جایگاه ممتاز سوئد در مدیریت پسماند و زباله

سوئد یکی از کشورهای پیشرو جهان در حوزه مدیریت پسماند و بازیافت زباله با بالاترین استانداردهای زیست محیطی است. سطح فن آوری و روشهای سوئدی برای بسیاری از کشورهای پیشرفته، قابل آموزش است. این کشور داراری مدرن ترین تاسیسات سیستم مدیریت پسماند بوده و به همین جهت، زباله از اقلام وارداتی از برخی کشورهاست تا برای تامین انرژی از آن استفاده شود.

یکی از شعارهای اصلی سوئد در حوزه مدیریت پسماند، « زباله صفر » است. در حال حاضر بیش از 99 درصد از تمام زباله‌های خانگی در سوئد در یک یا چند مرحله بازیافت می‌شود و تنها کمتر از یک درصد دفن می‌گردد. این در حالیست که تنها 38 درصد از زباله‌های خانگی در سال 1975 بازیافت می‌شد و در واقع طی دهه‌های گذشته انقلابی در این کشور در این  زمینه رخ داده است.

 اکثر سوئدی‌ها تمام زباله‌های قابل بازیافت را در خانه‌های خود یا در بلوک های آپارتمانی یا در دفاتر بازیافت جدا می‌کنند. امروزه ایستگاه‌های بازیافت در نزدیکی هر یک از مناطق مسکونی ایجاد شده است. سوئدی‌ها معتقدند هنوز می‌توانند در این زمینه کارهای بیشتری انجام دهند. خانوارهای سوئدی روزنامه‌ها، پلاستیک، فلز، شیشه، لوازم الکتریکی، لامپ های الکتریکی ، باتری‌ها و... را جدا می‌کنند. بسیاری از شهرداری‌ها مصرف کنندگان را تشویق می‌کنند تا پسماند مواد غذایی را نیز جدا کنند. کامیونهای مخصوص زباله در اطراف شهرها زباله‌های خطرناک مانند مواد شیمیایی را تحویل می‌گیرند. داروسازان داروهای باقی مانده را قبول می‌کنند. اقلام بزرگتر مانند تلویزیون، یخچال یا مبلمان شکسته را به مراکز بازیافت در حومه شهرها تحویل می دهند.

برخی از مقامات محیط زیست سوئد پیشنهاد می‌کنند که هزینه‌های بالاتری در زمینه جمع آوری زباله‌ها از شهروندان دریافت شود. آنها معتقدند: «این امر آگاهی همه را از این مشکل افزایش می دهد». «پیش گیری از تولید زباله» یکی از مهمترین برنامه‌هاست. تبلیغات  در مورد نحوه جلوگیری از پسماند مواد غذایی نیز بسیار زیاد و با اهمیت است. حتی برخی از شرکت های سوئدی به طور داوطلبانه در خصوص مدیریت پسماند پوشاک نیز وارد عمل شده اند. به عنوان مثال،  پیشتر کمپانی H & M طی ابتکاری به نام Garment Collecting لباس های مورد استفاده را در عوضِ کوپن‌های تخفیف، از مشتریان پذیرفته است. شرکت Optibag  نیز ماشینی  تولید کرده است که میتواند کیسه‌های زباله رنگی را از هم جدا کند. مردم غذا را در یک کیسه سبز، کاغذ را  در کیسه قرمز و شیشه یا فلز را در یک  کیسه دیگر پر می‌کنند. Optibag هنگامی‌که در کارخانه بازیافت قرار می‌گیرد، این بسته‌ها  را به صورت خودکار مرتب می‌کند. به این ترتیب فرایند کار راحتر شده و سریعتر انجام می‌شود و از طرفی ایستگاه‌های مرتب سازی زباله‌ها نیز می‌توانند کم شده یا از بین بروند.

1- برخی نکات مهم در زمینه مدیریت پسماند و بازیافت زباله در سوئد: 

• بیش از 99 درصد از تمام زباله‌های خانگی در سوئد در یک یا چند مرحله بازیافت می‌شود و تنها کمتر از یک درصد دفن می‌گردد. هم اکنون 46.7  درصد زباله و پسماندها بازیافت می‌شود، 52.9  درصد سوزانده و تبدیل به انرژی گردیده و تنها 0.4 درصد دفن می‌شود.
• در سال 2017 مقدار 4783000 میلیون تن زباله خانگی در سوئد مدیریت شده است ، معادل 473 کیلو برای هر نفر درسال. در همین سال 85 درصد بطری‌ها و قوطی‌ها بازیافت شدند . هدف دولت در این زمینه رسیدن به سطح 90 درصد است.
• سوئد به برخی از  کشورها پیشنهاد می‌کند زباله به این کشور  بفرستند در واقع واردات ندارند و بابت واردات پولی پرداخت نمی‌کنند بلکه پول نیز دریافت می‌کنند که عمدتا از سه کشور ایرلند ، انگلیس و نروژ وارد می‌شود.
• از هر 6 میلیون تن زباله ، نزدیک به 1.7 میلیون تن از خارج وارد می‌شود. برای هر تن زباله حدود 7 یورو به سوئد پرداخت می‌شود.
• برنامه اجباری و همچنین آموزشی برای مدیریت زباله در سوئد وجود دارد. در واقع حدود 80 درصد موفقیت سوئد در حوزه مدیریت پسماند و زباله ، مرهون آموزش خصوصا در مدارس ، خانواده و دیگر حوزه‌ها است.
• همه مصرف کننده‌های سوئدی به نوعی هزینه‌های مدیریت پسماند و زباله را می‌پردازنند.
• بر روی هر یک از بطری‌ها و اجناس مصرفی ، نرخ بازیافت آن محصول نیز درج گردیده و مصرف کننده می‌تواند با بازگرداندن بطری خالی به ماشین‌های مخصوص ، به عنوان مثال یک کرون را پس بگیرد. در حقیقت هزینه بازیافت پیشاپیش از مصرف کننده اخذ شده است.
• هرساله یک میلیون و 850 آیتم در دستگاه‌های بازخرید بطری‌ها و قوطی‌ها ( دستگاههایی که مردم با بازگرداندن بطری و قوطی به آن پول دریافت می‌کنند)، بازیافت می‌شوند.
• اولین کارخانه زباله سوزی در سال 1904 در سوئد راه اندازی شده است و هم اکنون بیش از 32 کارخانه به این کار اشتغال دارند. شایان ذکر است که دود ناشی از سوزاندن زباله به وسیله فیلترهای مخصوصی ، فیلتر می‌شوند و بنابراین هیچ آسیبی به محیط زیست وارد نمی‌گردد.
• سوئد یکی از کشورهای پیشرو در زمینه نوآوری، اجرا و صادرات فن آوری‌های سبز است که معمولا به نام Greentech یا Cleantech شناخته می‌شود.
• سوئد کشوری است که پژوهش و توسعه را همواره مورد تشویق قرار داده  و به طور فعالانه برای فعالیت های مربوط به  تحقیق و توسعه در زمینه تصفیه آب، فاضلاب ، مدیریت زباله ، تولید انرژی از زباله ، تولید سوخت های زیستی و تولید انرژی از باد و خورشید اهمیت زیادی قائل است.  
• آموزش و بستر سازی برای مدیریت پسماند و زباله در سوئد از کودکی شکل می‌گیرد.
• حداقل 20 سال طول کشیده است تا این کشور به این مرحله از پیشرفت در حوزه مدیریت پسمانده و زباله برسد.
• هلدینگ Steana یکی از شرکت های پیشرو در بازیافت زباله خصوصا در بازیافت لاستیک و خودرو در کمترین زمان ممکن است. این شرکت در حوزه بازیافت باطری خودرو که بسیار حساس و خطر زا است نیز وارد شده است.
• در این کشور اقدامات خوبی برای تبدیل زباله به سوخت انجام گرفته و محصولات مفیدی برای حل کردن ترکیبات نفتی و مواد شیمیایی خطرناک، برای شیرابه‌های زباله‌ها در محل لندفیل ها و همچنین حذف عوامل سرطان زا در خاک های موجود ، تولید می‌شود که استفاده از این محصولات در فرایند های شیرابه‌های زباله‌های شهری و همچنین پساب های صنعتی می‌تواند مفید باشد.
• در این کشور ، نهایت سازماندهی و فرهنگ سازی و دقت در خصوص جداسازی زباله‌ها از مبدا وجود دارد .اولین اهرم اینکار پرداخت مبلغی بعنوان هزینه ماهیانهِ تولید زباله بصورت ثابت توسط هر خانوار است. در مرحله دوم تخصیص دادن سهم زباله محدود به هر خانه با توجه به تعداد خانوار و یا هر خانه ، براساس مبلغ ماهیانه فوق است. بابت اضافه تولید زباله به ازاء هر کیلو بایستی مبلغی توسط شهروند پرداخت گردد. برای حل این مشکل هر شهروند می‌تواند خودش زباله را تا مرکز مخصوص جمع آوری زباله حمل کند و به رایگان زباله خود را تحویل دهد. درآنجا توسط افراد آموزش دیده برای جای گذاری درست زباله‌ها راهنمایی می‌شوند.
• در هر محله و یا مجتمع های بزرگ مسکونی، علاوه بر سطل های دو رنگ زباله‌های آلی و غیر آلی که مربوط به هر منزل و خانه می‌باشد که هر یک یا دو هفته جمع آوری می‌گردد؛ یک مکان عمومی‌با سطل های بسیار بزرگ آهنی و یا از جنس دیگر وجود دارد که هر شهروند زباله‌های خاص مثل آهن – شیشه رنگی – شیشه غیر رنگی – باتری – لوازم الکترونیک – کاغذ و....... را در محفظه خودش می ریزد تا هر وقت حجم مواد به یک میزان مشخصی رسید توسط شرکت پیمانکار به کارخانه‌های باز یافت حمل شود.
• مواد آلی برای تولید بیوگاز و تولید انرژی و الکتریسیته و آب گرم استفاده می‌شود.
• بعضا در برخی مکان‌های دیگر وسایل نسبتا خوب و سالم که مازاد مصرف یک شهروند است پس از ترمیم، نظافت و تبدیل به شکل اولیه، به قیمت بسیار نازل و پایین در مغازه‌هایی که بدین منظور ایجاد شده اند عرضه می‌شود. افراد مختلف- خصوصا کم درآمد- از این وسایل استقبال بسیار زیادی می نمایند.
• در مکان جنگلی استفاده از سوزاندن ضایعات چوب و زباله‌های چوبی بعنوان منبع انرژی و سوزاندن زباله‌ها  استفاده می‌شود.

2- برخی نهادها و سازمانهای مهم در حوزه مدیریت پسماند و زباله در سوئد:

- انجمن مدیریت پسماند سوئد با آدرس www.avfallsverige.se . در این سایت اطلاعات مفیدی در خصوص فعالیت ها و موارد مرتبط با مدیریت پسماند در سوئد وجود دارد.

- شهر هوشمند سوئد با آدرس smartcitysweden.com . در این سایت علاوه بر اطلاعات مربوط به این حوزه ، نام ومشخصات شرکت های فعال در این بخش نیز قابل  رویت و بهره برداری است.

- سایت swedishcleantech.com مربوط به موسسه تحقیقات محیط زیست سوئد (IVL ) که اطلاعات مفیدی در این حوزه و شرکتهای Cleantech وجود دارد.

 - موسسه تحقیقات محیط زیست سوئد  به آدرس www.ivl.se   به عنوان قدیمی ترین موسسه تحقیقات زیست محیطی در سوئد و یکی از مهمترین بازیگران این حوزه و مدیریت پسماند و زباله.