وضعیت صید و مصرف ماهی و آبزیان در استان آستراخان و فدراسیون روسیه

در سال 2023 میلادی کل حجم صید انواع آبزیان در استان آستراخان 53 هزار تن بود که بیشترین صید شامل انواع ماهی‌های رودخانه ای مانند ماهی وبلا (از گونه ماهی سفید) ماهی سوف، ماهی کپور، گربه ماهی و خرچنگ بود.

در سال های اخیر موضوع احیاء و حفظ ذخایر منابع آبی حوزه آبی ولگا – خزر و نظارت برکیفیت آب و هوا در دستور کار قرار دارد. ماهی وبلا که ماهی اصلی و نماد استان آستراخان می‌باشد در معرض انقراض قرار دارد و در صورت ادامه کاهش آن، این ماهی کاملاً منقرض خواهد شد. با هدف حفاظت از گونه ماهی وبلا موضوع اعمال ممنوعیت برای صید آن در مقیاس صنعتی به مدت 5 سال در دست بررسی می‌باشد. این نوع اقدامات باعث احیای ذخایر صنعتی ماهی وبلا خواهد شد. در حال حاضر ذخایر این ماهی به 20 هزار تن در رودخانه ولگا خزر رسیده است. در عین حال روش های پرورش ماهی وبلا در شرایط غیرطبیعی وجود دارد، اما از این روشها بیش از 30 سال است که استفاده نمی‌شود. علاوه بر این، دوره کم آبی بر میزان تخم ریزی و تعداد این ماهی تأثیر منفی می‌گذارد.

صید صنعتی ماهی در 9 منطقه استان آستراخان شامل مناطق ولادارسکی، کامیزیاکسکی، ایکریانینکسی، لیمانسکی، نریمانوفسکی، کراسنویارسکی، آختوبینسکی، ینوتویفسکی و منطقه پریولژسکی  انجام می‌گردد.

دولت محلی استان آستراخان طی حکم شماره پ-172 مورخ 2019/5/29 تحت عنوان « فهرست مکان‌های ماهیگیری در استان آستراخان»، به طور کل 426 مکان ماهیگیری را مشخص و جهت انجام صید صنعتی 357 مکان ماهیگیری در استان آستراخان را معرفی نموده است.

در حال حاضر آبزی پروری یکی از بخش های اصلی صنعت شیلات در استان آستراخان جهت تکثیر ماهی‌ها تازه و سرد می‌باشد. 168 شرکت پروش ماهی که بخش عظیمی از آن کارآفرینان انفرادی و مجتمع های کشاورزی هستند فعالیت در زمینه پرورش ماهی (آبزیان) با هدف تجاری و فروش را در استان آستراخان انجام می دهند. مساحت کل استخرهای آبی مورد استفاده جهت پرورش ماهی با هدف تجاری (فروش) حدود 34.7 هزار هکتار است. ماهی کپور، ماهی آمور سفید، و گونه‌های ماهیان خاویاری (فیل‌ماهی، تاس ماهی روسی، ماهی اوزون‌برون، تاس‌ماهی اتریشی و پوزه‌پارویی آمریکایی) به عنوان مهمترین  آبزیان  با هدف فروش شناخته شده اند. علاوه بر پرورش ماهیان سنتی استان آستراخان، فناوری‌های پرورش انواع ماهیان شکارگر مانند ماهی سوف، گربه ماهی و اردک ماهی در این منطقه بکارگرفته شده است. میزان آبزیان پرورشی با هدف فروش به 20 هزار تن رسیده که 1.9 هزار تن از آن ماهیان خاویاری هستند.

در سال گذشته میلادی در آستراخان تولید خاویار سیاه 25 تن بوده است. در سال 2022 خاویار ماهیان خاویاری 20 تن بوده که از شاخص های سال قبل بیشتر است. در سال 2021 حدود 16.3 تن و در سال 2020 حدود 15 تن خاویار سیاه تولید شده است و در سال 2019 نزدیک به 14 تن خاویار سیاه تولید گردید.

 از اوایل سال جاری میلادی بیش از 25 هزار تن انواع ماهیان با هدف فروش در استان آستراخان صید شد. همچنین در سال 2023 تولید خاویار سیاه در استان آستراخان افزایش پیدا کرد. میزان صید آبزیان طی دو ماه اول سال 2024 میلادی به 15 هزار تن و ماهیان خاویاری کمتر از 2 هزار تن رسید.

پرورش آبزیان جهت فروش در مناطق کامیزیاکسکی، لیمانسکی، ایکریانینسکی و نریمانوفسکی استان آستراخان توسعه یافته است. با هدف افزایش ثمربخشی فعالیت ها، بخشی از شرکت های آبزی پروری استفاده از شیوه‌های موثر پرورش آبزیان را ادامه می دهند و به مرحله جدید توسعه مربوط به چرخش کامل تولید از پرورش ماهی تا فرآوری و بسته بندی آن با علامت گذاری تجاری منتقل می‌شود.

میزان پرورش آبزیان (ماهی) توسط شرکت های شیلاتی استان آستراخان

در بازه زمانی از سال 2018 لغایت سال 2022

 

در استان آستراخان مجموعه شیلات سیکل کامل (پرورش، فرآوری و بسته بندی) ایجاد گردیده است که هدف از آن تولید محصولات ماهی با کیفیت بالا با استفاده از فناوری‌های پیشرفته و افزایش ظرفیت های رقابتی شرکت های عضو این مجموعه در سطح فدرال و بین المللی می‌باشد. در حال حاضر 38 شرکت تولیدی عضو این مجموعه هستند.

 پروژه‌های قابل اجرا توسط شرکت کنندگان این مجموعه در راستای افزایش امکانات فنی شرکت ها و گسترش انواع محصولات ماهی بوده است. پروژه‌های اصلی این مجموعه شیلات به شرح ذیل بوده است:

شرکت با مسئولیت محدود «ناش اوگارود» (باغچه ما)، حوزه فعالیت محصولات تولید نیمه تمام بر اساس محصولات شرکت های آبزی پروری در منطقه کامیزیاکسکی؛

کارفرمای شخصی الکساندر پرولوف، حوزه فعالیت پرورش واحدهای جدید آبزی (ماهی صوف، گربه ماهی و اردک ماهی) و همچنین بکارگیری از فناوری‌های پرورشی آبزیان با هدف فروش (خرچنگ، میگو).

بازسازی و ساخت و ساز واحدهای جدید تولیدی در زمینه فرآوری منابع آبی:

افزایش تولید خاویار اردک ماهی و فیله ماهی (8 شرکت)؛

افزایش تولید کنسرو ماهی در ظروف شیشه ای، شرکت با مسئولیت محدود «آستراخان ریب پروم» (صنعت شیلات آستراخان)؛

کل مبلغ سرمایه گذاری اعلام شده 400 میلیون روبل (برابر با 4 میلیون دلار) می‌باشد.

بکارگیری از فناوری‌های پرورش تیلاپیا، ساخت و ساز مجموعه با استفاده از تاسیسات آبرسانی بسته؛

بنیاد کسب و کار کوچک و متوسط استان آستراخان بر اساس برنامه «تجارت سازی» از پروژه مجموعه «آبزیان و شیلات» حمایت می نماید:  این پروژه‌ها بشرح ذیل بوده است:

شرکت با مسئولیت محدود «نیکا – آست»، استفاده از فنآوری‌های محیط زیستی در زمینه تولید بچه ماهیان خاویاری؛

شرکت با مسئولیت محدود «روسکی استیل – پروست دلتا»، طراحی و استفاده از فنآوری‌های ارگانیک ترکیبی در زمینه تولید محصولات آبزی با هدف فروش؛

تولید سخت پوستان گرمسیری در استان آستراخان.

استان آستراخان صادرات ماهی به کشورهای غیردوست (تحریم کننده روسیه) را نیز ادامه می دهد. بر اساس اطلاعات سازمان نظارت بر محصولات کشاورزی روسیه در بازه زمانی از 17 لغایت 27 نوامبر 2023 مطابق با 26 آبان لغایت 6 آذر 1402 هشت محموله ماهی (109 تن) به کشورهای آذربایجان، آلمان و دانمارک صادر گردید. بنابر اعلام آقای روسلان پاشایِف وزیر کشاورزی استان آستراخان، ماهی آستراخان به کشورهای خارجی دور و از جمله کشورهای اتحادیه اروپا صادر می‌گردد. همچنین سیب زمینی، هندوانه، پیاز و گوجه به عنوان اقلام اصلی صادرات هستند. گوشت به کشورهای ایران، گرجستان، آذربایجان و اردن صادر می‌گردد.

در بازه زمانی 26 لغایت 31 دسامبر 2023 (مطابق با 5 لغایت 10 دی 1402) کارشناسان سازمان نظارت بر محصولات کشاورزی روسیه مجوز صادرات 52.4 تن ماهی و فرآورده‌های آن را نظارت و صادر نمودند. این محصولات به کشورهای ازبکستان، لیتوانی و دانمارک صادر گردید. اسناد این محموله بر اساس پروتکل‌های تحقیقات آزمایشگاهی، گزارش ‌های ضدعفونی خودرو و مجوزهای صادره از سازمان نظارت بر محصولات کشاورزی روسیه تنظیم گردید. هیچ گونه تخلف کشف نشده است.

بر اساس گزارش آژانس شیلات روسیه طی سه ماهه اول سال 2023 میزان تولید آبزیان با هدف فروش از جمله آزادماهیان، کپور، هیدروبیونت های دریایی (روک‌صدفان، صدف‌های سیاه، شانه‌ های دریایی و سایر نرم­تنان و خارپوستان) و گونه‌های ماهیان خاویاری بیش از 294.2 هزار تن بوده که 6 درصد نسبت به دوره مشابه سال گذشته بیشتر است. میزان تولید ماهی قزل آلا 11.4 درصد 131.3 هزار تن)، محصولات دریایی 2 درصد (67 هزار تن)، ماهیان خاویاری 11 درصد (حدود 5.2 هزار تن) رشد داشته است.

منطقه شمال غربی روسیه(استان‌های کاری و سن پترزبورگ) طی سه ماهه اول سال 2023 بیش از 117 هزار تن محصولات دریایی با هدف تجاری تولید نموده که 6/6 درصد نسبت به دوره مشابه سال 2022 بیشتر است. بیش از 98 درصد محصولات دریایی حاصل شده در این منطقه، آزادماهیان (آزادماهی اطلس و قزل آلا)  می‌باشد. حدود 116.2 هزار تن آزادماهیان تولید شده که 6/6 درصد بیشتر نسبت به سال 2022 می‌باشد.

منطقه خاور دور روسیه با میزان تولید66.5  هزار تن و رشد 3.4 درصد نسبت به سال 2022 از لحاظ تولید آبزیان در جایگاه دوم قرار دارد. تمام محصولات دریایی خاور دور در فرم های دریایی منطقه پریمورسکی (64.2 هزار) از جمله نرم‌تنان، خارپوستان و کلم دریایی تولید می‌شود.

منطقه جنوبی فدرال (آستراخان ، استاوراپل ، ولگاگراد)همچنین با تولید 59.2 هزار تن آبزیان با هدف فروش تولید نموده که 3.5 درصد نسبت به دوره مشابه سال 2022 بیشتر است.

همچنین روند مثبت در منطقه قفقاز شمالی ( جمهوری داغستان) (20.6 هزار تن) به دلیل رشد تولید آزادماهیان به میزان 43.2 درصد تا 5.3 هزار تن مشاهده می‌گردد. تولید آبزیان با هدف فروش بعنوان پیشران توسعه صنعت شیلات و پرورش آبزیان می‌باشد. شرکت های پرورش شیلات در تولید آبزیان سهم ویژه ای ایفاء نموده و بازار داخلی را با ماهی تازه، زنده و سرد و همچنین محصولات دریایی تأمین می‌کنند.

کل میزان صید منابع آبی در بازه زمانی از ماه ژانویه لغایت سپتامبر 2023 به 4.1 میلیون تن رسید که نسبت به سال 2022 حدود 12 درصد بیشتر است. شاخص صید از تاریخ 25 اکتبر 2023 با افزایش 12 درصد به 4/4 میلیون تن رسید. بر اساس اطلاعات سازمان آمار فدراسیون روسیه، تولید ماهی در بازه زمانی از ماه ژانویه لغایت ماه سپتامبر سال 2023 به 3.4 میلیون تن رسیده که 11 درصد بیشتر (348 هزار تن) نسبت به سال 2022 می‌باشد.

بر اساس اطلاعات آژانس شیلات فدراسیون روسیه، مصرف ماهی و آبزیان در کشور روسیه هنوز به میزان مصرف توصیه شده نرسیده است. بنابر اعلام آقای ایلیا شستاکوف رئیس آژانس شیلات فدراسیون روسیه میزان مصرف ماهی در سال 2021 تا 21.7 کیلوگرم در سال به ازاء هر نفر کاهش یافت. بر اساس اطلاعات موجود، میزان مصرف ماهی در سال 2022 به 22.6 کیلوگرم در سال به ازاء هر نفر رسید. در عین حال بر اساس راهبرد ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری فدراسیون روسیه، مقرر است که مصرف سالانه ماهی به 28 کیلوگرم (به وزن قابل فروش) به ازاء هر شهروند روسیه برسد. وی به وزارت کشاورزی روسیه دستور داد که یک برنامه دولتی جهت افزایش مصرف داخلی ماهی و آبزیان تهیه شود. بسیاری از عوامل مانند ویژگی‌های مناطق، فرهنگ مصرف ماهی (به عنوان مثال مصرف ماهی مناطق قفقاز شمالی از مناطق خاور دور کمتر است)، وضعیت بازار و قدرت خرید جمعیت بر مصرف ماهی و آبزیان نیز تأثیر می‌گذارد.

در حالیکه سهم روسیه از کل تولیدات و عرضه انواع ماهی و آبزیان در جهان 2.3 درصد است، سهم  اروپا دراین آمار  23 و نیم درصد می‌باشد .

 

*آمار واردات و صادرات و مصرف ماهی و آبزیان در فدراسیون روسیه :       

بر اساس اطلاعات اتحادیه شرکت های شیلات روسیه، حجم واردات روسیه از ماهیان و آبزیان در سال 2022 با کاهش 31.3 درصد نسبت به سال قبل به 387 هزار تن و ارزش آن به 1.8 میلیارد دلار رسید. بنابر بر این، از لحاظ حجم واردات به میزان 31.3 درصد و از لحاظ ارزش آن 13.4 درصد کاهش یافته است. بدلیل آغاز مناقشه نظامی روسیه و اوکراین در اوایل سال 2022 شاهد کاهش واردات ماهی و آبزیان به دلیل توقف آن از کشورهای غیردوست (عمدتا اروپایی و ژاپن ) بودیم با این وجود بازار محصولات آبزی و ماهی در فدراسیون روسیه دچار رکود نگردید و در نتیجه اتخاذ سیاست جایگزینی واردات و همچنین برقراری مناسبات جدید و حفظ روابط موجود با شرکای خارجی جایگاه خود را حفظ نمود.

تحلیلگران شرکت بزرگ روسی فعال در بازار ماهی « Defа group» رشد واردات ماهی قزل آلای منجمد و تازه سرد شده (به میزان 69.6 درصد و9.1 درصد) و ماهی آزاد کوهو (به میزان 29.3) درصد را ثبت نمودند. در عین حال واردات آزاد ماهیان 38 میلیون دلار و به میزان 6.1 درصد کاهش یافت و بر اساس برآوردهای تقریبی به بیش از 35 هزار تن رسید.

طی سال 2022 کل واردات ماهی لجه‌زی آتلانتیک به ارزش 107.3 میلیون دلار (50 درصد) واردات نوع ماهی موسوم به خط‌خطی‌ها به میزان 66 درصد، خردماهی‌ها (به اندازه کیلکا) به میزان 60.3 درصد و شاه‌ماهی به میزان 23.4 درصد کاهش یافت.

بر اساس نتایج سال 2022 واردات آبزیان با کاهش 22.7 درصد به 109 میلیون دلار رسید. کل واردات میگو با کاهش 18.5 درصد به 395 میلیون دلار رسید. واردات میگوی پاسفید 11.6 درصد (37.7 میلیون دلار)، وادات میگو شمالی به میزان 24 درصد و شاه‌میگوی نروژی به میزان 37.5 درصد کاهش یافت.

واردات فیله ماهی سفید به میزان 10.6 میلیون دلار (17.1 درصد) افزایش یافت. میزان واردات 26.5 هزار تن (140.3 درصد نسبت به سال گذشته) بود. طی سال 2022 واردات ماهی خاردار اروپایی به میزان 3/3 میلیون دلار (5.7 درصد) تا 9.8 هزار تن کاهش یافت. آهنگ واردات ماهی قلاب‌دهان 38.1 میلیون دلار (5.4 درصد) رشد داشته است. واردات این نوع ماهی به 18 هزار تن رسید.

بر اساس اطلاعات مرکز تحلیلی «اتحادیه شرکت های ماهیگیری»، در بازه زمانی از ماه ژانویه لغایت ماه سپتامبر سال 2023 واردات ماهی و آبزیان به 415 هزار تن رسیده که 18 درصد کمتر از دوره مشابه سال 2021 می‌باشد. بر اساس نتایج سال 2022 واردات ماهیان و آبزیان به روسیه می‌تواند با افزایش 60 درصد نسبت به شاخص سال گذشته به 550 هزار تن برسد. پس از کاهش شدید واردات انواع ماهی و آبزیان در سال  2022 (از 600 هزار تن تا 387 هزار تن)، در سال 2023 روسیه شاهد افزایش واردات ماهی تا 550 هزار تن در سال می‌باشد.

انواع ماهیان رودخانه ولگا - خزر

 

 

منابع: https://msh.astrobl.ru/napravleniya-deyatelnosti/rybolovstvo-i-rybovodstvo

https://www.rbc.ru/business/21/03/2023/641852ab9a79470b04cdc4d9