دستاوردهای اقتصادی غنا در سال 2024

این گزارش به بررسی جزئیات عملکرد اقتصادی غنا در سال 2024 می‌پردازد و ابعاد مختلفی از جمله رشد اقتصادی قوی و بهبود شاخص‌های کلیدی، افزایش اعتماد مصرف ‌کنندگان و بهبود کسب ‌وکارها، ثبات بخش خارجی و چالش‌های پیش‌رو را با هدف ارائه تصویری جامع از وضعیت کنونی اقتصاد غنا و راه‌های تقویت آن در مواجهه با چالش‌های داخلی و جهانی تحلیل می‌کند. همچنین، چشم‌انداز آینده اقتصادی غنا و اقدامات لازم برای حفظ این دستاوردها و دستیابی به رشد پایدار را مورد بررسی قرار می‌دهد.

دکتر ارنست آدیسون، رئیس بانک مرکزی غنا (BOG)، طی یک کنفرانس مطبوعاتی در مورخ 27 ژانویه 2025، پس از یکصد و بیست و دومین جلسه کمیته سیاست‌‌گذاری پولی (PMC) که در مقر این بانک در اکرا برگزار گردید، از دستاوردهای اقتصادی غنا در سال 2024 خبر داد. وی اعلام کرد که ذخایر ناخالص بین‌المللی (GIR) این کشور با ثبت 8.98 میلیارد دلار، نه‌ تنها از اهداف تعیین ‌شده توسط صندوق بین‌المللی پول (IMF) فراتر رفته، بلکه گامی‌بزرگ به سوی ثبات اقتصادی برداشته است. این رقم نسبت به 7.88 میلیارد دلار در نوامبر سال گذشته، به میزان 1.1 میلیارد دلار افزایش و نسبت به 5.90 میلیارد دلار در دسامبر 2023، به میزان 3.08 میلیارد دلار رشد داشته است. ذخایر کنونی معادل پوشش چهار ماه واردات کشور است، در حالی که این رقم در سال 2023 تنها معادل پوشش 2.7 ماه واردات بود.

رشد اقتصادی قوی و بهبود شاخص‌ها

بر اساس آخرین داده‌‌های مرکز آمار غنا (GSS)، تولید ناخالص داخلی (GDP) در سه فصل اول سال 2024 با نرخ سالانه 6.3 درصد رشد کرده است، در حالی که این رقم در مدت مشابه سال 2023، تنها 2.6 درصد بود. همچنین، تولید ناخالص داخلی غیرنفتی با رشد 6.2 درصدی نسبت به 3.3 درصد رشد در سال قبل نیز افزایش یافته است. 

این رشد قوی عمدتاً توسط بخش صنعت، به ویژه افزایش چشمگیر تولید طلا، هدایت شده است. صادرات طلا با رشد سالانه 53.2 درصدی به 11.64 میلیارد دلار رسید و نقش کلیدی در افزایش 21.06 درصدی در ارزش کل صادرات به 20.22 میلیارد دلار ایفا نموده است. با این حال، عملکرد سایر بخش‌‌های صادراتی متفاوت بود. به طوری که صادرات نفت با کاهش 0.7 درصدی به 3.68 میلیارد دلار رسید، در حالی که صادرات کاکائو، کاهش قابل توجهی را تجربه کرد و از 2.15 میلیارد دلار در دسامبر 2.23 به 1.7 میلیارد دلار در سال 2024 کاهش یافت. تحلیلگران چالش ‌های بخش کاکائو را به شرایط نامساعد جوی، شیوع آفات زراعی و تأثیر گسترش استخراج غیرقانونی معادن، نسبت می‌دهند. در بخش واردات نیز، مجموع واردات غنا از 14 میلیارد دلار در دسامبر 2023 به 15.24 میلیارد دلار افزایش یافت. اما با این وجود، تراز تجاری این کشور در دسامبر 2024، مازاد 4.98 میلیارد دلاری را به ثبت رساند که بیشتر از تراز تجاری مثبت 2.69 میلیارد دلاری ثبت شده در دوره مشابه سال 2023 بود. 

همچنین، شاخص ترکیبی فعالیت اقتصادی (CIEA) بانک مرکزی این کشور نشان می‌دهد که رشد اقتصادی در سه ماهه منتهی به سال 2024 به واسطه فعالیت‌های تجاری بین‌المللی، افزایش اعتبارات بخش خصوصی، فعالیت ‌های مرتبط با حوزه ساخت و ساز مسکن و درآمدهای حوزه گردشگری، همچنان قوی خواهد بود که این موضوع نشان‌ دهنده گام‌های مثبت غنا در مسیر ثبات اقتصادی و رشد پایدار است.

افزایش اعتماد مصرف ‌کنندگان و بهبود کسب ‌و کارها

نظرسنجی ‌های صورت گرفته در دسامبر 2024، از جمله نظرسنجی شاخص اعتماد مصرف‌کنندگان و کسب ‌و کارها که توسط مرکز آمار (GSS) و بانک مرکزی غنا (BoG) به‌ طور مشترک انجام شد، نشان می‌دهد که اعتماد مصرف‌ کنندگان و کسب ‌و کارها در این کشور بهبود یافته است. مصرف‌ کنندگان به دلیل خوش‌بینی نسبت به شرایط اقتصادی آینده اعتماد بیشتری پیدا کرده‌اند، در حالی که کسب ‌و کارها نیز با دستیابی به اهداف کوتاه‌‌مدت خود و بهبود شرایط کلان اقتصادی (macroeconomic)، دیدگاه‌‌های مثبتی نسبت به آینده صنعت و شرکت‌های خود ابراز نموده‌اند. این نظرسنجی که به‌ صورت فصلی، هر سه ماه یکبار انجام می‌شود، نشان ‌دهنده بهبود شاخص‌های کلیدی مانند افزایش تقاضای مصرفی، رشد فروش و بهبود دسترسی به اعتبارات است. این بهبودها نه ‌تنها مقاومت اقتصاد را در برابر نوسانات جهانی افزایش می‌دهد، بلکه بستری برای توسعه بلندمدت و رفاه اقتصادی در این کشور فراهم می‌کند.

ثبات بخش خارجی اقتصاد غنا و چالش‌های پیش ‌رو

بر اساس آمارهای ارائه شده توسط مرکز آمار غنا (GSS)، بخش خارجی این کشور در سال 2024 به دلیل افزایش تراز مثبت تجاری و کاهش خروج سرمایه، عملکرد مثبت و قابل توجهی داشته است، اما با این حال، رئیس بانک مرکزی غنا (BOG)، در سخنرانی خود هشدار داده است که اگرچه شرایط بخش خارجی به ثبات نرخ ارز در این کشور کمک می‌کند، اما با این وجود، چالش‌های بخش انرژی و سایر ریسک‌های کلیدی به ‌ویژه، نوسانات قیمت جهانی نفت و گاز، همراه با مشکلات زیرساختی در بخش تأمین انرژی مورد نیاز، می‌توانند تأثیر منفی بر اقتصاد غنا داشته باشند و باید به ‌دقت تحت نظارت قرار گیرند. علاوه بر این، کاهش صادرات کاکائو به دلیل شرایط نامساعد جوی و گسترش معادن غیر قانونی، همچنان یک چالش مهم برای بخش کشاورزی و اقتصاد غنا محسوب می‌شود که باید به سرعت برای رفع آنها گام‌های عملی برداشته شود. وی همچنین با تأکید بر لزوم تنوع ‌بخشی به صادرات و کاهش وابستگی به صادرات مواد خام مانند طلا و نفت، خاطرنشان کرده است که برای دستیابی به ثبات اقتصادی بلندمدت، غنا باید به سمت توسعه بخش‌های صنعتی به منظور ایجاد ارزش افزوده بالاتر، مانند ایجاد صنایع تبدیلی و استفاده از فناوری‌های نوین حرکت کند.

چشم ‌انداز آینده اقتصاد غنا

اقتصاد غنا در آینده با وجود چالش‌های متعدد، چشم‌انداز امیدوار کننده‌ای را پیش رو دارد. رشد قدرتمند بخش خارجی، ناشی از بهبود تولید و افزایش قیمت جهانی طلا و کاکائو، به ثبات اقتصادی این کشور کمک کرده و زمینه را برای توسعه پایدار فراهم می‌کند. افزایش صادرات طلا، بهبود شرایط تجاری و کاهش خروج سرمایه همگی نشان از تقویت پایه‌های اقتصادی غنا دارند. برنامه‌های دولت برای تنوع بخشیدن به اقتصاد و کاهش وابستگی به صادرات مواد خام، از طریق توسعه صنایعی مانند صنایع تبدیلی، خدمات پیشرفته و استفاده از فناوری‌های نوین، می‌تواند به افزایش توان اقتصادی غنا در مقابله با شوک‌های خارجی کمک کند. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی و حمل و نقل و بهبود مستمر محیط کسب و کار نیز می‌تواند جذب سرمایه‌گذاری خارجی را تسهیل کرده و به رشد بلندمدت این بخش منجر شود.

با این وجود، چالش‌هایی مانند نوسانات قیمت جهانی کالاها، تأثیرات تغییرات آب و هوایی بر بخش کشاورزی و مدیریت بدهی‌های خارجی همچنان اقتصاد غنا را تحت فشار قرار می‌دهند. کاهش شدید تولید کاکائو در فصل زراعی 2024-2023 و موکول شدن تحویل 370 هزار تن از این محصول به فصل بعد، گواهی بر این ادعاست. این کاهش تولید، هیئت بازاریابی کاکائو غنا (COCOBOD) را مجبور به بازپرداخت 800 میلیون دلار تسهیلات دریافتی به وام دهندگان بین‌المللی کرده است. انتظار می‌رود دولت و بانک مرکزی این کشور با تدوین و اجرای سیاست‌های هوشمندانه و اصلاحات ساختاری هدفمند، این چالش‌ها را به طور مؤثر مدیریت کرده و از فرصت‌های پیش‌رو برای تقویت پایه‌های اقتصادی استفاده کنند.

لازم به ذکر است غنا در چند روز گذشته به توافق مهمی‌با کمیته رسمی اعتبار دهندگان (OCC) برای بازپرداخت بدهی‌ها دست یافته است. این توافق که با مشارکت 25 کشور و به رهبری مشترک چین و فرانسه حاصل شده، تخفیف قابل‌توجهی به میزان 2.8 میلیارد دلار در پرداخت بدهی‌ها ایجاد می‌کند و منابع مالی را برای تقویت بهبود اقتصادی غنا آزاد می‌سازد. این توافق، به عنوان نقطه عطفی در روند بازپرداخت بدهی‌ها و گامی حیاتی در جهت احیای پایداری بلندمدت بدهی این کشور به حساب می‌آید. انتظار می‌رود با حمایت طلبکاران تجاری، این فرآیند به زودی تکمیل شود تا غنا بتواند بر اجرای برنامه‌های اصلاحی و تقویت رشد اقتصادی پایدار تمرکز نماید. در نهایت، اگر این روند بهبودی با سیاست‌های صحیح و برنامه‌ریزی دقیق همراه باشد، غنا می‌تواند به یکی از اقتصادهای پیشرو در منطقه غرب آفریقا تبدیل شود و فرصت‌های جدیدی را برای افزایش اشتغال و ارتقاء سطح رفاه شهروندان خود ایجاد نماید.

 

منابع:

https://www.businessghana.com/site/news/business/321944/Ghana-records-US8.98bn-in-Int%27l-Reserves

https://mofep.gov.gh/news-and-events/2024-12-12/ghanas-economic-surge-q3-2024-growth-outpaces-expectations

https://statsghana.gov.gh/gssmain/fileUpload/National%20Accounts/Newsletter_Quarterly_GDP_2024_Q3_December%202024%20Edition_GSS.pdf

https://statsbank.statsghana.gov.gh/pxweb/en

https://ggea.net/feature/ghana-bagged-179-07m-from-fdis-in-first-half-of-2024

https://mofep.gov.gh/press-release/2022-12-19/suspension-of-payments-on-selected-external-debts-of-the-government-of-ghana