ظرفیت های بالقوه و بالفعل بازار آبزیان در امارات متحده عربی
ظرفیت های بالقوه و باالفعل بازار کشورهای همسایه در حوزه آبزیان در امارات متحده عربی و ملاحظات و پیشنهادات مرتبط با این موضوع، ارائه میگردد:
بخش اول. بازار صادرات آبزیان در جهان
اندازه بازار غذاهای دریایی جهان در 2023 حدود 710.32 میلیارد دلار بوده است و انتظار می رود این رقم تا سال 2029 با رشد سالانه 1.38 درصد به 771.17 میلیارد دلار افزایش یابد. افزایش آگاهی عمومی در مورد نقش حیاتی ماهی به عنوان یک غذای سالم باعث رشد مصرف غذاهای دریایی در پنج دهه گذشته شده است. گسترش آبزی پروری در دهههای اخیر رشد کلی تولید غذاهای دریایی را در آب های داخلی کشورها افزایش داده است. در سطح جهان، بالاترین مصرف سرانه غذاهای دریایی در ایسلند است که میانگین مصرف سرانه غذاهای دریایی سالانه 91 کیلوگرم است. در میان تمام انواع غذاهای دریایی، ماهی تا حد زیادی بر مصرف جهانی غالب بوده است. ماهی تن و سالمون پرمصرف ترین ماهیها در سال 2022 بودند. علاوه بر این، ماهی منبع خوبی از پروتئین و ویتامینها است و منبع غذایی اولیه اسیدهای چرب امگا 3 برای سلامت قلب است.پیشبینی میشود مصرف میگو در سطح جهانی رشد کند و انتظار میرود که در ده سال آینده، این مصرف با نرخ 1.21% افزایش یابد.
آسیا و اقیانوسیه بیشترین سهم از بازار جهانی غذاهای دریایی را با حدود 69.36 درصد از نظر ارزش به خود اختصاص داده است. چین، اندونزی، ژاپن، هند، ویتنام و میانمار کشورهایی هستند که در تولید غذاهای دریایی و صید دریایی بیشترین سهم را دارند.
بخش دوم. بازار آبزیان در امارات
اندازه بازار غذاهای دریایی امارات متحده عربی در سال 2023 به میزان 1.34 میلیارد دلار بوده و انتظار می رود تا سال 2029 این رقم به 1.44 میلیارد دلار برسد.
امارات متحده عربی 9.9 میلیون نفر جمعیت دارد و بیش از 88 درصد جمعیت این کشور را مهاجران تشکیل می دهند. امارات دومین اقتصاد بزرگ شورای همکاری خلیج فارس، پس از عربستان سعودی است. بر اساس گزارش بانک جهانی، در سال 2019، ارزش افزوده کشاورزی، جنگلداری و ماهیگیری کمتر از 1 درصد از تولید ناخالص داخلی امارات متحده عربی را تشکیل می داد.
اماراتیها بزرگترین مصرف کنندگان ماهی و محصولات ماهی در میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس هستند. جمعیت رو به رشد، با پیشینههای متنوع قومی، درآمد بالا و اقبال فزاینده مردم، تقاضا برای ماهی و محصولات دریایی و همچنین تولید محلی را افزایش داده است. این امر منجر به سرمایه گذاری در صنعت ماهیگیری امارات متحده عربی و تولید آبزی پروری آن شده است. شهرنشینی سریع، افزایش درآمد قابل تصرف و ترجیح مردم به مصرف پروتئین و رشد صنعت گردشگری باعث استمرار رشد مصرف ماهی و غذاهای دریایی در امارات شده است. امارات متحده عربی بیش از 220000 تن ماهی در سال مصرف میکند و سرانه مصرف غذاهای دریایی آن 28.6 کیلوگرم در سال است که بالاتر از میانگین جهانی اعلام شده توسط فائو است.
تقریباً 90 درصد جمعیت امارات را مهاجران تشکیل می دهند و ماهی و محصولات دریایی جزء جدایی ناپذیر غذاهای سنتی در کشورهای مبدأ این مهاجران یعنی هند و فیلیپین است. علاوه بر این، یک مطالعه نشان میدهد که جستجوهای آنلاین برای محصولات غذاهای دریایی در سالهای اخیر افزایش یافته است و غذاهای دریایی را در میان سریعترین پروتئینهای در حال رشد در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس قرار میدهد. بین سالهای 2015 تا 2018، جستجوهای آنلاین برای غذاهای دریایی در امارات 170 درصد افزایش یافت. امارات متحده عربی یکی از مقاصد اصلی برای غذاهای دریایی ممتاز است و در این کشور تقاضا برای خرچنگ دریایی، گوش ماهی و دیگر ماهیهای باکیفیت در حال افزایش است.
در امارات از سال 2016 تا 2020، هزینه سرانه مصرف کننده ماهی و غذاهای دریایی 2.7 درصد افزایش یافته است، پیش بینی میشود تا 2025 سرانه هزینه مصرف کننده ماهی و غذاهای دریایی 3.1 درصد رشد کند و به 201.9 دلار آمریکا برسد.
بر اساس گزارش فائو در سال 2021 ، این کشور 75 درصد از مصرف سالانه ماهی خود را وارد میکند. این کشور همچنین 90 درصد از مواد غذایی مصرفی خود را وارد میکند، با این حال بازار مهمیبرای صادرات مجدد در این حوزه به سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس است. در سال 2020، واردات ماهی و غذاهای دریایی امارات متحده عربی از جهان به ارزش 637.0 میلیون دلار آمریکا و صادرات آن 331.6 میلیون دلار آمریکا بود. هند با داشتن سهم بازار 27.7 درصد و با صادرات 176.2 میلیون دلار، تامین کننده اصلی ماهی و غذاهای دریایی به امارات بود. پس از هند، تایلند (62.3 میلیون دلار آمریکا) و ویتنام (49.8 میلیون دلار آمریکا) با سهم بازار 9.8 درصد و 7.8 درصد قرار دارند. در بین 10 تامین کننده برتر، واردات از اکوادور ، یونان و اسپانیا در سال 5 سال گذشته رشد قابل توجهی داشته است.
در سال 2020، میگو و میگوهای منجمد با واردات 192.6 میلیون دلار آمریکا، بیشترین سهم را در واردات آبزیان در امارات به خود اختصاص داد و پس از آن ماهی تن آماده و کنسرو شده، اسکاپ جک و بونیتو آتلانتیک (63.4 میلیون دلار آمریکا) و ماهی قزل آلا اقیانوس اطلس تازه و سرد شده و ماهی قزل آلا دانوب (44.3 میلیون دلار). در بین 10 محصول برتر ماهی و غذاهای دریایی وارداتی توسط امارات متحده عربی بودند.
در امارات بیش از 67 درصد از غذاهای دریایی از طریق رستورانها و سایر مراکز خدمات غذایی ارائه میشود. حدود 40 درصد از مصرفکنندگان غذاهای دریایی حداقل 2 تا 3 بار در هفته بیرون از منزل غذا میخورند.ماهی اولین نوع غذای دریایی است که در امارات متحده عربی مصرف میشود. فروش ماهی 2.07 درصد از نظر ارزشی در سال 2022 نسبت به سال قبل افزایش یافته است. در امارات متحده عربی، غذاهای دریایی محلی شامل هامور (هامور محلی)، سلطان ابراهیم (سیم نخی)، شری (ماهی امپراتور) و صافی (خرگوش ماهی) است. علاوه بر این، گونههای ماهی وارداتی مانند سالمون، ماهی تن و باس دریایی محبوب هستند. به طور کلی، ماهیهای دریایی کوچک مانند ساردین و ماهی خال مخالی و ماهیهای بزرگ دریایی مانند ماهی تن و باراکودا پرمصرف ترین گونهها در امارات متحده عربی هستند.همچنین مصرف میگو(مطابق نمودار) رشد قابل توجهی داشته است.
امارات دارای خط ساحلی حدود 1318 کیلومتری است. شهرهای ساحلی مانند دبی، ابوظبی و شارجه بازارهای غذاهای دریایی شلوغی دارند.از طرفی کمبود عرضه منجر به افزایش قیمت ماهی در امارات متحده عربی به میزان 1.81 درصد در سال 2022 شد، به شکلی که از 3914 دلار در هر تن در سال 2019 به 4020.5 دلار در سال 2022رسید.
در سال 2023، محدوده قیمت خرده فروشی ماهی امارات بین 4 تا 20 دلار در کیلوگرم بود. همچنین در سال 2023، محدوده قیمت تقریبی عمده فروشی ماهی امارات بین 2.8 تا 14 دلار در کیلوگرم بود.
کوبیا یکی از ماهیهای مورد علاقه مصرفی در این کشور است که قیمت خرده فروشی آن بین 6 تا 8 دلار در هر کیلوگرم در سال 2023 است که به دلیل افزایش تولید داخلی، حدود 15 تا 20 درصد کمتر از قیمت سال 2022 است.
در حال حاضر چند شرکت خصوصی در حال تولید ماهی کوبیا در امارات متحده عربی در مقیاس آزمایشی هستند. مصرفکنندگان خانگی ماهی 3-4 کیلوگرم از این نوع ماهی را خریداری میکنند.در حالی که هتلها و رستورانها ماهیهای بزرگتر را ترجیح میدهند. پنج شرکت برتر در امارات(به شرح جدول زیر) 5.44 درصد از سهم بازار را در تامین آبزیان دارند.[1]
نمودار اندازه و سهم بازار آبزیان در امارات متحده عربی
ملاحظات
|
دادهها
|
موضوع
|
پیش بینی حجم 1.44 میلیارد دلار در سال 2029
|
1.34 میلیارد دلار- در سال 2023
|
اندازه بازار
|
پیش بینی رشد تا سال 2029
|
1.16 درصد
|
پیش بینی رشد سالانه CAGR
|
تقاضای این کشور برای ماهی متاثر از طیف وسیعی از عوامل از جمله قیمت پایین ماهی، ارزش غذایی، تنوع و سهولت در دسترس بودن، افزایش تولید و تداوم تامین میباشد.
|
ارزش سهم ماهی در بازار شیلات 82.95 در سال 2022
|
ماهی
|
بیشترین سهم از بازار شیلات
|
با توجه به رشد صنعت پرورش میگو در امارات و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس رشد افزایش مصرف میگو در سال های آینده قابل پیش بینی است.
|
با رشد سالانه CAGR 1.98 درصد
|
میگو
|
بیشترین رشد فروش در بازار شیلات
|
ماهی فرآوری شده نیمه آماده با رشد سالانه CAGR 2.39 درصد
|
بیشترین رشد بر اساس نحوه ارائه محصول
|
این شرکت ها طیف گسترده ای از محصولات شیلات را با کیفیت های متفاوت از طریق شبکه توزیع گسترده خود در بازار به فروش می رسانند.
|
شرکت های؛
- Almunajem Foods
- Conagra Brands Inc
- Tabuk Fisheries Co[1]
- The Deep Seafood Company
- The Savola Group
|
مهمترین شرکت های تامین کننده نیاز بازار شیلات امارات
|
[1] شرکت شیلات تبوک(عربستانی) در سال 2021 توافقی را با شرکت NEOM برای گسترش تولید آبزی پروری محلی و به کارگیری نسل جدید فناوریهای آبزی پروری در منطقه NEOM امضا کردند. در پی این توافق پروژه مجتمع پرورش 70 میلیون ماهی کلید خورد که در در نوع خود بزرگترین پروژه در منطقه MENA به شمار می رود.
|
بخش سوم. سرمایه گذاری امارات در تولید آبزیان
دسترسی به امنیت غذایی یکی از اولویتهای فعلی دولت امارات است و بر این اساس توسعه تولید محلی یک هدف اصلی محسوب میشود. برای حفظ شتاب رشد آبزیپروری دفتر امنیت غذا و آب امارات در چند زمینه مشخص از فائو درخواست کمک کرده تا نیازهای فعلی آبزیپروری این کشور رفع شود.
این دستیابی به این هدف اقدامات متوعی در دستور کار دولت این کشور قرار دارد، از جمله، نوسازی و ارتقاء هچری شیخ خلیفه در امالقیوین برای سه برابر کردن ظرفیت تولید (از ۱۰ میلیون تا ۳۰ میلیون بچه ماهی در سال) در یک شرکت خصوصی، احداث پارک نوآوری دریایی در همان سایت که به عنوان یک پایگاه تحقیقاتی در زمینه آبزیپروری مورد استفاده قرار میگیرد و همچنین جامعه محلی تولید کننده آبزیان را نیز توانمند میسازد و همچنین ابزاری برای بالا بردن مقبولیت اجتماعی و وجهه آبزیپروری محسوب میشود، عملیات پنج مزرعه تجاری که بزرگترین مزرعه بیش از ۲,۰۰۰ تن محصول خواهد داشت، طرحی برای ساخت یک کارخانه خوراک و توسعه سیاست پایدار آبزیپروری در این کشور.
آبزیپروری یکی از بخشهایی است که دولت امارات در سالهای آینده تحت استراتژی ملی امنیت غذایی مورد حمایت قرار خواهد داد. این استراتژی شامل یک ابتکار برای راهاندازی نقشه راه آبزیپروری است. دفتر منطقهای فائو کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در اجرای پروژهای با عنوان ”پشتیبانی از آبزیپروری پایدار و نوآورانه در امارات متحده عربی” با دفتر امنیت غذا و آب در این ابتکار مشارکت دارند. این پروژه به شکل رسمی در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۰ راهاندازی شد.
پروژه فوق الذکر به اولویتهای دولت امارات در این حوزه کمک خواهد کرد. نخستین نتیجه آن پر کردن شکاف موجود در دانش مورد نیاز برای راهاندازی نقشه راه آبزیپروری در شهرهای مختلفی است که توسط دفتر امنیت غذا و آب مشخص شده است. گونههایی که باید پرورش یابند، تکنولوژیهای لازم، بازارهایی که باید تأمین شوند، امنیت زیستی که باید تأمین شود و دادههای که باید برای ارزیابی پیشرفت و تأثیرات این بخش جمعآوری شوند از جمله اطلاعات مورد نیاز است. این نقشه راه همچنین در حال آماده سازی پروژههایی برای دستیابی اهداف زیر فراهم میباشد؛
- پیادهسازی یک مسیر مدیریت پیشرو برای ایمنی زیستی آبزیپروری به واسطه ارزیابی این صنعت و توسعه دستورالعملهایی در سطح مزرعه؛
- توسعه یک پایگاه دادهها در خصوص مصرف غذاهای دریایی؛
- مشخص کردن انتظارات مصرفکنندگان و بازار با توجه به گونههایی که به صورت محلی پرورش مییابند؛
- بهبود سودآوری و رقابت در شرکتهایی که سیستمهای مداربسته آبزیپروری (RAS) را بکار میبرند؛
- تعیین پتانسیل آبزیپروری دور از ساحل در مناطق دریایی منتخب در خلیج فارس.
آبزیپروری در محیط سختی بیابانی مانند امارات، بلندپروازی محسوب میشود. اما از سال 2020 سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در یک پروژه مشترک برای رشد و توسعه صنعت نوپای آبزیپروری کشور با امارات همکاری میکند. لیونل دابادی مقام ارشد شیلات و آبزیپروری فائو میگوید: «فائو در حال همکاری با دولت است تا امارات به یک مرکز جهانی تکنولوژی و نوآوری کشاورزی تبدیل شود. آبزیپروری مثال خوبی از کاربرد موفقیتآمیز نوآوری بشمار میآید.»
فائو برآورد میکند قابلیت دسترسی به آب شیرین در ۴۰ سال گذشته در خاور نزدیک و شمال آفریقا دو-سوم کاهش داشته و انتظار میرود تا ۲۰۵۰، این منطقه کاهش ۵۰% دیگری را نیز تجربه کند. هرچند کارشناسان راههایی برای استفاده از آب شور بیابان یا آب لبشور برای پرورش ماهی را یافتهاند.از جمله«نوآوریهایی مانند سیستمهای آبزیپروری ادغامی، آکواپونیکس یا سیستمهای مدار بسته (RAS) توسعه یافتند. در این سیستمها با توجه ویژه به کمبود آب و نیازهای کشورهای خشک به آب، میتوان آب را بازیافت کرد.»
در حال حاضر شرکتهای خصوصی بین ۵۰۰ و ۱,۰۰۰ تن محصولات ارگانیک از جمله سالمون آتلانتیک، گروپر، سیبس، ماکرل اسبی و خاویار را در مزارع مختلف در سراسر امارات تولید میکنند. لیونل دابادی میگوید؛ چالش اصلی بهبود تکنولوژی و کاهش هزینههای تولید است.با صرفهجویی آنها میتوانند تا ۲۰۳۰ تولید را تا ۳۰,۰۰۰ تن افزایش دهند.
همچنین فائو به عنوان بخشی از برنامههای پیشرفت نوآوریهای تکنولوژیکی زیستعلمی و تحقیقات علوم دریایی امارات، پارک نوآوری دریایی را در مرکز تحقیقات دریایی شیخ خلیفه در شهر ام ال قیوین احداث نموده است.
بخش چهارم. صادرات آبزیان در ایران
براساس دادههای گمرک جمهوری اسلامی ایران در 9 ماهه سال 1402 ، در بین محصولات کشاورزی صادر شده، ارزش صادرات محصولات شیلاتی ۲۲۸میلیون و ۳۳۲ هزار و ۸۵۲ دلار است. طبق دادههای موجود این رقم حاصل صادرات ۱۰۲ هزار و ۳۵۲ تن محصولات آبزی بوده است.
در مدت مورد بررسی سگ ماهی ۲۳ هزار و ۴۴۹ تن، مار ماهی ۹۹۴ تن، ماهی سیباس ۲۲ تن، شاه ماهی و ساردین ۱۱ هزار و ۵۰۵ تن، ماهی به شکل فیله ۹ تن صادر شده است. درضمن ماهیهای خشک شده ۳۳۵ تن، خرچنگ صخرهای ۱.۲ تن و میگو ۲۳ هزار و ۲۸۸ تن تا پایان آذر صادر شده است. همچنین در این مقطع ایران، ۳۲۸ تن ماهی زینتی، ۱۴ هزار و ۳۶ تن کپور ، ۱۰ هزار و ۷۶۵ تن قزلآلا ، ۳۴۹ تن حلوا ماهیان و ۵ هزار و ۶۷۲ تن ماهیهای پهن صادر کرده است.
داده موجود نشان می دهد در این مدت صادرکنندگان، ۵ هزار و ۳۶۸ تن تونماهی، یک هزار و ۹۳۲ تن شبه تونماهی و ۵۷ تن جگر و تخم ماهی به کشورهای مختلف صادر کردند.
درضمن در ۹ ماهه اول سال 1402، از ایران یک هزار و ۹۸۲ تن کنسرو ماهی تن ، ۴۹۵ تن کنسرو بادبان ماهی ،۲۹۱ تن سایر فراوردههای کنسرو ماهی، ۳ هزار و ۵۷۲ کیلو گرم خاویار و ۸۰۰ کیلو گرم کنسرو بدل خاویار (تخم سایر ماهیها) از ایران به بازارهای هدف صادر شد. این در حالی است که گزارش های 9 ماهه سال 1401 نشان میدهد، صادرات شیلات در ایران به عدد 133 هزار تن و به ارزش تقریبی 261 میلیون دلار رسیده بود. این دادههای نشان می دهد درحالی که در سال 1401 ایران رشد قابل توجهی در حجم صادرات محصولات شیلاتی تجربه کرده است؛ اما نتوانسته این رشد را در سال 1402 ادامه دهد.
لازم به ذکر است بر این اساس کشورهای هدف صادراتی ایران در این مدت 55 کشور بوده اند که 70 درصد صادرات محصولات شیلاتی ایران به چهار کشور عراق(39 هزار تن) ، چین (22 هزار تن )، امارات (21 هزار تن ) و روسیه(10 هزار تن ) انجام شد.
همچنین در 11 سال گذشته به 44 کشور دنیا صادرات خاویار داشتهایم که از یک کیلوگرم به سوئد و سه کیلوگرم به لبنان تا 3 هزارو 905 کیلوگرم به امارات را شامل میشود. بیشترین مقصد صادرات خاویار ایران به امارات و سپس انگلستان و آلمان بوده است. صادرات گوشت ماهیان خاویاری سالانه حدود 500 تن است. همچنین تا10 سال پیش (قبل از دهه 1390) امارات بازار اصلی صادرات این محصول بود، اما طی 8 و 9 سال گذشته به طور متوالی مقصد اصلی صادرات میگو ایران کشور چین بوده است این روند نیز تغییر کرده و در طول یکسال گذشته روسیه جایگزین کشور چین شده است.
مطابق آمار میزان واردات محصولات شیلاتی به کشور در هشت ماهه سال 1402 بیش از 12 هزار تن و به ارزش 40 میلیون دلار است.
شایان ذکر است:
- در سال 2018، امارات متحده عربی استراتژی امنیت غذایی ملی خود را راه اندازی کرد و ماهی به عنوان یکی از اقلام غذایی استراتژیک شناسایی شد. برای این منظور، دولت این کشور با تحقیق و توسعه سرمایه گذاری در این حوزه، تلاش کرده است، کارایی و ظرفیت تولید مواد غذایی محلی را افزایش دهد تا نیاز مصرف رو به رشد این کشور را برآورده کند. از جمله اقدامات دولت امارات برای این منظور میتوان به کشت صخرههای مرجانی و حرا، ایجاد غارهای مصنوعی، تعیین مناطق و تجهیزات مجاز ماهیگیری، اعمال ممنوعیت ماهیگیری فصلی برای چندین گونه در فصل تخم ریزی آنها و ممنوعیت دائمیگونههای در معرض خطر انقراض اشاره کرد. همچنین تعیین 16 منطقه حفاظت شده دریایی که 12 درصد از قلمرو دریایی و ساحلی این کشور را پوشش می دهد.
- تولید ماهی در امارات متحده عربی در سال 2022 نسبت به سال 2021 به میزان 0.81 درصد افزایش یافت. با افزایش نیاز به تقویت تولید محلی برای پاسخگویی به تقاضای فزاینده در این کشور، دولت اقدامات مختلفی را برای تقویت تولید انجام داده است. وزارت تغییر اقلیم و محیط زیست(MoCCAE ) به عنوان متولی اصلی حوزه شیلات در امارات، برنامههایی را با هدف افزایش صید ماهیگیری محلی بین 78000 تا 79000 تن در سال راه اندازی کرده است.شاخص بهره برداری پایدار در این حوزه از 8.9 درصد در سال 2018 به 62.3 درصد در سال 2021 افزایش یافت. هدف این وزارتخانه افزایش این میزان از طریق سرمایه گذاری در آبزی پروری بود. به عنوان مثال، در سال 2021، مرکز تحقیقات دریایی شیخ خلیفه با راه اندازی مرکزی با ظرفیت تخم ریزی نزدیک به 30 میلیون قطعه بچه ماهی در سال، 600000 بچه ماهی را به چندین شرکت پرورش ماهی در امارات متحده عربی تحویل داد، از جمله شرکت ملی پرورش ماهی امارات و تأسیسات جبل علی در مزرعه ماهی که سالانه 3000 تن ماهی تولید میکند. همچنین این کشور قصد دارد تولید ماهی قزل آلا را برای تامین کامل تقاضای محلی افزایش دهد.
- دولت امارات همچنین سرمایهگذاریهای داخلی و خارجی را در پروژههای آبزی پروری با ایجاد مشوقهایی برای این بخش تشویق میکند، که شامل کاهش محدودیتهای نهادی و سرمایهگذاری و ترسیم مکانهای مناسب برای توسعه آبزی پروری است. علاوه بر این امارات متحده عربی با کشت فراسرزمینی به ویژه در کشورهای آفریقایی تلاش کرده است بخشی از نیازهای سبد غذایی خود را از این طریق تامین کند.
- امارات متحده عربی علیرغم این که از واردکنندگان میگوی دریایی به شمار می رود ولی این کشور پانزدهمین صادر کننده میگوی دریایی منجمد در جهان نیز به شمار می رود، بخشی از این صادرات حاصل فرآوری و صادرات مجدد میگوی دریایی وارد شده به این کشور است. ایران یکی از صادرکنندگان میگوی دریایی به امارات است.
- در امارات صادرات ماهیان بومی از اول آبان ماه هر سال تا 30 فروردین ماه سال و صادرات ماهیان خشک و شور در طول سال مجاز است.
منابع؛
https://www.marknteladvisors.com
https://www.mofa.gov.ae
https://www.moccae.gov.ae
https://www.mordorintelligence.com
https://www.statista.com
https://www.globaltradetracker.com
https://www.fisheries.ir
https://irica.ir
پاورقیها:
[1] لیست شرکت های فعال در زمینه تولید، واردات و توزیع شیلات در امارات در فضای مجازی از جمله در دو پایگاه زیر در دسترس میباشد؛
https://www.trade-seafood.com/directory/seafood/country/uae.htm
https://www.yellowpages-uae.com/uae/fish-and-seafood-importers-and-exporters