مقایسه تطبیقی رشد اقتصادی در صربستان با دیگر اقتصادهای اروپایی

سالهاست که از اقتصاد صربستان با تعابیری نظیر ببر بالکان و یا عصر طلایی یاد شده و از پویایی و در حال رشد بودن سخن رانده می‌شود. گفته می‌شود صربستان به سرعت در حال کاهش عقب ماندگی خود از کشورهای ثروتمند اروپایی است با این حال بمنظور درک واقع تر از شرایط اقتصادی یک کشور مولفه‌های مهم دیگر،از جمله وضعیت معیشت عمومی، متوسط درآمد و پارامتر های دیگری نیز باید مورد ارزیابی قرار گیرد.

سالهاست که از اقتصاد صربستان با تعابیری نظیر ببر بالکان و یا عصر طلایی یاد شده و از پویایی و در حال رشد بودن سخن رانده می‌شود. گفته می‌شود صربستان به سرعت در حال کاهش عقب ماندگی خود از کشورهای ثروتمند اروپایی است، به عنوان مثال، اوایل ماه می سالجاری، میلوش ووچو‌ویچ نخست وزیر صربستان در سخنانی اظهار داشت که صربستان به رشد اقتصادی واقعی رسیده است. وی گفت اقتصاد صربستان طی دوره 2018 تا 2023  در مجموع به رشد 22.4 درصدی دست یافته که یکی از بهترین نتایج در اروپا می‌باشد.

این اظهارات وی با انتقاداتی روبرو شده چرا که قبل از هر چیز رشد اقتصاد از طریق حرکت تولید ناخالص داخلی واقعی ‏(GDP)  رصد می‌شود که ارزش بازار تولید کالاها و خدمات محقق شده را در طول یک سال اندازه گیری می‌کند و یکی از مهمترین شاخص‌ها می‌باشد.

با این حال بمنظور درک واقع تر از شرایط اقتصادی یک کشور مولفه‌های مهم دیگر،از جمله وضعیت معیشت عمومی، متوسط درآمد و پارامتر های دیگری نیز باید مورد ارزیابی قرار گیرد.

در همین دوره تولید ناخالص داخلی مالت (در مجموع 35.7 درصد)، ترکیه (در مجموع 30 درصد) و قبرس (در مجموع 27.4 درصد) بوده است که سریعتر از صربستان رشد کرده‌اند. تحلیل صحیح رشد اقتصادی مستلزم یک بررسی بلندمدت، حداقل 10 ساله می‌باشد.

همچنین بر اساس  اثر فراگیر می‌توان انتظار داشت که اقتصادهایی که در سطح پایین‌تری از توسعه قرار دارند، سریع‌تر رشد کنند، زیرا تأثیر سرمایه‌گذاری‌های جدید در کشورهایی که به سرمایه کمتری در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته‌تر از نظر فناوری مجهز هستند، چشمگیرتر است.

تصویر شماره 1 داده‌هایی را در مورد حرکت تولید ناخالص داخلی سرانه در دوره 2013-2023 نشان می دهد که میانگین کشورهای عضو اتحادیه اروپا  (EU)و منتخب کشورهایی که قبلا از اروپای مرکزی و شرقی جزو کشورهای در حال گذار توسعه بودند با یکدیگر  مقایسه شده‌اند. در ابتدا باید به این نکته توجه کرد که صربستان هم در سال 2013 و هم در ده سال بعد از آن،فقیرترین کشور در بین کشورهای مقایسه شده بوده است. 

در سال 2023، تولید ناخالص داخلی به ازای هر شهروند در اتحادیه اروپا 28.9 هزار یورو بوده است یعنی چهار و نیم برابر بالاتر از تولید ناخالص داخلی به ازای هر نفر در صربستان بوده است. صربستان با کمترین فاصله پشت سر مجارستان (14.4 هزار یورو)، لهستان (14.8هزار یورو) و کرواسی (15.4 هزار یورو) بوده است. همچنین، با توجه به موقعیت اولیه در سال 2013، و با در نظر گرفتن اثر جبرانی، اگرچه می‌توان این انتظار را داشت که صربستان سریع‌تر از همه اقتصادهای که مقایسه شده‌اند، رشد کند که البته اینگونه نبوده است. در دوره ده ساله در نظر گرفته شده، تولید ناخالص داخلی سرانه صربستان به طور تجمعی 40 درصد افزایش یافته است و در لهستان، کرواسی (به طور تجمعی 47 درصد) و مجارستان سریعتر رشد کرده است.

تولید ناخالص داخلی تنها یکی از شاخص های استاندارد زندگی است که با آن نمی‌توان مقیاس تخریب محیط زیست، کار بدون دستمزدی که در بازار ارزش ندارد، فقر و نابرابری در توزیع درآمد، حال روحی افراد و زمان آزاد افراد را اندازه گیری کرد.

گام بعدی در این تحلیل این است که بر اساس نرخ رشد سرانه واقعی پنج ساله صندوق بین‌المللی پول (IMF) تخمین زده شود که صربستان چند سال طول می‌کشد تا به کشورهای منتخب برسد. البته، این برآورد حدودی می‌باشد و با این فرض است که نرخ های رشد پنج ساله پیش بینی شده در آینده نیز ادامه داشته باشد. بنابراین، صندوق بین المللی پول تخمین می زند که در پنج سال آینده، تولید ناخالص داخلی به ازای هر نفر در اتحادیه اروپا با نرخ متوسط سالانه 1.4 درصد و در جمهوری چک 2 درصد، اسلوونی 2.5 درصد، اسلواکی 2.5 درصد، کرواسی 2.9 درصد، مجارستان 3.2 درصد، لهستان 3.3 درصد و صربستان 4.4 درصد خواهد بود

این نرخ‌های رشد را در آینده پیش‌بینی می‌کند و اگر تولید ناخالص داخلی سرانه را از سال 2023 به عنوان مبنای اولیه در نظر گرفت، تولید ناخالص داخلی سرانه صربستان با نرخ 4.4 درصد و مبنای اولیه 6.4 هزار یورو، در سال 2042 به 14.5 هزار یورو خواهد رسید. در حالی که در همان سال در جمهوری چک با پایه اولیه 18.4 هزار یورو و میانگین رشد سالانه 2 درصد به 26.8 هزار یورو می رسد. بنابراین، مطابق با مفروضات تحلیل، اولین کشوری که صربستان به آن خواهد رسید جمهوری چک است، در سال 2068 در سطح تولید ناخالص داخلی به ازای هر شهروند 44.4 هزار یورو خواهد بود. صربستان تنها در نیم قرن آینده با سطح تولید ناخالص داخلی به ازای هر شهروند 57.5 هزار یورو به اتحادیه اروپا خواهد رسید. پس از آن به اسلواکی در سال 2081، کرواسی درسال 2083، اسلوونی درسال 2090، مجارستان درسال 2093 و لهستان در هزاره جدید 3002 خواهد رسید.

 بنابراین، جدا از نرخ رشد، مبنای اولیه نیز بسیار مهم است، صرف نظر از نرخ رشد بسیار بالاتر (مثلاً بیش از دو برابر در مقایسه با جمهوری چک)، صربستان به 44 سال زمان نیاز دارد تا عقب ماندگی را جبران کند. زیرا در سال 2023 سرانه تولید ناخالص داخلی صربستان تقریباً سه برابر کمتر از جمهوری چک بود. برای اینکه اهمیت سرانه پایه اولیه را تا حد امکان واضح شود، از "قاعده 70" استفاده می‌شود که با کمک آن محاسبه می‌شود که چند سال طول می‌کشد تا تولید ناخالص داخلی به ازای هر نفر دو برابر شود با تقسیم نرخ رشد پیش بینی شده بر 70 محاسبه می‌شود بنابراین، صربستان 15 سال طول می‌کشد تا تولید ناخالص داخلی به ازای هر شهروند را دو برابر کند (15=4.4/70)، یعنی در سال 2038 به 12.4 هزار یورو خواهد رسید. از سوی دیگر، اسلواکی اگر تولید ناخالص داخلی سرانه خود را تقریباً دو برابر کندتر کند، در 28 سال آینده (28=2.5/70) دو برابر می‌شود، اما به دلیل پایه اولیه به طور قابل توجهی بزرگتر (16.5 هزار یورو در سال 2023)، تولید ناخالص داخلی سرانه آن در سال 2038 دو برابر خواهد شد. و بیشتر از صربستان با سرانه 24.6 هزار یورو خواهد بود.

البته تولید ناخالص داخلی تنها یکی از شاخص های استاندارد زندگی است. و نمی‌توان با آن بقیه مقیاس های استاندارد زندگی مانند محیط زیست، تربیت کودکان، فقر و نابرابری در توزیع درآمد و ثروت، میزان زمان آزاد مقایسه کرد. با این حال، تولید ناخالص داخلی منابع موجود را اندازه گیری می‌کند که با آن می‌توان مراقبت های بهداشتی، تحصیلی، تعطیلات و مراقبت از سالمندان تامین شود. متاسفانه امروز صربستان تنها در حباب تبلیغات خود می‌تواند با کشورهای ثروتمند اروپایی رقابت کند.