اخبار اقتصادی عربستان سعودی - جده

گزیده اخبار و تحولات اقتصادی عربستان سعودی در هفته دوم خرداد ماه 1404 مندرج در رسانه‌های این کشور به شرح زیر ارائه می‌گردد.

صنایع پتروشیمی عربستان سعودی

تارنمای اینترنتی گلوبال‌دیتا[1] اخیرا با انتشار گزارش مفصلی نوشت بر اساس آخرین برآوردهای صورت گرفته سهم صنایع پتروشیمی عربستان سعودی در پروژه‌های آتی نفت و گاز این کشور از مرز 60 درصد فراتر رفته است. در این گزارش آمده است کشورهای منطقه ی خاورمیانه و شمال آفریقا، در مجموع ۶۰ درصد منابع نفتی و ۴۵ درصد از منابع گازی دنیا را در اختیار دارند. اقتصاد این منطقه رابطه ­ی تنگاتنگی با تغییرات جهانی بهای نفت دارد. با توجه به مزیت خوراک در این منطقه، به عنوان یکی از هاب­ های اصلی در صنعت پتروشیمی‌شناخته می ­گردد و در طول چندین سال گذشته دولت‌­های این کشورها با هدف متنوع کردن اقتصاد و کاهش وابستگی به بهای نفت خام، به سرمایه­ گذاری در صنایع پتروشیمیایی روی آورده اند. در این میان عربستان سعودی حدود ۷ درصد از مواد پایه در صنعت پتروشیمی و ۷۰ درصد از تولیدات پتروشیمیایی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را به خود اختصاص داده است. پیش از کاهش قیمت نفت خام، تولید کنندگان این منطقه از مزیت نسبی فراوانی برای تولید اتیلن نسبت به رقبای آسیایی و اروپایی برخوردار بودند که با کاهش قیمت نفت‌خام از تفاوت حاشیه سود این بنگاه­ها با کشورهای رقیب کاسته شد. طبق گزارشی که در تارنمای اینترنتی گلوبال‌دیتا منتشر گردیده است، صنعت پتروشیمی عربستان سعودی از منابع غنی انرژی بهره‌مند است، این کشور با استراتژی‌های پیشرفته‌ در زمینه سرمایه‌گذاری در زنجیره ارزش و استفاده از فناوری‌های نوین توانسته است به جایگاه برتری در صنعت پتروشیمی دست یابد. عربستان سعودی یکی از تولیدکنندگان دارای بیشترین ظرفیت فعال پتروشیمی در جهان است که طی سال‌های اخیر بر توسعه صنایع پتروشیمی‌با رویکرد صادرات محور و صنایع پتروشیمی زودبازده متمرکز شده است، به‌گونه‌ای که با ظرفیت تولید حدود ۱۰۴ میلیون تن در سال، از این منظر در صدر کشورهای جنوب غرب آسیا قرار دارد. با این حال، این کشور با کمک شرکت سابیک توانسته بخش پتروشیمی خود را گسترش دهد و در راستای ایجاد ارزش افزوده بیشتر حرکت کند. سابیک بالغ بر ۱۵ شرکت تابعه دارد که محصولاتی هم‌چون اوره، آمونیاک، متانول، الفین‌ها، پلی‌الفین‌ها، پلی‌اتیلن ترفتالات، پلی‌وینیل کلرید و غیره تولید می‌کنند. عربستان سعودی حدود ۵ درصد از عرضه جهانی را به خود اختصاص داده و طی سال‌های اخیر رشد قابل توجهی را تجربه کرده است. صنعت پتروشیمی در این کشور با رشد ظرفیت، حجم تولید و همچنین بهبود حاشیه سود، با کاهش فشار قیمت مواد اولیه، روز به روز قوی‌تر می‌شود. بر اساس آخرین برآوردهای صورت گرفته سهم حدود ۶۰ درصدی پتروشیمی‌ها در پروژه‌های آتی نفت و گاز عربستان می‌باشد. سهم بخش‌های مختلف در پروژه‌های صنعت نفت و گاز عربستان که تاریخ آغاز آن‌ها طی سال‌های ۲۰۲۳ الی ۲۰۲۷ برنامه‌ریزی شده، در نمودار زیر قابل مشاهده است:

1- سهم پتروشیمی: 61 درصد

2- سهم بخش بالادستی: 15 درصد

3- سهم بخش میان‌دستی: 18 درصد

4- سهم بخش پایین‌دستی: 6 درصد

بر اساس نمودار فوق، انتظار می‌رود صنعت پتروشیمی عربستان سعودی با ۴۴ پروژه، بیشترین سهم از پروژه‌های آغاز شده در خلال سال‌های 2027-2023 میلادی را به خود اختصاص دهد. راهبرد توسعه صنایع پتروشیمیایی در عربستان بر مبنای توسعه با رویکرد صادرات و سرمایه‌گذاری در صنایع پتروشیمی زودبازده بنا شده است و مقایسه‌ی سهم پتروشیمی‌ها، میان‌دست و پایین‌دست در نمودار فوق نیز مؤکد این امر خواهد بود. محصولاتی مانند اتیلن، پروپیلن، پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن، متانول و کودهای شیمیایی، عمده محصولات پتروشیمیایی صادراتی این کشور را تشکیل می‌دهد. عربستان سعودی با ظرفیت تولید ۱۰۳.4 میلیون تن در سال، در صدر کشورهای واقع در جنوب غرب آسیا قرار دارد. این کشور با کمک شرکت صنایع پایه سعودی[2] توانسته بخش پتروشیمی خود را گسترش دهد به‌طوری که از ۱۰ مجتمع بزرگ پتروشیمی منطقه، ۷ مورد آن در این کشور قرار دارد. سابیک یک شرکت شیمیایی متنوع جهانی و یکی از شرکت‌های پیشرو در تولید مواد پتروشیمیایی و پلاستیک است که دفتر مرکزی آن در ریاض قرار دارد. این شرکت در مقیاس جهانی در قاره آمریکا، اروپا، جنوب غرب آسیا و اقیانوسیه فعالیت می‌کند و انواع متفاوتی از محصولات مانند مواد شیمیایی، کالاها و پلاستیک‌های با کارایی بالا و مواد مورد استفاده در کشاورزی تولید می‌کند. اکثریت سهام شرکت سابیک عربستان متعلق به شرکت نفتی آرامکو[3] این کشور است. در واقع ۷۰ درصد سهام این شرکت در اختیار دولت عربستان است و هدف اصلی آن ایجاد ارزش افزوده در محصولات پتروشیمی این کشور است. سابیک بالغ بر ۱۵ شرکت تابعه دارد که محصولاتی هم‌چون اوره، آمونیاک، متانول، الفین‌ها، پلی‌الفین‌ها، پلی‌اتیلن ترفتالات، پلی‌وینیل کلرید و غیره تولید می‌کنند.

صنایع پتروشیمی عربستان به دلیل هزینه‌های پایین خوراک و گسترش ظرفیت در مقیاس بزرگ در دهه‌های اخیر، دومین رکن اقتصاد این کشور برشمرده می‌شود. همچنین صادرات موادشیمیایی که پتروشیمی‌ها بیش‌ترین سهم از آن را در اختیار دارند، ۳۵ % از صادرات غیرنفتی عربستان را تشکیل داده است. علی‌رغم سرمایه‌گذاری‌هایی که تا کنون صورت گرفته است، پروژه‌های پتروشیمی همچنان در عربستان سعودی به‌خوبی تأمین مالی می‌شوند و بیش‌ترین سهم وام‌دهی از صندوق توسعه صنعتی عربستان[4] را به خود اختصاص می‌دهند. ضمن این‌که صنایع پتروشیمی عربستان از مشوق‌های مطلوب و مالیات کمتر در مقایسه با رقبای منطقه‌ای بهره می‌برند. بررسی مدل تأمین نهاده‌های پتروشیمیایی در صنایع پایین‌دستی این کشور، نشان می‌دهد انعقاد قراردادهای مستقیم میان پتروشیمی‌ها و صنایع پایین‌دستی به‌عنوان اصلی‌ترین سازِکار تأمین محصولات پتروشیمیایی در عربستان شناخته می‌شود. صنایع پایین‌دستی اغلب با تولیدکنندگان بزرگ محصولات پتروشیمی مانند سابیک به‌عنوان شرکت صنایع پایه سعودی و دیگر تولیدکنندگان قراردادهای بلندمدت منعقد می‌کنند. این قراردادها تأمین پایدار و قابل اطمینان مواد پایه مانند اتیلن، پروپیلن، و سایر نهاده‌های پتروشیمیایی را تضمین می‌کند. عربستان سعودی از ابتدای دهه ۱۹۷۰ میلادی با یک استراتژی بلندمدت توسعه صنعت پتروشیمی، توانسته است نه تنها در سطح منطقه‌ای، بلکه در سطح جهانی درخشیده و زنجیره‌های ارزش پتروشیمی را تکمیل کند. تمرکز این کشور بر سرمایه‌گذاری در بخش‌های پایین‌دستی، ایجاد محصولات با ارزش افزوده بالا، و همکاری با شرکت‌های بین‌المللی برای انتقال فناوری‌های نوین بوده است. در نتیجه، عربستان به یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان محصولات پتروشیمی‌با فناوری بالا و محصولات تخصصی تبدیل شده است.

مشارکت اتاق بازرگانی مدینه منوره در کنفرانس عربی توسعه اقتصادی در شارجه

اتاق بازرگانی و صنایع شهر مدینه منوره در "پنجمین انجمن عربی توسعه اقتصادی: محیط سرمایه‌گذاری عربی؛ فرصت ها و چالش ها" که توسط سازمان عربی توسعه اداری در تاریخ 27 تا 28 مه جاری در امارت شارجه برگزار شد، شرکت کرد. مشارکت اتاق با ارائه یک کارنامه توسط عضو هیئت مدیره اتاق، عبدالله النزاوی، نمایانگر محیط سرمایه گذاری در منطقه مدینه منوره بود و فرصت‌های سرمایه گذاری موجود را مورد بررسی قرار داد.  وی بخش خرما در مدینه منوره را بررسی کرد که یکی از بزرگترین تولیدکنندگان در سطح کشور است، به طوری که تولید خرما در منطقه مدینه منوره ۱۸٪ از تولید ملی را تشکیل می‌دهد، همچنین مدینه منوره دارای ۴۲ کارخانه خرما است که ۱۳٪ از صادرات خرماهای ملی را به خود اختصاص می‌دهد. این انجمن به تعدادی از محورهای مهم اشاره کرد، از جمله: قوانین سرمایه‌گذاری و میزان انعطاف و جذابیت آن، شفافیت و حکمرانی در محیط سرمایه‌گذاری، و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در جهان عرب در بخش‌های نویدبخش مانند: فناوری، انرژی، گردشگری، لجستیک، کشاورزی هوشمند، همچنین پروژه‌های توسعه بزرگ و فرصت‌های مشارکت و چالش‌هایی که سرمایه‌گذاران با آن مواجه هستند، و تحولات دیجیتال و فناوری‌های نوین و تأثیر آن‌ها بر محیط سرمایه‌گذاری. شایان ذکر است که سازمان این کنفرانس را به صورت دوره‌ای برگزار می‌کند به منظور تقویت یکپارچگی و توسعه محیط‌های کسب و کار در کشورهای عربی، و کشف فرصت‌های سرمایه‌گذاری و مقابله با چالش‌هایی که محیط سرمایه‌گذاری در جهان عرب با آن مواجه است. 

اضافه شدن سرویس حمل نقل دریایی جدید میان بنادر عربستان و چهار بندر بین‌المللی

سازمان بنادر عربستان(موانئ) اعلام کرد که خدمات حمل و نقل جدید "RESIN" وابسته به شرکت "SeaLead" به بندر اسلامی جده اضافه شده است که باعث تقویت حرکت صادرات و واردات و افزایش کارآیی عملیات اجرایی می‌شود. سرویس حمل و نقل جدید، بندر اسلامی جده را به چهار بندر منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله ناهاوا شوا در هند، سخنه در مصر، جیبوتی و جبل علی در امارات متحده عربی با ظرفیت حداکثر 1000 کانتینر استاندارد متصل می‌کند. این اقدام در چارچوب تلاش‌های "موانی" برای تقویت موقعیت عربستان سعودی در شاخص اتصال شبکه ناوبری دریایی، بهبود عملیات اجرایی بنادر و تقویت ارتباط عربستان با بازارهای جهانی صورت می‌گیرد که به تقویت حرکت صادرات و واردات و هماهنگی با اهداف استراتژی ملی حمل و نقل و خدمات لجستیکی کمک می‌کند. شایان ذکر است که همکاری‌هایی که شرکت «موانئ» با برجسته‌ترین خطوط کشتیرانی جهانی برقرار می‌کند، به توسعه بنادر عربستان، تقویت قدرت رقابتی آن، و گسترش زیرساخت‌ها کمک می‌کند؛ علاوه بر آن، مسیرهای حمل‌ونقل دریایی را گسترش می‌دهد و فرایندهای مرتبط با خدمات عملیاتی و لجستیکی را بهبود می‌بخشد.

 بررسی روند جهانی توسعه بازار سرمایه با همکاری مرکز ملی رقابت‌پذیری و سازمان همکاری و توسعه اقتصادی

مرکز ملی رقابت‌پذیری با همکاری سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) و با مشارکت هفت نهاد دولتی عربستان، در یک کارگاه تخصصی، مهم‌ترین روندهای جهانی در زمینه توسعه بازار سرمایه، حاکمیت شرکتی و پایداری شرکت‌ها را مورد بررسی قرار داد. در این کارگاه، روندهای جهانی توسعه بازار سرمایه به‌عنوان محرک رشد اقتصادی، دسترسی شرکت‌ها به سرمایه، نوآوری و پروژه‌های بلندمدت، همچنین سیاست‌های حاکمیت شرکتی، پایداری سازمانی و تأثیر اصلاحات اقتصادی در تحقق اهداف سند چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان بررسی شد. کارشناسان سازمان همکاری و توسعه اقتصادی با تأکید بر اهمیت بازارهای سهام و بدهی، بر لزوم تقویت حاکمیت شرکتی، کاهش ریسک‌های قانونی و عملیاتی، و ارتقای جذابیت بازار برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی تأکید کردند. همچنین، تحولات آینده در حوزه حاکمیت شرکتی با توجه به تجربیات کشورهای G20 و اعضای سازمان بررسی شد. کارشناسان OECD بر اهمیت جهانی و داخلی بازارهای سرمایه تاکید کرده و توسعه بازارهای سهام و بدهی، تقویت حاکمیت شرکتی، کاهش ریسک‌های قانونی و عملیاتی، و جذب سرمایه‌گذاری را برای دستیابی به پایداری و رشد بلندمدت ضروری دانستند و آن‌ها همچنین به روندهای آینده حاکمیت شرکتی بر اساس تجربیات کشورهایG20 و اعضای OECD اشاره کردند. شایان ذکر است که مرکز ملی رقابت‌پذیری با سازمان‌های بین‌المللی ازجمله OECD همکاری می‌کند تا تجربیات آن‌ها را در بهبود رقابت‌پذیری عربستان به‌کار گیرد و سیاست‌های توسعه اقتصادی را تقویت کند.

آغاز دومین دوره نمایشگاه انبارداری و لجستیک عربستان سعودی

رمیح بن محمد الرمیح، معاون وزیر حمل‌و‌نقل‌و‌لجستیک، دومین دوره نمایشگاه انبارداری و لجستیک عربستان را در مرکز همایش‌ها و نمایشگاه‌های بین‌المللی ریاض افتتاح کرد. وی در سخنرانی افتتاحیه خود، بر تحول کیفی در بخش خدمات لجستیکی سعودی تأکید کرد و این رشد را حاصل چشم‌اندازی بلندپروازانه و حمایت‌های رهبری سعودی دانست. وی اظهار داشت که این نمایشگاه در زمانی برگزار می‌شود که کشور در مرحله‌ای محوری از توسعه صنعتی و لجستیکی قرار دارد و با تمام توان در مسیر دستیابی به اهداف استراتژی ملی حمل و نقل و لجستیک در چارچوب چشم‌انداز ۲۰۳۰ گام برمی‌دارد. در روز نخست نمایشگاه، بیش از ۴۰ سخنران از نهادهای پیشرو همچون وزارت حمل و نقل و لجستیک، وزارت سرمایه‌گذاری، اداره کل بنادر و سایر نهادها به بررسی محورهایی نظیر نقش هوش مصنوعی در توسعه زنجیره تأمین، اتوماسیون، نوسازی ناوگان و ارتقاء خدمات لجستیکی مدرن پرداختند. به نوشته منابع سعودی این نمایشگاه به عنوان بستری پیشرو، نهادهای دولتی و خصوصی مرتبط با زنجیره تأمین و لجستیک را در زیر یک سقف گرد هم می‌آورد. شرکت‌کنندگان با جدیدترین راهکارها و فناوری‌های حوزه انبارداری، جابجایی، ذخیره‌سازی، رباتیک، بسته‌بندی، کنترل، توزین و امنیت آشنا می‌شوند که در راستای پاسخ به نیازهای رو به رشد بازار طراحی شده‌اند.

صدور 93 مجوز صنعتى جدید توسط وزارت صنعت و منابع معدنى عربستان در ماه مارس 2025

وزارت صنعت عربستان در ماه مارس ۲۰۲۵، تعداد ۹۳ مجوز صنعتی جدید صادر کرد و هم‌زمان ۱۰۹ کارخانه نیز فعالیت تولیدی خود را آغاز کردند. ارزش کل سرمایه‌گذاری‌ها در این ماه از 1.36 میلیارد دلار فراتر رفت و بیش از ۱۲۰۰ فرصت شغلی ایجاد شد. همچنین، سرمایه‌گذاری کارخانه‌هایی که تولید را آغاز کرده‌اند به ۲.۶ میلیون ریال رسید و ۱۷۶۶ فرصت شغلی جدید ایجاد شد. گزارش ماهانه مرکز ملی اطلاعات صنعتی، گسترش پایگاه صنعتی و رشد فعالیت‌های صنعتی در پادشاهی را منعکس می‌کند.

صدور 21 مجوز معدنی جدید توسط وزارت صنعت و منابع معدنی عربستان در ماه آوریل ۲۰۲۵

طبق اعلام منابع خبری محلی، وزارت صنعت و منابع معدنی عربستان در ماه آوریل گذشته ۲۰۲۵، تعداد ۲۱ مجوز معدنی جدید صادر کرد. این اقدام در چارچوب تلاش‌ این وزارتخانه برای توسعه بخش معدن در عربستان و بهره‌برداری بیشتر از آن در راستای تنوع‌بخشی به منابع درآمدی اقتصاد ملی انجام شده است. جراح بن محمد الجراح سخنگوی رسمی وزارت صنعت و منابع معدنی، توضیح داد که مجوزهای معدنی جدید شامل ۱۱ مجوز برای معادن مصالح ساختمانی، ۸ مجوز اکتشاف، و ۲ مجوز بهره‌برداری از معادن کوچک و معادن کوچک بوده است؛ این اطلاعات براساس گزارش مرکز ملی اطلاعات صنعتی و معدنی وابسته به وزارت، درباره شاخص‌های معدنی ماه آوریل ۲۰۲۵ منتشر شده‌اند.

[1] www.globaldata.com

[2] Saudi Basic Industries Corporation (SABIC)

[3] Saudi Aramco

[4] Saudi Industrial Development Fund (SIDF)