کشاورزی و غلات محور اصلی صادرات استان آستراخان روسیه

استان آستراخان روسیه رامی‌توان یک منطقه صنعتی-کشاورزی با داشتن صنایع کشاورزی نسبتاً توسعه یافته قلمداد نمود. موقعیت جغرافیایی مطلوب استان و قرار گرفتن در تقاطع حمل و نقل و ترانزیت در جغرافیای فدراسیون روسیه ؛ به توسعه موفقیت آمیز صادرات غلات و محصولات کشاورزی استان کمک نموده است.

استان آستراخان در بین کل مناطق ، استانها و جمهوری‌های خودمختار روسیه (86 منطقه) از لحاظ صادرات ماهی خشک و شور در جایگاه دوم، صادرات انواع غلات (جو ، ذرت و گندم) در جایگاه چهارم و صادرات ماهی زنده در جایگاه پنجم قرار دارد. از سال 2017 لغایت سال 2022 صادرات غلات و محصولات کشاورزی استان آستراخان به میزان 23.3 درصد افزایش یافته است. یکی از اقلام صادراتی مهم استان، غلات (ذرت و جو و نهاده‌های دامی) می‌باشد. شرکت های اصلی صادراتی استان آستراخان به شرح ذیل می‌باشند :

- شرکت با مسئولیت محدود «امِ – لجستیک» بزرگترین عرضه کننده و فروشنده غلات،

 - مجتمع های شیلات «آکواترید» و «بِلوگا»،

- شرکت «آستراخانسکی ریساواد» ،

- شرکت «آستراخان فیش»،

- شرکت «آ.پ.ک. آستراخانسکی»

- شرکت «داویکا».

 

شاخص های کلیدی استان آستراخان

 

نمودار صادرات محصولات کشاورزی استان آستراخان و ارزش آن از کل صادرات فدراسیون روسیه

                

در بازه زمانی از سال 2017 لغایت سال 2019، میزان صادرات محصولات کشاورزی استان آستراخان روند مثبت داشت اما از سال 2020 روند صادرات محصولات کشاورزی استان آستراخان کاهشی بوده  و در سال 2022 به 185 میلیون دلار رسید. دلایل این امر زیاد است اما اصلی ترین علت این فرایند مربوط به کاهش میزان درآمدهای ترانزیتی و خروج ملایم شرکت های تجاری از آستراخان به سایر مناطق روسیه می‌باشد.

 

نمودار ساختار صادراتی محصولات کشاورزی استان آستراخان

طی سال 2019 لغایت 2022 صادرات غلات بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. در سال 2017 سایر محصولات کشاورزی (بذرهای آفتابگردان، هندوانه، سبزیجات غیر از حبوبات و سیب زمینی) نیز بیشترین سهم را داشته است و اما در سال 2022 سهم سایر محصولات به شدت کاهش یافته است. از سال 2017 ساختار صادرات محصولات کشاورزی با تغییرات ذیل مواجه شده است:

افزایش سهم غلات در صادرات استان به میزان 20 درصد؛

کاهش سهم صادرات «سایر» محصولات کشاورزی به میزان 19.2 درصد؛

افزایش سهم صادرات مواد غذایی به میزان 1.8 درصد؛

افزایش سهم صادرات محصولات روغنی به میزان 0.7 درصد.

 

جدول محصولات کشاورزی صادرشده از استان آستراخان به بازارهای خارجی

 

در سال 2022 ده قلم اول صادراتی حدود 91.7 درصد از کل حجم صادرات محصولات کشاورزی را (در مقایسه 87.7 درصد در سال 2017) به خود اختصاص داده اند. حجم اقلام اصلی صادراتی - غلات (گندم، جو، ذرت)، فرآورده‌های روغنی (روغن آفتابگردان) استان آستراخان در حال افزایش می‌باشد.

پراکندگی جغرافیایی مقصد صادرات محصولات کشاورزی استان آستراخان

در سال 2022 همزمان با آغاز مناقشه نظامی‌بین روسیه و اوکراین، استان آستراخان محصولات کشاورزی به بیش از 25 کشور جهان صادر نمود که مقصد بیش از 80 درصد صادرات محصولات کشاورزی در کتاب گمرک روسیه به مناطق نامشخص انجام شده است که احتمالا همان کشورهای خاورمیانه و منطقه قفقاز جنوبی به عنوان مناطق اصلی وارداتی محصولات کشاورزی استان آستراخان قلمداد می‌شوند . شایان ذکر است که در این بازه زمانی صادرات به کشورهای آسیا افزایش و سهم کشورهای وارد کننده در اروپای شرقی کاهش یافته است که دلیل این امر نیز تحریم های اعمالی از سوی کشورهای غربی ( بعد از جنگ روسیه و اوکراین ) می‌باشد . صادرات غلات به کشورهای آفریقایی، قفقاز جنوبی و خاورمیانه (جمهوری اسلامی ، لیبی، مصر)، چین و ترکیه و محصولات صنعت چربی به ترکیه، هند، چین و کشورهای مشترک المنافع (قزاقستان و مولداوی) باعث تحرک بخشیدن به میزان صادرات محصولات کشاورزی استان آستراخان خواهد شد.

نمودار برداشت ناخالص غلات استان آستراخان ( به هزار تن )

برداشت ناخالص غلات در استان آستراخان طی سال 2017 لغایت سال 2022 به طور کل روند مثبت داشته است. طی پنج سال اخیر برداشت ناخالص بیش از دو برابر رشد داشته در سال 2022 به 81.5 هزار تن رسیده است. میزان تولید محصول در استان آستراخان 38.7  (4 تن از هر هکتار ) بوده است.

 

نمودارتولید گوشت گاو و طیور دراستان آستراخان

در استان آستراخان در سال 2022 حدود 36.5 هزار تن دام و طیور (جایگاه 56 در میان همه مناطق روسیه و جایگاه 6 در میان همه مناطق جنوبی فدرال) تولید شد. طی سال 2017 لغایت سال 2022 میزان تولید گوشت گاو و طیور در همان سطح مانده است که روند با ثباتی را طی می نماید .

 

نمودارتولید شیر و محصولات لبنی

میزان تولید شیر در استان آستراخان در بازه زمانی 2017 لغایت 2022 با افزایش 1.7 درصد در سال 2022 به 178.2 هزار تن رسیده است. شیردهی از هر گاو از سال 2017 لغایت سال 2022 در محدوده 1.5 تن تا 1.3 تن بوده است. علت روند کاهشی تولید محصولات لبنی و شیر علاقه دامداران بزرگ به تولید محصولات گوشتی بجای تولید شیر می‌باشد.

 

شرکت های اصلی و بزرگ صادرات محور استان آستراخان:

-شرکت شیلاتی آستراخان «بلوگا» : این شرکت از سال 2002 به بازتولید، نگهداری و فرآوری ماهیان خاویاری مشغول می‌باشد. در حال حاضر شرکت «بلوگا» بزرگترین شرکت استان آستراخان می‌باشد و بیش از 250 تن ماهی خاویاری پرورشی را تولید می نماید .

*تولیدات شرکت مذکور: ماهی و فرآورده‌های آن

*مقاصد اصلی صادراتی: هنگ کنگ (چین)، امارات متحده عربی، استرالیا، اروگوئه، آذربایجان، هند، ژاپن، ایتالیا و امارات متحده عربی.

-شرکت شیلاتی «راسکات» در سال 1997 تأسیس شده و یکی از بزرگترین مجتمع های پرورش ماهی در روسیه می‌باشد و تجربه 20 ساله پرورش و نگهداری ماهیان خاویاری را دارد.

* تولیدات شرکت مذکور: ماهی و فرآورده‌های آن

* مقاصد اصلی صادراتی : سنگاپور، آذربایجان و امارات متحده عربی .

-شرکت با مسئولیت محدود «آستراخان فیش» از سال 2005 فعالیت خود را انجام می دهد و یکی از بزرگترین شرکت های تولیدی ماهی می‌باشد.

* تولیدات شرکت مذکور : ماهی و فرآورده‌های آن

* مقاصد اصلی صادراتی: آلمان، لهستان، فرانسه، اسلواکی، لیتوانی و لتونی

-شرکت با مسئولیت محدود «داویکا» در سال 2010 تأسیس شده است. تخصص این شرکت تجارت عمده فروشی ماهی، آبزیان و فرآوری آن می‌باشد.

* تولیدات شرکت مذکور :  ماهی و فرآورده‌های آن

* مقاصد اصلی صادراتی: آلمان، لهستان، هلند، لیتوانی و لتونی

-شرکت با مسئولیت محدود «آ.پ.ک آستراخانسکی» (مجتمع کشاورزی آسترخانسکی) در سال 2015 تأسیس شده و به تولید رب گوجه فرنگی مشغول می‌باشد. این واحد تولیدی شامل تولید رب گوجه ، فرآوری آن و عرضه محصول آماده شده در فروشگاه است.

* تولیدات شرکت مذکور : محصولات فرآوری شده

* مقاصد اصلی صادراتی: تاجیکستان و ازبکستان

-شرکت با مسئولیت محدود «آستراخانسکی ریساواد» (شرکت تولید برنج آستراخان) در سال 2018 تأسیس شده و 25 درصد از کل محصولات تولید شده نه فقط به کشورهای مشترک المنافع بلکه به کشورهای خاور دور نیز صادر می‌گردد.

* تولیدات شرکت مذکور : برنج

*مقاصد اصلی صادراتی: قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ارمنستان، آذربایجان، اوکراین، بلاروس، مغولستان و عراق

 

* اقدامات در راستای افزایش ظرفیت ها و توسعه صادرات محصولات کشاورزی

بنابر اعلام آقای روسلان پاشایف وزیر کشاورزی و شیلات استان آستراخان، موقعیت جغرافیایی مناسب استان یکی از مهمترین منابع توسعه صادرات می‌باشد. به نقل وی در سال 2022 صادرات محصولات کشاورزی به 133.5 میلیون دلار رسید از جمله غلات 96.6 میلیون دلار (72.3 درصد از کل حجم صادرات)، ماهی 13.5 میلیون دلار (10 درصد از کل حجم صادرات)، محصولات صنعت غذایی و فرآوری 10.4 میلیون دلار (8 درصد از کل حجم صادرات)، سایر مواد کشاورزی 7.2 میلیون دلار (5.3 درصد از کل حجم صادرات)، انواع محصولات روغنی  5.2 میلیون دلار (4 درصد از کل حجم صادرات) و محصولات لبنی و گوشتی 0.6 میلیون دلار (0.4 درصد از کل حجم صادرات).

* مقاصد اصلی صادرات به شرح ذیل بوده است:

 جمهوری قرقیزستان، جمهوری ازبکستان، قزاقستان، ترکمنستان،جمهوری اسلامی ایران، بلاروس، آذربایجان، گرجستان، اردن، ارمنستان، صربستان و لتونی. در حال حاضر 15 پروژه سرمایه گذاری با مبلغ بیش از 30 میلیارد روبل (برابر با 315 میلیون دلار) دست اجرا می‌باشد. افزایش صادرات محصولات فرآوری شده در چارچوب برنامه توسعه صادرات محصولات کشاورزی استان آستراخان مورد توجه ویژه مقامات ذیربط استان آستراخان می‌باشد.

شایان ذکر است :

1- استان آستراخان بدلیل واقع شدن در مناطق جنوبی روسیه و برخورداری از آب هوای نسبتا گرم و فراوانی آب ، بالقوه استانی با استعداد تولید غلات محصولات کشاورزی است و نقش قابل توجهی در تامین نیازهای داخلی و همچنین صادرات انواع محصولات کشاورزی دارد لذا مسئولان استان برنامه توسعه صادرات و افزایش تولید محصولات کشاورزی و صیفی را در صدر اولویت های خود اعلام نموده اند.

2- بمنظور حمایت و تشویق از صادرکنندگان در استان آستراخان، نهادهای دولتی با محوریت افزایش صادرات اقدام به ارائه خدمات وام ویژه با درصد سود پایین به شرکت های صادراتی می نمایند. دراین راستا دولت محلی استان آستراخان بخش قابل توجهی از هزینه‌های حمل و نقل و ترانزیت بارهای صادراتی از استان تا مرزهای خروجی استان آستراخان ( با آذربایجان و قزاقستان ) را تقبل می نماید.

3- مهمترین محصول صادراتی استان آستراخان روسیه طی سالهای اخیر غلات (گندم ، ذرت و نهاده‌های دامی) است که به کشورهای خاورمیانه و از جمله جمهوری اسلامی ایران صادر می‌شود. شایان ذکر است شغل اغلب تجار ایرانی مقیم آستراخان تهیه و ارسال انواع غلات به بنادر شمالی ایران است که به نوبه خود توانسته در حد ظرفیت های موجود بخشی از نیازهای کشورمان را تامین نماید. بعد از آغاز مناقشه روسیه با اکراین بدلیل ملاحظات مرتبط با شرایط جنگی ، گمرکات روسیه از انتشار هرگونه آمار مربوط به صادرات و واردات کالاها منع شده اند ولی میتوان اذغان نمود از سال های بعد 2021 تاکنون هرساله بر میزان صادرات غلات از بنادر دریایی آستراخان به ایران درحال افزایش بوده است بطوریکه به نقل از وزیر کشاورزی استان آستراخان درسال 2022 ارزش کل صادرات محصولات کشاورزی به 133.5 میلیون دلار رسید که سهم غلات 96.6 میلیون دلار ( معادل 72.3 درصد از کل حجم صادرات استان ) می‌باشد .

منابع:

https://aemcx.ru/wp-content/uploads/2023/09/Региональный-профиль_Астраханская-область.pdf

https://aemcx.ru/2023/09/11/экспортный-профиль-региона-астрахан/