تعاملات انرژی ایران با ترکیه: صادرات گاز یا برق؟

چندی است که در محافل انرژی این سوال مطرح است که در تعاملات انرژی جمهوری اسلامی ایران و ترکیه، میان گاز و برق کدام یک ارجح است ؟ پاسخ به این سوال کوتاه چندان ساده نیست و ابعاد مختلفی دارد. موسسه مطالعات بین المللی انرژی وابسته به وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران در پژوهش ضمیمه که در پی خواهد آمد ، این پرسش را در دو بخش جداگانه مورد بررسی قرار داده است . مورد اول عملیاتی بودن صادرات برق در مقایسه با گاز طبیعی و دوم آنکه آیا صادرات برق از سوی ایران به ترکیه از نظر مالی ارزش بالاتری نسبت به گاز دارد یا خیر ؟ البته بررسی موشکافانه مورد دوم در گرو پاسخ مثبتی است که نسبت به عملیاتی بودن صادرات برق داشته باشیم .

در حال حاضر مطابق با اطلاعات منتشر شده توسط سازمان انتقال برق ترکیه در سال 2018 ایران از دو طریق امکان صادرات برق به ترکیه دارد. اولی محور ترانزیت برق خوی-باشقلعه و دومی محور ترانزیت برق بازرگان-دوغوبایزید .

مطابق با اطلاعات مندرج در گزارش سالیانه صنعت برق ترکیه در 6 ماهه دوم سال 2018 که حداکثر واردات برق به ترکیه صورت گرفته است، ظرفیت انتقال شبکه واردات ترکیه از محورهای ایران به ترتیب 450 و صفر مگاوات در هر ماه بوده است.

مهمترین زیرساخت واردات گاز ترکیه از ایران خط لوله شرق Hatti Dogu (یا همان خط لوله تبریز-دوغوبایزید ) است. این خط لوله که ظرفیت صادرات سالانه 14 میلیارد متر مکعب گازطبیعی را دارد، از تبریز شروع شده و پس از عبور از مرز بازرگان به سمت دوغوبایزید حرکت میکند. این خط لوله یکی از شش خط لوله فعال واردات گاز ترکیه است. مجموع ظرفیت 3 خطوط لوله واردات ترکیه حدود 88 میلیارد مترمکعب در سال است که 16 % از این ظرفیت مربوط به خط لوله ایران است. 

در حال حاضر ایران قرارداد فعال به حجم 10 میلیارد مترمکعب در سال صادرات گاز با ترکیه دارد، که تا سال 2026  میلادی اعتبار دارد. این خط لوله در راستای قرارداد منعقده در تاریخ17 مرداد 1375 ( 8 اوت 1996 ) بین شرکت ملی گاز ایران و شـرکت بوتاش ترکیه احداث گردیده است.

همانطور که از مطالب ذکر شده می‌توان نتیجه گرفت زیرساخت های صادراتی در هر دو بخش صادرات برق و گاز طبیعی از سوی کشورمان به ترکیه وجود دارد. با این حال از منظر متولیان انرژی ترکیه، در مقایسه استراتژیک زیرساخت های واردات برق و گازطبیعی از ایران، مسلما خط لوله گاز طبیعی از اهیمت بیشتری برای آنها برخوردار است.