اکوسیستم توسعه دیجیتال در تاجیکستان

یکی از مهمترین سیاست‌های بلند مدت اقتصادی، سازمانی و سیستمی در تاجیکستان دیجیتالی کردن ساختارهای مختلف اقتصادی و اداری این کشور اعلام شده است.

با توجه به ویژگی جوانی جمعیت تاجیکستان و با عنایت به این واقعیت مهم که جوانان، بیش از 70 در صد جمعیت این کشور را دارند و حدود 37 در صد جمعیت تاجیکستان را کودکان زیر 14 سال تشکیل می‌دهند، تحولات در این بخش می‌تواند موجب فرصتهای درخشان و در عین حال موجد چالش‌های سهمگین امنیتی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برای این کشور باشد. از این منظر آینده روابط کشورهای دیگر با تاجیکستان با توجه به رویکردهای متفاوت فرهنگی، اقتصادی، منطقه‌ای و راهبردی آنها با این کشور می‌تواند تحت تاثیرات مثبت یا منفی تحولات دیجیتالی و گسترش فضاهای مجازی در بین مردم قرار گیرد. شاید بتوان تصور نمود که کشور ایران به دلیل ویژگی‌های مشترک تاریخی، فرهنگی، زبانی و تمدنی کاملاً منحصربفرد با تاجیکستان می‌تواند بیشترین بهره برداری راهبردی و سرنوشت ساز را از این تحولات با کمترین هزینه داشته باشد و البته در صورت بی توجهی متاسفانه می‌تواند بزرگترین مغبون در دهه‌های آینده محسوب شود.

اهدافی که برای توسعه دیجیتالی کردن اقتصاد یک کشور تعریف کرده‌اند، عبارتند از: 1- تقویت رشد اقتصادی فراگیر 2- افزایش سرمایه انسانی

گرچه تاجیکستان برای پایه ریزی توسعه اقتصادی و اجتماعی بلند مدت خود نیاز به توسعه اکوسیستم دیجیتالی فراگیر، گسترده و امن دارد، لکن این حرکت به طور همزمان با چالش‌ها و فرصتهایی روبرو است. دو دهه قبل تاجیکستان در بین کشورهای آسیای مرکزی اولین کشوری بود که ارتباط دیجیتالی توسعه یافته را به عنوان سیاست خود اعلام کرد. اما انتخاب سیاست‌های اجرایی ناکارا و اعمال مالیات سنگین بر فعالیت‌های ارتباطاتی و مخابراتی انگیزه‌های بخش خصوصی برای ورود به این بخش مهم و سرمایه گذاری بر روی فناوری‌ها و تجهیزات مورد نیاز این بخش را به حداقل رساند. نتیجه آن این شده است که تاجیکستان در حال حاضر از اغلب کشورهای همسایه در این حوزه بسیار عقب مانده است. دولت تاجیکستان در تدوین استراتژی توسعه ملی این کشور برای سال 2030 نسبت به اهمیت تقویت رقابت در بازار ارتباطات با هدف افزایش سرمایه گذاری و توسعه زیرساختها اذعان دارد. ولی در عمل اصلاحات چندانی برای رسیدن به این منظور دیده نمی‌شود.

البته باید پذیرفت که پیرامون توسعه فناوری‌های دیجیتال یک فرهنگ عمومی ترس و بی اعتمادی حاکم است. با وجودی که خدمات مالی دیجیتالی غالباً با زندگی روزمره مردم سر و کار دارد اما به دلیل بی اعتمادی به سیستم مالی، استقبال از این خدمات با احتیاط مواجه می‌شود. لذا به نظر می‌رسد برای کاهش این بی اعتمادی باید بر آموزش مهارتها و بالا بردن درک و سواد عمومی از این فعالیتها سرمایه گذاری‌هایی انجام گیرد. این سرمایه گذاری در سیستم آموزشی و مجهز کردن مدارس به اینترنت می‌تواند در رفع این بی اعتمادی‌ها کمک شایانی بنماید. آمار دو سال قبل نشان می‌دهد که کمتر از 20 درصد مدارس تاجیکستان مجهز به سیستم‌های اینترنتی بوده‌اند. آموزگاران نیز به آموزش و حمایت بیشتری نیاز دارند. آموزش در سطوح بالاتر تحصیلی باید در ارتباط بیشتری با تجهیزات و فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی قرار گیرند. در حال حاضر سیستم‌های آموزشی در تاجیکستان نشانه‌های قابل توجهی از حرکت در این جهت از خود بروز نمی‌دهند.

از سال 2019 دولت تاجیکستان در تشریح سیاست‌های اقتصادی دیجیتالی خود نسبت به ضرورت این آموزش‌ها تاکید داشته و اظهارات متعددی نیز در رابطه با لزوم تغییر در مقررات در جهت حمایت از کارآفرینان و تجارت الکترونیک و دیگر جنبه‌های اقتصاد دیجیتالی شنیده می‌شود. اما همچنان مقدمات اخذ مجوز، ساختارهای قانونی و مالیات‌های سنگین، شرکت‌های تجاری و پشتیبانی کننده و استارت آپ های مرتبط با این رشته را رنج می‌دهد. بدیهی است لازم است فرهنگ کارآفرینی و اکوسیستم نوآوری در تحقق ایده‌های تجاری متجلی شود.

با توجه به این که 37 در صد جمعیت تاجیکستان، کودکان زیر 14 سال هستند، لذا هر گونه سرمایه گذاری از سوی دولت و بخش خصوصی یا سرمایه گذاران خارجی می‌تواند در آینده به سرعت ظرفیت‌های فزاینده‌ای برای فناوری‌های دیجیتال ایجاد نماید.

بازار داخلی کوچک، فضای قانونی و مقررات فعلی و کمبود منابع تأمین مالی از جمله مواردی هستند که انگیزه‌ای برای ورود شرکتهای فنی به این حوزه ایجاد نمی‌کنند. هنوز فرهنگ کارآفرینی فراگیر نشده است اما شواهد نشان می‌دهد، جوانه‌هایی در حال رشد و نمو هستند. ترس از سرقت ایده‌ها، بی اعتمادی به حمایت قانونی و مالیات سنگین موجب بی انگیزگی در بخش خصوصی و استارت آپ ها شده‌اند. البته اخیراً تلاش‌هایی برای ایجاد پارکهای فناوری با رژیم مالیاتی ترجیحی صورت گرفته است که البته هنوز شکل عملیاتی نیافته‌اند.

استارت آپ ها در حوزه دیجیتال با چالش تأمین اعتبار مواجه هستند. بانک‌ها به طور سنتی شرایط معقولی برای این دسته از فعالیت‌ها قائل نمی‌شوند. سرمایه‌های مناسب و سرمایه گذاری‌های حمایتگر در بازار وجود ندارند. شرکت‌های فنی باید بر داشته‌ها و سرمایه‌های خود و دوستان و آشنایانشان تکیه کنند. چارچوب یک اکوسیستم حمایتی از استارت آپ ها وجود دارد ولی نیاز به هماهنگی و همکاری بیشتر بین دولت، جامعه کمک کننده بین المللی و بخش‌های خصوصی است.

حمایت جامع و گسترده از سیستم آموزشی می‌تواند به ایجاد و توسعه نیروی کار ماهر مورد نیاز در دوره گذار دیجیتالی کمک نماید. کمبود مشهود نیروهای متخصص در فناوری اطلاعات و ارتباطات در بازار موجب آسیب پذیر ماندن امنیت سایبری در کشور خواهد شد. جمعیت جوان تاجیکستان فرصتی مناسب برای تربیت نیروی ماهر برای آینده است. برای از بین بردن این شکاف و تبدیل آن به یک فرصت مناسب، به سرمایه گذاری سریع در زیرساخت‌های آموزشی، مواد درسی و کمک به توسعه ظرفیت آموزگاران و مربیان نیاز دارد. بخش خصوصی و کمک کنندگان بین المللی برای کمک به افزایش آگاهی از فرصتهایی که فناوری اطلاعات و ارتباطات ایجاد می‌کنند باید بر روی آموزش دانش آموزان دبیرستانی سرمایه گذاری کنند. با وجودی که برخی از شرکتهای فنی برای آموزش نسل جوان تأمین اعتباراتی را انجام می‌دهند لکن این رویکرد چندان کافی و اثر بخش نیست.

گزارش مزبور ده توصیه ارائه نموده که پنج مورد از مهمترین آنها عبارتند از:

• لزوم تقویت ظرفیت امنیت سایبری دولت
• اولویت دهی به نزدیک‌تر کردن اختلاف در دسترسی‌های زنان و مردان
• حفظ حریم خصوصی داده‌ها و بهداشت سایبری برای همه سطوح اجتماعی
• حمایت از توسعه اکوسیستم فنی استارت آپها
• تغییر رویکرد به توسعه نیروی انسانی فناوری اطلاعات و آر تباطات

 

Tajikistan Digital Ecosystem Country Assessment (DECA)/