پایگاه اطلاع رسانی معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران- کرواسی، قطب جدید منطقه ای انرژی

۱۴۰۳/۰۶/۱۲- ۰۸:۰۰ - مشاهده: ۱۰۰

کرواسی، قطب جدید منطقه ای انرژی

از منظر کمیسیون اروپا یکی از کشورهایی که می‌تواند خود را به عنوان یک تامین کننده بالقوه نفت و گاز برای کشورهای همسایه و اروپای مرکزی ثابت کند، کرواسی است.

موقعیت استراتژیک کرواسی و سرمایه گذاری‌ها بر کالای انرژی

ژئواستراتژیک بودن موقعیت کرواسی و دارا بودن زیرساخت های پیشرفته برای ذخیره سازی نفت و گاز، این ظرفیت را به کرواسی می دهد که بتواند نفت و گاز را به بقیه اروپامنتقل کند. این زیرساخت های حیاتی انرژی در کرواسی شامل پایانه گازطبیعی مایع (LNG) در جزیره کرک (Krk) ، خطوط لوله گازی پلی ناکرو(Plinacro) و خطوط لوله نفتی یاناف (JANAF) می‌باشند.

یاناف (JANAF) و اختلاف با شرکت نفتی مول (MOL) مجارستان

خط لوله و سیستم ذخیره سازی نفت یاناف به عنوان یک سیستم بین المللی حمل و نقل نفت خام، از پایانه اومیشالی (Omišalj) در جزیره کرک کرواسی به پالایشگاه‌های داخل آن کشور و نیز پالایشگاه‌های منطقه جنوب شرقی و مرکزی اروپا ساخته شده است. ظرفیت طراحی شده خط لوله مزبور برای انتقال 34 میلیون تن نفت خام در سال پیش بینی شده، در حالی که ظرفیت نصب شده اولیه آن 24 میلیون تن بوده است.

این سیستم برای نیازهای پالایشگاه‌های داخل کرواسی و کشورهای اسلوونی، صربستان و بوسنی و هرزگوین به میزان 24 میلیون تن و همچنین نیازهای کشورهای مجارستان، جمهوری چک و اسلواکی به میزان 10 میلیون تن پیش بینی شده است. در حال حاضر ظرفیت مخازن ذخیره ای یاناف، 2 میلیون و 100 هزار مترمکعب برای ذخیره نفت خام و 242 هزار متر مکعب برای ذخیره فرآورده‌ها و محصولات نفتی است.

گروه مول مجارستان بعنوان یک شریک بلندمدت یاناف، در سال جاری قراردادهایی را برای حمل و نقل و ذخیره سازی نفت خام امضا کرده است. در سال 2024، گروه مول، ظرفیت خط لوله نفت را برای انتقال 2 میلیون و 200 هزار تن نفت و ذخیره سازی 79 هزارمترمکعب در پایانه اومیشالی و 70 هزار مترمکعب دیگر در پایانه سیساک اجاره کرده است.

بر اساس صورت های مالی شرکت مول، در سال 2023، مقدار نفت حمل و نقل و ذخیره شده از طریق کرواسی حدود 18 درصد از نیاز آن شرکت را از نفت وارداتی تامین کرده است. با این وجود، وزیر امور خارجه مجارستان اخیرا با متهم کردن یاناف به افزایش قیمت ترانزیت نفت از زمان آغاز جنگ در اوکراین و شکایت از کرواسی که این کشور در جهت افزایش ظرفیت ذخیره سازی ترمینال های خود اقدام و سرمایه گذاری نکرده است، جنجال تازه ای را در روابط دو کشور ایجاد نمود. علیرغم این تنش ها، یاناف با رد این اتهامات، اخیرا قرارداد جدیدی را با شرکت مول امضا کرده است.

مول در مجارستان و اسلاو نفت (Slovnaft) در اسلواکی، که اکنون بطور واقعی به یاناف وابسته شده اند، چاره ای جز وفادار ماندن به این شرکت را ندارند زیرا این دو شرکت اخیرا ضربه مالی زیادی از اعمال تحریم های اوکراین بر ضد لوک اویل متحمل شده اند، به ویژه مول که تقریباً دو سوم نفت خود را از روسیه و به تنهایی بیش از 6 میلیون تن در سال از شرکت نفت لوک اویل تامین می‌کرد. با توجه به این تحریم ها علیه روسیه، مول تأیید کرده است که اگر عرضه از طریق خط لوله دروژبا به میزان قابل توجهی کاهش یابد، مول می‌تواند استفاده از خط لوله آدریاتیک (یاناف) را افزایش دهد و با وجود ریسک های فنی بیشتر و هزینه‌های بالاترلجستیکی، حدود 80 درصد مواد خام مورد نیاز پالایشگاه‌های قاره ای خود را از یاناف تهیه نماید.

انتقال LNG، جریان گاز از روسیه و فرصت های جدید برای کرواسی

واردات گاز طبیعی مایع ال ان جی (LNG) از روسیه، همچنان از سوی اروپا در حال افزایش می‌باشد. بیشترین واردکنندگان LNG روسیه در اتحادیه اروپا کشورهای فرانسه، اسپانیا و بلژیک هستند. واردات کشور فرانسه از روسیه به تنهایی در نیمه اول سال 2024، دو برابر شده و به 4.4 میلیارد متر مکعب رسیده است. کرواسی با توجه به ساخت پایانه LNG در اومیشالی در جزیره کرک، وابستگی به گاز روسیه را قطع کرده است و به همین دلیل کرواسی بواسطه پایانه LNG خود در لیست پروژه‌های استراتژیک اتحادیه اروپا قرار گرفته است. اگرچه ساخت ترمینال مزبور مورد انتقاد بسیاری از سیاستمداران و فعالان محیط زیست کشور کرواسی بوده است، اما باید ترمینال LNG اومیشالی را یکی از دلایل اصلی توقف وابستگی کرواسی به انرژی روسیه دانست.

در حال حاضر پایانه LNG مزبور دارای شش مستاجر اصلی است. بزرگترین مستاجر استفاده کنند از ظرفیت های موجود در ترمینال LNG کرواسی، شرکت مجاری MVM CEEenergy با ظرفیت انتقال حدود یک میلیارد متر مکعب است و شرکت های MET مجارستان، HEP (شرکت ملی برق کرواسی) ، INA (شرکت نفت کرواسی) ، PPD (شرکت توزیع گاز کرواسی) و Geoplin اسلوونی در رتبه‌های بعدی بعد از آن قرار دارند. بر اساس دستورالعمل های سیاسی دولت کرواسی و اتحادیه اروپا مبنی بر توقف دریافت گاز از گازپروم روسیه ، بزودی شاهد افزایش فضای اجاره ای توسط شرکت PPD کرواسی خواهیم بود. گفتنی است شرکت INA ظرفیت 100 میلیون متر مکعب در سال را در ترمینال برای 20 سال آینده اجاره کرده است. همچنین شرکت HEP نیز 6,882,052 مگاوات ساعت گاز طبیعی مایع را برای دوره 1 اکتبر 2022 تا 30 سپتامبر 2024 و 5,916,458 مگاوات ساعت را برای دوره 1 اکتبر 2024 تا 30 سپتامبر 2030، برای هر سال اجاره کرده است. MET و Geoplin هرگز به طور رسمی ارقام یا داده‌های خاصی را در مورد ظرفیت های اجاره ای خود اعلام نکرده اند.

نقشه نشان دهنده سیستم حمل و نقل گاز Plinacro، توزیع کننده گاز داخل کرواسی

کمیسیون اروپا، مطابق با قوانین کمک های دولتی اتحادیه اروپا، توسعه پایانهLNG امیشالی را تصویب کرده است که بخشی از آن از محل "مکانیسم بازسازی و تاب آوری اروپا" به مبلغ 25 میلیون یورو تامین می‌شود. تا پایان فصل گازی 2025/2026، کرواسی در نظر دارد که با تکمیل توسعه ظرفیت ترمینال LNG مزبور، ظرفیت آن را از 2.9 میلیارد متر مکعب فعلی در سال به 6.1 میلیارد متر مکعب برساند. برای توسعه ظرفیت ترمینال، قرارداد ساخت یک ماژول گازی اضافی با شرکت نروژی Wärtsilä منعقد شده است و قرار است این ماژول اضافی بر روی شناور موجود FSRU (واحد ذخیره سازی شناور گازی) نصب شود. این ماژول با طراحی نروژی در چین در حال مونتاژ بوده و در ابتدای سال 2025 آماده بهره برداری خواهد شد.

با افزایش ظرفیت، گمان می‌رود گازی که از جزیره کرک می‌آید بتواند به کشورهای دیگر مانند مجارستان، اسلوونی، اتریش، آلمان و یا بوسنی و هرزگوین از طریق "اتصال گازی جنوبی" به بازار عرضه شود.

چشم اندازهای آینده

به گفته داوور اشترن، کارشناس حوزه انرژی و نفت از کرواسی، استقلال کامل از نفت و گاز روسیه بسیار دشوار خواهد بود. وی معتتقد است: " با توجه به شرایط موجود، فراموش کردن روسیه به عنوان یک منبع انرژی، امری غیرواقعی، غیرممکن و غیر منطقی است. برای خلاص شدن از وابستگی به نفت روسیه، باید تحریم ها علیه ایران و ونزوئلا لغو شود." وی تاکید می‌کند که در حوزه انرژی در درازمدت ، خسارتهای ناشی از تحریم ها ، برای اروپا بیشتر از روسیه خواهد بود. این کارشناس حوزه نفتی که سالها مدیریت دفتر نمایندگی INA در مسکو را عهده دار بوده است، توسعه پروژه گازمایع طبیعی اومیشالی را پروژه خوبی می داند که می‌تواند اروپا را به سایر منابع وارداتی انرژی جهان مثل آمریکا ، قطر و سایر کشورها به موازات دسترسی به مسیرهای دیگر تامین انرژی همچون آذربایجان و قزاقستان برساند.

با ظهور ذخایر جدید گاز در خاورمیانه، آقای اشترن خاطرنشان می‌کند که تحویل گاز از شام به اروپا می‌تواند با ساخت خط لوله گاز مدیترانه شرقی انجام شود که به کرواسی نیز می رسد و می‌تواند یکی دیگر از جایگزین‌های گاز طبیعی روسیه باشد. وی ادامه می دهد: " پرواضح است که کرواسی به گسترش ذخایر و ظرفیت‌های انرژی خود همزمان با توسعه مسیرهای اتصالی کرواسی به همسایگان اش و اروپای مرکزی برای انتقال نفت و گاز ، برای زمانی که بواسطه تحریمها صادرات روسیه مختل خواهد شد، نیاز جدی دارد."

البته باید این سناریو را نیز مد نظر داشت: " سناریویی که در آن تنش ها بین روسیه و اوکراین و به طور پیش فرض اتحادیه اروپا کاهش یافته است. اگر جنگ در اوکراین پایان یابد و روابط روسیه و غرب عادی شود، واقع بینانه است که فرض کنیم گاز طبیعی روسیه در مقادیر بیشتری در بازار اروپا عرضه شود. از جمله پیامدهای آن کاهش قیمت ها خواهد بود که این کاهش گاز LNG نیز شامل خواهد شد و در آن هنگام این سوال مطرح می‌شود که آیا نیاز به پایانه‌های LNG مانند آنچه در"اومیشالی" وجود دارد، همچنان وجود خواهد داشت؟ اگر نفت بتواند به راحتی از طریق "خط لوله دروژبای جنوبی" که روسیه را به اروپای شرقی و مرکزی متصل می‌کند به جریان خود ادامه دهد، آیا باید در کرواسی همچنان روند ذخیره شدن و انتقال آن از طریق خط لوله "یاناف" ادامه پیدا کند؟ " جواب این سوال ها را زمان مشخص خواهد کرد. اما آن چه واقعیت است اینکه در حال حاضر این امر برای کرواسی مهم است که خود را به عنوان یکی از بهترین توزیع کنندگان نفت و گاز برای اروپای جنوبی و مرکزی و نیز پناهگاه امنی در اتحادیه اروپا در ذخیره نفت و گاز معرفی نماید.

منابع

Plinacro
https://www.plinacro.hr/UserDocsImages/Company%20profile/PROFIL%20TVRTKE%20PLINACRO%202019_HRV.pdf

JANAF

https://janaf.hr/

LNG Terminal

https://lng.hr/en/

https://euractiv.hr/energetika/a474/LNG-terminal-Hrvatskoj-je-vec-omogucio-da-ne-ovisi-o-ruskom-plinu-a-prema-njemu-gleda-i-Madjarska.html

https://hr.bloombergadria.com/biznis/investicije/57941/europska-komisija-odobrila-potporu-za-lng-terminal/news

https://www.novilist.hr/novosti/lng-hrvatska-krenuo-u-nabavu-usluga-zbog-prosirenja-kapaciteta-natjecaj-je-otvoren-do-8-kolovoza/

https://www.novilist.hr/novosti/hrvatska/lng-na-krku-jamac-je-sigurnosti-opskrbe-plinom-za-cijeli-jugoistok-europe-razmisljamo-graditi-i-mini-terminal/?meta_refresh=true

MOL and JANAF dispute

https://hr.bloombergadria.com/biznis/kompanije/64408/mol-je-spreman-pojacano-nabavljati-naftu-preko-janafa/news/