توسعه انرژی خورشیدی در بلغارستان

بلغارستان در سال‌های اخیر به یکی از پیشگامان انرژی خورشیدی در اتحادیه اروپا تبدیل شده است.

 این کشور تاکنون بیش از شش میلیارد لِوا سرمایه‌گذاری خصوصی در نیروگاه‌های خورشیدی جذب کرده و ظرفیت پنل های نصب‌شده به بیش از پنج هزار مگاوات رسیده است. علاوه بر این حدود نه هزار مگاوات پروژه خورشیدی در انتظار اتصال به شبکه برق هستند. این نیروگاه‌ها با تولید برق کم‌هزینه، بخش بزرگی از مصرف روزانه را پوشش می‌دهند و باعث کاهش قیمت‌ها در بورس انرژی می‌شوند. اتصال یک نیروگاه خورشیدی به شبکه معمولاً بین دو تا چهار سال طول می‌کشد که این مدت زمان به وضعیت شبکه و نیاز به خطوط انتقال جدید بستگی دارد. نیروگاه‌های بادی به دلیل فرآیندهای زیست‌محیطی، زمان اتصال طولانی‌تری دارند. اپراتور سیستم برق بلغارستان (ESO) در حال اجرای برنامه‌های استراتژیک برای نوسازی و گسترش شبکه انتقال برق و افزایش ظرفیت اتصال نیروگاه‌ها است.

باتری‌ها و قراردادهای خرید برق بلندمدت (PPA) نقش مهمی در مدیریت نوسانات بازار و مقابله با قیمت‌های نزدیک به صفر دارند. باتری‌ها، انرژی تولیدی در ساعات کم‌مصرف را ذخیره کرده و در ساعات اوج مصرف به شبکه تزریق می‌کنند، که باعث تعادل نوسانات بازار و کاهش قیمت‌ها می‌شود. قراردادهای بلندمدت نیز با ایجاد شراکت‌های برد-برد میان تولیدکنندگان تجدیدپذیر و مصرف‌کنندگان بزرگ صنعتی به تأمین مالی پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر کمک می‌کنند. تاکنون بیش از هزار و سیصد مگاوات‌ساعت ظرفیت ذخیره‌سازی ساخته شده و انتظار می‌رود تا میانه سال ۲۰۲۶ این ظرفیت به بیش از دوازده گیگاوات‌ساعت برسد. علاوه بر این قراردادهایی برای هفت هزار و پانصد مگاوات ظرفیت با بیش از بیست و سه هزار مگاوات‌ساعت ذخیره‌سازی امضا شده است. بزرگ‌ترین باتری مستقل اتحادیه اروپا نیز توسط شرکت بلغاری Advance Green Energy ساخته شده است.

یکی از چالش‌های پیش‌روی توسعه انرژی خورشیدی در بلغارستان، هزینه‌های بالای بازیافت پنل‌های خورشیدی و باتری‌ها است که ۵ تا ۱۰ برابر متوسط اتحادیه اروپا برآورد می‌شود و باعث می‌شود پنل‌ها حدود ۳۵٪ و باتری‌ها نزدیک به ۲۰٪ گران‌تر شوند. برای حل این مسئله پیشنهاد شده است که یک معافیت موقت دو ساله اعمال شود تا چارچوب قانونی بازنگری و هزینه‌ها با میانگین اتحادیه اروپا تطبیق یابد.

در سطح اتحادیه اروپا در ژوئن ۲۰۲۵ برای نخستین بار انرژی خورشیدی با سهم ۲۲٪ به بزرگ‌ترین منبع تولید برق تبدیل شد و از انرژی هسته‌ای (۲۱.۶٪)، بادی (۱۵.۸٪)، آبی (۱۴.۱٪) و گاز طبیعی (۱۳.۸٪) پیشی گرفت. سهم کل انرژی تجدیدپذیر در تولید برق خالص اتحادیه اروپا به ۵۴٪ رسید که نسبت به سال گذشته افزایش قابل توجهی دارد. بخش عمده برق تولیدی از منابع تجدیدپذیر شامل خورشیدی ۳۶.۸٪، بادی ۲۹.۵٪ و آبی ۲۶٪ است. پیشتازان اروپا در سهم انرژی تجدیدپذیر دانمارک (۹۴.۷٪)، لتونی (۹۳.۴٪)، اتریش (۹۱.۸٪)، کرواسی (۸۹.۵٪) و پرتغال (۸۵.۶٪) هستند، در حالی که پایین‌ترین سهم‌ها مربوط به اسلواکی (۱۹.۹٪)، مالت (۲۱.۲٪) و جمهوری چک (۲۲.۱٪) است. در بلغارستان نیز سهم منابع تجدیدپذیر در تولید برق در سه‌ماهه دوم ۲۰۲۵ حدود ۴۲٪ بوده که نسبت به سال گذشته رشدی نزدیک به ۵٪ داشته است.

همزمان با رشد انرژی تجدیدپذیر سهم زغال‌سنگ در اتحادیه اروپا نیز کاهش چشمگیری داشته است. در سپتامبر ۲۰۲۵ نیروگاه‌های بادی و هسته‌ای جای زغال‌سنگ را در بخش‌های غربی اروپا گرفتند و میانگین قیمت برق در بورس انرژی Epex Spot SE به کمتر از ۳۶ یورو برای هر مگاوات‌ساعت رسید. قیمت زغال‌سنگ نیز به حدود ۱۰۰ یورو به ازای هر تن کاهش یافت و این سوخت عمدتاً به عنوان منبع ذخیره برای جبران نوسانات تولید نیروگاه‌های تجدیدپذیر استفاده می‌شود.

به طور کلی بلغارستان با ترکیب نیروگاه‌های خورشیدی، باتری‌ها، شبکه هوشمند و قراردادهای بلندمدت، در حال تثبیت موقعیت خود به عنوان رهبر خورشیدی اروپا است. ورود فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و اینترنت اشیا به مدیریت تولید و نگهداری نیروگاه‌ها کارایی و پیش‌بینی تولید انرژی را بهبود می‌بخشد. با ادامه توسعه باتری‌ها و شبکه هوشمند، بلغارستان می‌تواند نقش تعادل‌دهنده منطقه‌ای انرژی را در اروپا ایفا کند. با این حال انرژی بادی هنوز نقطه ضعف است و نیازمند اصلاح سیاست‌ها و تسهیل ساخت نیروگاه‌های جدید است تا این کشور بتواند جایگاه خود را به طور پایدار در میان کشورهای پیشرفته اروپایی حفظ کند.