقتصادی نمی­ تواند نادیده بگیرد و حتی چنین بدبینی­ هایی در کوتاه­ مدت می­تواند بر اقتصاد چین تأثیرگذار باشد.

 وضعیت کنونی اقتصادی شانگهای و حوزه دلتای رود یانگ تسه 

هیچ کدام از بخش­های صنعتی در سرزمین اصلی چین از کووید-19 بی­ تأثیر نماند. بخش تولید، خدمات و تجارت شانگهای نیز از عواقب این ویروس به شدت تأثیر پذیرفت. با این حال انتظار می­رود بخش تولید، مدتی پس از بازگشت اوضاع به حالت عادی و شروع روند عرضه به بازار، سیر صعودی را تجربه نماید. اما بخش مالی و تجاری در شانگهای بشدت آسیب دید. تأخیر و تردید مصرف­ کنندگان در خرید مایحتاج روزمره خود در سه ماهه اول سال و تداوم این وضعیت به شدت بر این دو بخش اثرات منفی به جا گذاشت. در اوایل ماه مارس، حدود 11 هزار مغازه در شانگهای بازگشایی شد که یک سوم کل مغازه­ های موجود در شانگهای است. در اواخر فوریه، رفت و آمد مردم از طریق مترو از میانگین روزانه 2،3 میلیون نفر به 1،19 میلیون نفر رسید . این کاهش ترافیک مردمی‌ بر بخش مالی و تجاری شانگهای به شدت تأثیر گذار بود و برخی کارشناسان بر این عقیده­ اند که این دو بخش در سال 2020، یک ششم درآمد خود را از دست می­دهند.

با این حال، علیرغم بروز کووید-19 شانگهای در سطح کلان  از تلاش خود برای تبدیل شدن به یک مرکز تجاری و مالی بین ­المللی و پیشتاز در سرزمین اصلی چین دست بر نداشت. مقامات چین نیز علیرغم سیاست­های کنترل ویروس کرونا، مأموریت توسعه شانگهای را فراموش نکردند. در فوریه 2020، مقامات مالی چین یک دستورالعمل شامل 30 کاربست برای تسریع در تبدیل شانگهای به مرکز مالی بین­ المللی ارائه کردند که این کاربست­ ها عمدتا مربوط به منطقه نوین لینگانگ، باز کردن بخش مالی بازار شانگهای و توسعه دلتای رودخانه یانگ ­تسه بود.

شانگهای پس از کنترل کووید-19، بتدریج شروع به باز نمودن اماکن عمومی از قبیل مراکز خرید بزرگ، پارک­ های بزرگ، مدارس و غیره نمود. به تازگی اخباری مبنی بر مرکز بزرگ تفریحی دیزنی ­لند نیز منتشر شده است که نشان­ دهنده بازگشت شرایط اجتماعی و اقتصادی شانگهای به وضعیت عادی می­باشد. البته هنوز بر سیاست فاصله ­گذاری اجتماعی در اماکن مختلف از جمله ایستگاه ­های مترو تأکید می­ شود

در ادامه این گزارش تلاش می­ گردد با اشاره به ظرفیت­های اقتصادی حوزه دلتای رود یانگ تسه شامل ( کلان شهر شانگهای و سه استان آنخویی، جه ­جیانگ و جیانگ سو) به فرصت­های پیش روی کشورمان برای همکاری با چین در شرایط ناشی از گسترش کووید-19 پرداخته شود.

ظرفیت ­های اقتصادی حوزه دلتای رود یانگ تسه

   حوزه دلتای رود یانگ تسه در برگیرنده کلانشهر شانگهای و سه استان جیانگ­سو، جه­ جیانگ و آنخویی می­باشد که دارای جمعیتی حدود 200 میلیون نفر (حدود 14 درصد جمعیت چین) و از نظر مساحت حدود 352457 کیلومتر مربع است که حدود 3 درصد کل سرزمین چین را به خود اختصاص می­دهد. به لحاظ اقتصادی نیز 25 درصد GDP چین و 30 درصد حجم تجارت خارجی این کشور در اختیار این منطقه پیشرفته اقتصادی است . این منطقه در دلتای رودخانه یانگ­ تسه قرار دارد که جایگاه مهمی در سیاست اقتصادی چین دارد.

پس از شیوع ویروس کرونا در ووهان، شهرهای حوزه این منطقه عمدتا مشمول سیاست قرنطینه شده و مراکز صنعتی و تجاری آنها تعطیل شدند. زندگی اجتماعی مردم نیز از اپیدمی‌ بی­ تأثیر نبود و مردم به طور خود خواسته و بنا به تصمیم مقامات دولتی وارد روندی از سیاست ­های کنترلی شدند که هنوز برخی از نمودهای آن (پوشیدن ماسک، تب سنجی، برگه ورود به مجتمع­ های مسکونی) در سطح شهر ها از جمله شانگهای مشاهده می­ شود.

علیرغم شیوع ویروس کرونا، شانگهای جایگاه مالی و تحقیقاتی خود در چین را حفظ نموده است. شانگهای بمنظور مقابله با شرایط ناشی از کووید19 از ابتدای مارس 2020، مجموعه­ای از راهکارها برای ارتقا و افزایش سرمایه­ گذاری را ارائه کرده است تا از طریق این راهکارها بخش مالی اقتصاد چین را باز نماید. بر اساس اظهارات کمیسیون بازرگانی شهرداری شانگهای، این کلانشهر قصد دارد در سال 2020 دفتر مرکزی 40 شرکت چندملیتی و 15 مرکز R&D (در برخی زمینه­ های کلیدی از جمله مخابرات، بیمه و اوراق بهادار، تحقیقات علمی، خدمات فنی، آموزش، خدمات بهداشتی) را افتتاح نماید. شانگهای هم اکنون میزبان دفتر مرکزی 720 شرکت چندملیتی و 461 مرکز R&D می­باشد. برخی از ظرفیت­های عظیم اقتصادی حوزه کلان شهر  شانگهای  عبارتند از:

مناطق آزاد تجاری

یکی از زمینه ­ها و ظرفیت­های همکاری دو کشور، استفاده از ظرفیت­های مناطق آزاد برای توسعه دو کشور بویژه در بخش­های تأسیس و ایجاد ارتباط شرکت­های نوپای دانش­ بنیان است. مناطق آزاد تجاری در شانگهای عبارتند از:

منطقه آزاد تجاری شانگهای

منطقه ویژه لینگانگ(این منطقه از سوی شی جین پینگ رئیس جمهور چین بعنوان سنگاپور آینده چین یاد می­شود)

منطقه مرکزی تجاری خونگ چیائو (محل برگزاری نمایشگاه بین ­المللی واردات چین و محل نمایشگاه دائمی‌ پاویونواردات کشورمان [بخش خصوصی] می­باشد)

منطقه نمایش ابتکارات ملی ژانگ­جیانگ

این مناطق آزاد، مناطق آزاد چهارگانه شانگهای را تشکیل می­دهند که تلاش عمده دولت محلی شانگهای و حتی دولت مرکزی چین بر آن است که با اجرای سیاست درهای باز در این مناطق و جذب شرکت­های بزرگ بین ­المللی، زمینه رشد و پیشرفت در شانگهای و سراسر چین را فراهم نماید. سه استان دیگر حوزه دلتای یانگ تسه نیز از چنین امکاناتی برخوردار می ­باشند

در استان جه­ جیانگ به عنوان کوچک ترین استان چین که 10 درصد تولید ناخالص داخلی این کشور را در اختیار دارد می­توان از منطقه نوآوری منطقه آزاد نینگبو و منطقه آزاد تجاری جه جیانگ (در شهر جوشن) نام برد. استان جه­ جیانگ همچنین قصد دارد در سال 2020، پنج منطقه فرامرزی تجارت الکترونیک در 5 شهر (خوجو، جیاشینگ، چوجو، تایجو و لیشویی) ایجاد نماید که در صورت تحقق، این استان جایگاه اول تجارت الکترونیک فرامرزی را در چین به خود اختصاص خواهد داد.

چین همچنین در ماه آگوست اعلام کرد که قصد دارد در 6 استان، منطقه آزاد تجاری تأسیس نماید که یکی از آن استان­ها، استان جیانگ­سو به مرکزیت شهر نانجینگ بود. قرار است منطقه آزاد تجاری جیانگ­سو در سه شهر نانجینگ، سوجو و لیان یوآن گانگ (به وسعت کلی 119،97 کیلومتر مربع) تأسیس شود.

نمایشگاه­ های بین ­المللی

در شانگهای هر ساله نمایشگاه­ های بین ­المللی مهمی در حوزه ­های مختلف صنعتی و تجاری و غیره برگزار می­گردد که برخی از مهم­ترین این نمایشگاه­ ها عبارتند از:

نمایشگاه بین­ المللی واردات چین (این نمایشگاه هر ساله در شانگهای برگزار می­ گردد. کشورمان در دومین دور این نمایشگاه حضور پر رنگی در بخش پاویون ملی و غرفه ­های شرکتی داشت. در دومین نمایشگاه بین­المللی واردات چین- شانگهای، 71 میلیارد دلار قرارداد تجاری به امضا رسید . سومین نمایشگاه بین المللی واردات نیز قرار است از تاریخ 5 لغایت 10 نوامبر 2020 در شانگهای برگزار گردد)

نمایشگاه برندهای ابتکار کمربند- راه

نمایشگاه فرش و کفپوش دموتکس

نمایشگاه بین المللی اتومکانیکا 

حجم گسترده ­ای از نمایشگاه­های کشاورزی در سراسر چین؛ و غیره

در این میان نمایشگاه بین ­المللی واردات چین- خصوصا با تأکید آن بر افزایش واردات از دیگر کشورها به چین- از جایگاه ویژه ­ای برخوردار می­ باشد. این نمایشگاه در چند بخش مختلف اقتصادی و تجاری برگزار می­ شود که شرکت­های کشورمان در حوزه ­های مختلفی از قبیل مواد غذایی، دارو، صنایع پتروشیمی، فناوری پیشرفته و های-تک و خدمات گردشگری و میراث فرهنگی قادر به مشارکت در آن می­باشند. سومین نمایشگاه بین ­المللی واردات چین- شانگهای در تاریخ 5 لغایت 10 نوامبر 2020 در شانگهای برگزار خواهد شد.

در سه استان دیگر نیز نمایشگاه ­های بسیار زیادی برگزار می­ شود؛ به طوری که در این گزارش حتی به صورت فهرست ­وار نمی­توان به آنها اشاره نمود. برخی از ویژگی ­های این نمایشگاه­ها این است که عمدتا به صورت موضوعی برگزار می ­شوند و گاهی برای موضوعات فرهنگی و گردشگری، غرفه ­های رایگان در نظر می­ گیرند. از دیگر ویژگی ­های این نمایشگاه­ها که فرصت مناسبی برای دستیابی به بازار گسترده چین فراهم می­ کند، برگزاری سمینارها B2B و یا ایجاد یک فضای ویژه برای B2B در حین برگزاری نمایشگاه می­باشد.

وضعیت فناوری‌های پیشرفته و high-tech چین

کشور چین، خصوصا شهر شانگهای، امروزه نه تنها در زمینه­ های متعارف صنعت همانند الکترونیک، ماشین ­آلات و اتوماسیون ، خودرو سازی، قطارهای سریع ­السیر و هواپیمایی قدرت رقابت دارد بلکه در زمینه­ هایی همچون انرژی­های تجدیدپذیر، انرژی هسته­ ای پیشرفته، نسل آینده تکنولوژی­های مخابراتی، ابر کامپیوتر و داده­ های بزرگ، هوش مصنوعی، رباتیک، فناوری فضا و تجارت الکترونیک نیز از قدرت­های پیشتاز دنیاست. آمار صادرات و فروش و همچنین حجم سرمایه­ گذاری­های چین در هر کدام از این بخش ­ها گویای این واقعیت می­باشد. 

بطور نمونه هوش مصنوعی از دیگر حوزه­ هایی است که شانگهای در آن دارای ظرفیت بالایی است . شانگهای بمنظور تبدیل شدن به مرکز علم و فناوری در سطح جهانی، قصد دارد از طریق برگزاری کنفرانس ­هایی در زمینه هوش مصنوعی پلتفورمی‌ برای همکاری در زمینه هوش مصنوعی ایجاد نماید. کنفرانس جهانی هوش مصنوعی (WAIC) یک پلتفورم بین ­المللی، حرفه ­ای، بازار محور و هوشمند است که خبره ­ترین دانشمندان و پیمانکاران هوش مصنوعی در سراسر جهان را جذب می­ نماید تا در خصوص مرزهای تکنولوژی، جریان­های صنعت و غیره بحث شود. نمایشگاه بین ­المللی هوش مصنوعی شانگهای نیز در بخش­های مختلف با جذب نخبگان هوش مصنوعی در سراسر دنیا، به معرفی آخرین دستاوردهای هوش مصنوعی در دنیا می­پردازد. هدف شانگهای از برگزاری چنین رویدادهایی استفاده از جدیدترین دستاوردهای هوش مصنوعی دیگر کشورها می­باشد که مشارکت کشورمان در چنین رویدادهایی نه تنها فرصتی برای آشنایی با این دستارودها است؛ بلکه فرصتی برای معرفی توانمندی‌های کشور در این حوزه می­باشد.

پارک­های صنعتی

یکی از سیاست ­هایی که شانگهای در پیش گرفته سیاست ایجاد پارک­های صنعتی است. پارک­های صنعتی شانگهای عمدتا مراکز پیاده ­سازی توانمندی­های چین در حوزه high-tech می­باشند. این پارک­ها همچنین نقش عمده ­ای در جذب سرمایه-گذاری خارجی در چین دارند. برخی از مهم­ترین پارک­های صنعتی شانگهای عبارتند از:

پارک صنعتی چینگ­پو 

منطقه صنعتی بائوشن شانگهای

منطقه فرآوری صادرات کائوخه جینگ شانگهای

پارک high-tech کائوخه جینگ شانگهای

پارک high-tech کائوخه جینگ پوجیانگ

پارک صنایع شیمیایی شانگهای

منطقه صنعتی چونگ­مینگ شانگهای

منطقه صنعتی فنگ­جینگ

و غیره؛ برای لیست جزئی ­تر پارک­های صنعتی شانگهای می­توان به وب سایت زیر مراجعه نمود:

https://www.amcham-shanghai.org/en/industrial-parks

سایر استان­های حوزه دلتای رود یانگ تسه نیز به همین صورت از چنین پتانسیل­ هایی در سطح گسترده برخوردار می­ باشند. بسیاری از پارک­های صنعتی استان جیانگ­سو در شهر جانگ جیاگانگ می ­باشند. در استان جه ­جیانگ نیز پارک­های صنعتی بسیاری وجود دارد که برای مشاهده فهرستی از این پارک­ها می­توان به وب سایت زیر مراجعه نمود:

http://www.ezhejiang.gov.cn/industrialparks.html

در استان آنخویی نیز می­توان از Hefei Innovation Industrial Park بعنوان بزرگ­ترین پارک صنعتی در این استان نام برد.

 حوزه­ هایی که این پارک­های فناوری حول آن شکل می­گیرند عبارتند از: الکترونیک، مواد نوین، خودرو، مواد غذایی، دارو، مکانیک و الکترونیک، نرم افزار، محصولات پتروشیمی و غیره. توجه به این حوزه­ های مختلف این واقعیت را روشن می­ سازد که نگاه به چین نباید به نگاه تجاری محدود شود و لازم است در درازمدت در حوزه ­های مختلف (در کنار تجارت) با چین وارد همکاری‌های اقتصادی شد . بسیاری از حوزه ­های موضوعی این پارک­های صنعتی از اهمیت اساسی برای کشورمان برخوردار می ­باشند و ما در بسیاری از آن حوزه ­ها دارای ظرفیت ­های قابل ملاحظه می ­باشیم که همگی بستری برای همکاری فراهم می­ کند.

 ابتکار پهنه- راه ( BRI )

شانگهای به عنوان نقطه عزیمت و شروع این ابتکار مطرح است و نمایشگاه­ها و سمینارهای مختلفی در این خصوص در یک سال گذشته برگزار گردیده است. ابتکار پهنه- راه را لازم است در یک نگاه ملی مورد بررسی قرار داد. این ابتکار که در سال 2013 از سوی شی جین پینگ در دو بخش زمینی و دریایی کلید خورد محل تحلیل ­های مختلفی است. از احیای جاده ابریشم قدیم از سوی چین تا ایجاد یک استراتژی برای گسترش نفوذ اقتصادی چین در کشورهای مختلف از جمله تحلیل­ هایی است که در خصوص BRI ارائه می­شود. اما به هر صورت، تمرکز خاص این ابتکار بر توسعه زیرساخت­ ها در دیگر کشورها یکی از محورهایی است که می­تواند عاملی برای جذب سرمایه از سوی چین به داخل کشورمان باشد. ایجاد پیوند میان آسیا، اروپا و آفریقا هم از طریق زمینی و هم از طریق دریایی، به معنای اتصال مجموعه وسیعی از کشورها می­باشد که با در نظر گرفتن چین به عنوان قدرت محوری این پروژه بزرگ، برای کشورمان از جایگاه ژئواستراتژیک بالایی برخوردار می­باشد.