پائین ترین سطح روابط دوجانبه تجاری هند و ایران، بدلیل عملگرایی وحشیانه آمریکایی
مجله اقتصادی Business India هند در شماره مورخ اول دسامبر 2019 ( 10 آذر ماه ) خود به موضوع تاثیر تحریم های ایالات متحده بر علیه کشورمان بر روابط تجاری دهلی نو با تهران پرداخته است که برگردان این گزارش در پی خواهد آمد .
بدیهی است مسئولیت مطالب مورد اشاره در گزارش بر عهده نویسندگان آن میباشد.
بعد از حدود 6 ماه معافیت موقتی و تسکین بخش، هند از تحریم های آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران که می‌توانست ادامه یابد، علیرغم مذاکرات جدی با آمریکا برای رسیدن به توافق ، تمدید معافیت ها برای هندوستان با مخالفت واشنگتن روبرو شد و به نتیجه نرسید. به این دلیل با پایان دوره معافیت تحریم ها از مورخ 20 فروردین 1398 ، هند تاکنون قادر به خرید نفت ایران نشده است و در نتیجه ایران که اصلی ترین خریدار محصولات کشاورزی هند از جمله برنج باسماتی به میزان بیش از 15 میلیارد روپیه میباشد قادر به تسویه پرداخت مبالغ خریداری شده توسط صادر کنندگان هندی نشد، زیرا مکانیزم روپیه ای بین دو کشور که واحد ارز روپیه را مبنای مبادلات تجاری قرار داده است و با کاهش میزان آن در حساب بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نزد بانک های هندی از 180 میلیارد روپیه در سال قبل به 50 میلیارد روپیه در سال جاری مواجه شده است در حالیکه این مبلغ بزودی به اتمام خواهد رسید.
در گذشته میزان فروش برنج باسماتی به ایران به دلایل مختلف کاهش می یافت، بویژه در سالهایی که برداشت برنج پر محصول ایران افزایش داشت، اما در عین حال ایران همیشه بطور سنتی بعنوان خریداری که تحت هر شرایطی مشتری ثابت حداقل یک سوم برنج باسماتی هند بود و آن را برای کنترل قیمت برنج در بازار داخلی خود ذخیره می‌کرد، مطرح بوده است. به همین دلیل صادر کنندگان برنج باسماتی به ایران حقیقتاً از وضعیت موجود تحریمی نگران می‌باشند زیرا با از دست دادن اصلی ترین بازار فروش خود قادر نخواهند بود در کوتاه مدت و حتی میان مدت خریدار عمده دیگر یا خریدارانی در بازار جهانی بجای ایران پیدا کنند، زیرا حتی در بازارهایی که با رشد مصرف برنج مواجه می‌باشند مانند اتحادیه اروپایی، حداکثر میزان کل مصرف آن در حال حاضر حدود 100 هزار تن برنج میباشد.
در عین حال صادرات چای، قهوه، انواع ادویه و غیره، نیز از اقلام کلیدی و اصلی در سبد صادراتی به ایران میباشد و صادر کنندگان این محصولات و حتی دیگر اقلام صادراتی مانند دارو، لاستیک و غیره نیز این روزها بدلیل تحریم های آمریکا بشدت نگران عدم توانایی پرداخت هزینه خرید محصولاتشان از جانب ایران می‌باشند، زیرا در حال حاضر با توجه به خارج شدن نفت از معادله تجاری فی مابین هیچ علامت قطعی دیگری برای ادامه روابط تجاری مانند گذشته وجود ندارد.
با توجه به رشد روز افزون مصرف نفت خام و وابستگی هند به نفت ایران و برقراری تعاملات تجاری ایران و هند برای مبنای خرید نفت ایران که همواره یکی از مهمترین صادر کنندگان نفت خام به هند بوده (حتی نفت کشورهای عربستان و عراق هم بعد از ایران قرار داشت) و تا سال 19-2018 حدود 24 میلیون تن که 10 درصد نفت وارداتی هند میباشد از طریق ایران تامین می‌شد، اما هم اکنون نفت خام آمریکا جایگزین آن شده است بدون اینکه بازار جدیدی برای صادر کنندگان عمده برنج باسماتی و انواع ادویه، چای، قهوه و دیگر محصولات کشاورزی هند ایجاد گردد. نهایتاً جایگزینی نفت خام آمریکا با نفت خام ایران توسط دولت هند می‌تواند مشکلات جدیدی در کوتاه مدت و میان مدت برای کشاورزان و صادر کنندگان هندی بوجود آورد، کما اینکه حجم تجارت بین ایران و هند در بازه زمانی 18-2107 به میزان 13 میلیارد و 800 میلیون دلار و در سال19-2018 به بیش از 17 میلیارد دلار رسید در حالیکه هم اکنون بر اساس آخرین گزارشات معتبر فقط 2میلیارد و 500 میلیون دلار میباشد.
در شرایط فعلی واردات نفت خام هند از ایران علیرغم اعلام آژانس بین المللی انرژی IEA که در دو دهه آینده میزان مصرف نفت هند دو برابر خواهد شد، مورد انتظار نمی‌باشد، زیرا افزایش تولید و صادرات نفت و گاز آمریکا جایگزین مناسبی برای فقدان صادرات نفت ایران به هند بوده و در حال حاضر هند بعنوان عمده ترین مصرف کننده گاز طبیعی جهان بویژه برای صادر کنندگان گاز طبیعی آمریکایی مانند شرکت گاز شل دارای اولویت میباشد. بعلاوه رشد تقریبی واردات نفت از عربستان سعودی که یکی از بزرگترین تولید کنندگان نفت میباشد، با تاکید واضح و بی پرده نخست وزیر مودی در سفر اخیر خود به ریاض، خطاب به ولیعهد و دیگر مقامات سعودی در خصوص تداوم واردات نفت از عربستان سعودی، با تاکید بر سرمایه گذاری 100میلیارد دلاری این کشور در هند، افزایش خواهد یافت.
گروه نشریه Business India بارها تاکید نموده است و تکرار می‌کند، علیرغم همه مطالب فوق هند نیاز به شفایت روابط خود با ایران دارد، زیرا هند دارای مشترکات و روابط بسیار قدیمی و طولانی مدت تاریخی و فرهنگی با ایران است و از حدود بیش از 160 سال پیش تاکنون که اولین نمایندگی سیاسی ایران در خارج از کشور در بمبئی (پایتخت وقت هند) تاسیس شد، نه تنها هرگز هیچ موضوع مناقشه برانگیزی بین دو کشور وجود نداشته است، بلکه هند نیاز اساسی برای تامین منافع خود در استفاده از بندر چابهار (منطقه آزاد چابهار)، جهت دور زدن پاکستان برای دسترسی به افغانستان و جمهوری‌های آسیای مرکزی، قفقاز، روسیه و در نهایت اروپا دارد. در خاتمه باید به این سوال نیز پاسخ داده شود که اگر هند به روند انزوای ایران بعنوان یک قدرت بزرگ منطقه ای کمک نماید، در عین حالی که کماکان نیاز به برقراری رابطه دوستانه با ایران و عربستان سعودی دارد و سعی دارد نقش واسطه و پل ارتباطی بین دو کشور مهم خلیج فارس داشته باشد، آیا هند قادر خواهد بود صلح و امنیت را که متضمن منافع ملی خود در حوزه حساس خلیج فارس و منطقه جنوب آسیای غربی می داند حفظ کند؟ بنابر این تنها پایبندی هند به روابط اصولی و دائمی و پرهیز عملی از نادیده گرفتن منافع ملی ایران و هر گونه سوءتفاهم، می‌تواند منافع ملی هند را تضمین نماید.
نتیجه گیری:
مقامات تجاری ایران طی اظهارتی نه بصورت آشکار بلکه بطور ضمنی و در حاشیه، دولت هند را متهم می‌کنند که تحت فشار آمریکا عملاً منافع جمهوری اسلامی ایران را نادیده گرفته و تضییع نموده است و روابط سنتی دو جانبه را در نظر نمی‌گیرد و به همین دلیل توافقنامه تجارت ترجیحی PTA بین دوکشور هنوز به امضا نرسیده است. حتی زمزمه‌هایی هم شنیده می‌شود، چین که بعنوان بزرگترین کشور مصرف کننده نفت در جهان و مشهور به مخالفت با اهداف کاخ سفید میباشد، ممکن است در نتیجه مذاکرات تجاری با آمریکا جهت خاتمه دادن به جنگ تجاری بین دو کشور، ایران را قربانی منافع خود در مقابل آمریکا نماید و این موضوع منجر به منزوی شدن تجارت جهانی ایران خواهد شد و بسیار نگران کننده میباشد زیرا نه تنها قواعد تجارت جهانی بلکه قواعد حقوق بشر و تامین صلح و امنیت پایدار جهان را بصورت کاملاً بی رحمانه و وحشیانه ای زیر پا گذاشته و آنرا تشدید خواهد نمود و این موضوع برای امنیت تجارت جهانی و در نهایت امنیت جهانی بسیار خطرناک خواهد بود. از آنجا که شعار مبنایی آمریکا «اول آمریکا» میباشد، یعنی اینکه آمریکا حاضر است هر کشور دیگری را اعم از بزرگ و یا کوچک، قربانی منافع خود نماید، و مقامات سیاسی و تجاری هند و چین هر دو می دانند که نمی‌توانند به آمریکا اعتماد کنند، زیرا در صورت تغییر ذائقه و علایق روابط تجاری دو و یا چند جانبه در تجارت جهانی که امری قطعی و البته طبیعی میباشد، منافع هند و چین می‌تواند با منافع آمریکا تقابل پیدا نماید و دراین صورت آمریکا این کشورها (یا هر کشور دیگری) را نیز قطعاً فدای منافع خود خواهد کرد. در اینجا سوالات ذیل برای هند و چین و دیگر کشورها حتی شرکای سنتی آمریکا مانند اتحادیه اروپایی بطور جدی مطرح است و آنها را وادار به تکاپو نموده است:
- آیا منافع ملی آنها (دیگر کشورها) کاذب است؟!
- آیا منافع ملی آمریکا حقیقی است؟!
- پس در این صورت جایگاه «منافع جامعه جهانی» کجاست؟!
- و در نهایت «جایگاه امنیت جهانی» کجاست؟!
گرچه کشور هند در حال حاضر به دلیل شرایط ویژه سیاسی و اقتصادی خود قادر به مخالفت با آمریکا در کوتاه مدت و یا حتی میان مدت نمی‌باشد، اما در صورتی که نتواند وابستگی‌های خود را به اقتصاد متزلزل آمریکا که هر آن ممکن است دچار بحرانی جدیدی مانند بحران‌های گذشته، بویژه بحران بسیار خطرناک سالهای 8-2007 که امور اقتصادی و تجاری کل دنیا را بشدت تحت تاثیر قرار داد و امنیت نظام بین الملل را تهدید نمود، کاهش دهد باید منتظر عواقب ناخوشایند اتکاء اقتصادی خود به آمریکا باشد.
منبع:
- مجله اقتصادی Business India منتشر شده در مورخ 01/دسامبر/2019