مجلس نمایندگان برزیل در تاریخ 16 تیرماه 1402 به طرح اصلاح مالیاتی رأی مثبت داد. از آنجا که طرح مذکور در چارچوب «پیشنهاد اصلاح قانون اساسی» (PEC) نیز تلقی می‌شود می‌بایست در دو دور در هر دو مجلس (نمایندگان و سنا) رأی گیری شده و به تصویب سه پنجم نمایندگان برسد. پس از تصویب در مجلس نمایندگان، طرح به سنا ارسال شده و در انتظار می رود با پایان تعطیلات زمستانی، در این مجلس نیز مورد بررسی قرار گرفته و به تصویب برسد. اصلاح مالیاتی یکی از سه طرح مهم برای اصلاح نظام اقتصادی برزیل است که حدود سه دهه برای تصویب آن زمان صرف شده است.

نظام مالیاتی فعلی در برزیل دارای ویژگی‌های پیچیده ای است که همواره اختلافاتی میان دولت‌های مختلف (فدرال، ایالتی و شهرداری‌ها) در مورد ساز و کار مالیات‌ستانی و تعلق منابع آن ایجاد کرده است. انتظار می رود با تصویب قوانین مورد نیاز و مکمل اصلاح مالیاتی، به جای 5 مالیات فعلی، فقط 2 مالیات اخذ شود. منابع دولت فدرال از محل مالیات ستانی افزایش یافته و قدرت بیشتری نصیب دولت خواهد شد. در عوض، دولت فدرال دو صندوق جهت جبران منابع از دست رفته دولت‌های ایالتی و شهرداری‌ها ایجاد خواهد کرد. دولت امیدوار است با این کار منابع کشور به طور عادلانه‌تری تقسیم و نواحی کم برخوردار مانند شهرهای کوچک و ایالات شمالی روند توسعه مطلوب تری بیابند.

طرح اصلاح مالیاتی مصوب مجلس نمایندگان برزیل، پیشنهادی برای اصلاح قانون اساسی (PEC) است که به طور اساسی مالیات بر مصرف را تغییر می‌دهد و پنج مالیات فعلی را با دو مالیات جدید با هدف ساده‌سازی سیستم، کاهش تحریف‌ها و انحرافات و افزایش شفافیت برای مصرف کنندگان جایگزین می‌کند. این پیشنهاد همچنین دو صندوق ایجاد می‌کند: یکی با هدف توسعه منطقه ای و دیگری برای جبران مزایا و معافیت های مالیاتی که پس از اجرای اصلاحات، باعث کاهش درآمدهای دولت می‌شوند. متن طرح توسط نماینده فدرال، آگوینالدو ریبیرو نماینده ایالت پرنامبوکو از حزب ترقی خواه (PP) تهیه شده است.

کارشناسان خاطرنشان می‌کنند که سیستم مالیاتی فعلی بسیار پیچیده و ناکارآمد است. به طور کلی نظام فعلی از حدود شصت سال قبل در حال اجرا است. از سی سال پیش کنگره ملی (متشکل از مجلس نمایندگان و سنا) و دولت درصدد اصلاح نظام مالیاتی بوده اند. نظام فعلی عمدتاً به سیستم انباشته تعبیر می‌شود که در آن بخش‌هایی با زنجیره‌های تولید بزرگ‌ مالیات زیادی می‌پردازند. بر اساس مالیات در مبدأ بوده و بر سرمایه‌گذاری و صادرات فشار وارد می‌کند. در این حالت، به اصطلاح «جنگ مالی» امکان‌پذیر می‌ شود. ایراد دیگر به نرخ های متعدد مالیات برمی‌گردد که باعث کاهش شفافیت برای مصرف کننده و افزایش شکایات می‌شود. اصلاحات سعی در حل این مشکلات با اتخاذ مالیات غیر تجمعی کامل، مالیات در مقصد و اتخاذ سه نرخ استاندارد، کاهش یافته و صفر دارد.

در برزیل، اصلاحات مالیاتی یک موضوع پیچیده و سیاسی است که سهامداران مختلف را درگیر می‌کند. برخی از طرف های علاقمند که معمولاً در بحث اصلاحات مالیاتی در برزیل دخیل هستند عبارتند از:

 1- نظام دولتی برزیل علاقه قابل توجهی به اصلاحات مالیاتی دارد زیرا هدف آن تضمین تولید درآمد کارآمد، ساده سازی سیستم مالیاتی و ارتقای رشد اقتصادی است. برزیل یک کشور فدرال است و دولت های ایالتی و محلی (شهرداری‌ها) سیستم های مالیاتی خود را دارند. بحث اصلاحات مالیاتی عمدتا به نفع دولت های ایالتی و محلی می‌شود زیرا آنها به دنبال حفظ استقلال مالی خود از دولت فدرال هستند و در عین حال سیاست های مالیاتی خود را با اهداف ملی همسو می‌کنند. ایجاد تعادل در مکانیسم های تقسیم درآمد و هماهنگ کردن قوانین مالیاتی بین سطوح مختلف دولتی می‌تواند ملاحظات کلیدی باشد.

2- مشاغل: بخش‌های مختلف جامعه تجاری در برزیل از جمله شرکت‌های بزرگ، شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) و انجمن‌های صنعتی، در اصلاح مالیات سهم دارند. آنها به دنبال یک سیستم مالیاتی شفاف‌تر و کم‌هزینه‌تر هستند که هزینه‌های انطباق را کاهش دهد؛ رقابت‌پذیری را بهبود بخشد و سرمایه‌گذاری و ایجاد شغل را تشویق کند.

3- افراد و مصرف‌کنندگان: شهروندان و مصرف‌کنندگان برزیلی به اصلاح مالیاتی علاقه‌مند هستند زیرا می‌تواند بر درآمد، قدرت خرید و رفاه کلی اقتصادی آنها تأثیر بگذارد.

4- احزاب سیاسی و قانونگذاران: احزاب سیاسی و قانونگذاران مختلف نقش مهمی در شکل دادن به اصلاحات مالیاتی در برزیل دارند. آنها منافع مختلفی را نمایندگی می‌کنند و ممکن است بر اساس ایدئولوژی‌ها، اولویت ها و نیازهای انتخاب کنندگان خود، سیاست های اصلاح مالیاتی را پیشنهاد یا تحت تأثیر قرار دهند.

سناریوی فعلی:

پس از 30 سال بحث برای تغییر رویه مالیات ستانی و ساده کردن آن، مجلس نمایندگان گامی تاریخی برداشت و مرحله اول اصلاح مالیاتی را تصویب کرد که در آن مالیات بر مصرف اصلاح می‌شود. اصلاحیه پیشنهادی قانون اساسی (PEC) در صورت تصویب نهایی در کنگره، مالیات بر مصرف را ساده و یکسان می‌کند. طرح اصلاح مالیاتی یکی از سه طرح مدنظر دولت فدرال برای اصلاح اقتصاد کشور به شمار می رود. دو طرح دیگر نیز هم اکنون در کنگره ملی در دست بررسی است. 

تغییر اصلی انقراض پنج مالیات خواهد بود. سه مورد از آنها فدرال هستند: برنامه ادغام اجتماعی (PIS)، کمک به تامین مالی تامین اجتماعی (Cofins) و مالیات بر محصولات صنعتی (IPI). این مالیات ها با مالیات جدید به نام «مالیات بر توزیع کالاها و خدمات» (CBS) جایگزین می‌شود که توسط دولت فدرال جمع آوری می‌شود. دو مالیات محلی که اخذ آنها لغو خواهد شد عبارتند از: مالیات بر گردش کالاها و خدمات (ICMS) که در چارچوب دولتهای ایالتی است و مالیات بر خدمات (ISS) که توسط شهرداری‌ها جمع آوری می‌شود. در عوض، مالیات بر ارزش افزوده دوگانه (VAT)  ایجاد خواهد شد که به دو بخش تقسیم می‌شود. یکی از آنها مالیات کالا و خدمات (IBS) خواهد بود که ICMS و ISS را ادغام می‌کند. بخش دیگر مالیات بر ارزش افزوده، CBS خواهد بود.

این تغییرات به جنگ مالی بین دولت‌ها (دولت فدرال، دولتهای ایالتی و شهرداری‌ها) پایان می‌دهد. دولت فدرال برای جبران کاهش درآمد دولتهای محلی دو صندوق ایجاد خواهد کرد. اولی صندوق توسعه منطقه‌ای برای تامین مالی پروژه‌های توسعه در ایالت‌های فقیرتر خواهد بود. به عنوان مثال صندوق توسعه منطقه آزاد تجاری مانائوس در ایالت آمازوناس تشکیل می‌شود که منابع آن با مشارکت دولت فدرال و دولتی ایالتی تأمین خواهد شد. در صندوق دوم که به همه ایالات اختصاص دارد، دولت فدرال 40 میلیارد رئال (حدود 8 میلیارد دلار) منابع برای سال 2023 درنظر گرفته است. برخی ایالتها منابع صندوق را ناکافی دانسته و خواستار افزایش حدود 2 برابری آن به 75 میلیارد رئال بودند. با این حال مجلس نمایندگان، پیشنهاد دولت فدرال را تأیید کرد.

از آنجایی که اصلاح مالیاتی یک «پیشنهاد اصلاح قانون اساسی» (PEC) است، نیاز به رای مثبت سه پنجم نمایندگان کنگره یعنی 308 رأی از 513 نماینده مجلس نمایندگان و 49 رأی از 81 سناتور دارد. در هر کدام از دو مجلس دو دور رأی گیری می‌بایست انجام شود.

در حال حاضر، این پیشنهاد در جلسه علنی مجلس با 382 رای موافق در مقابل 118 رای مخالف در دور اول و با 375 رای موافق در مقابل 113 رای مخالف در دور دوم رای گیری در 16 تیرماه گذشته به تصویب رسیده است. اکنون، این طرح باید توسط سنا نیز مورد بحث قرار گیرد. با اینکه پیش بینی می‌شود طرح تصویب شده توسط مجلس نمایندگان در سنا نیز مورد تأیید قرار گیرد، با این حال انجام تغییرات توسط این مجلس نیز قابل انتظار است. در آن صورت، طرح دوباره به مجلس نمایندگان بازخواهد گشت.

باید توجه داشت که با وجود تصویب طرح در کنگره ملی، هنوز نیاز به تصویب قوانین تکمیلی در مورد جزئیات مالیات های جدید وجود خواهد داشت. بنابراین اجرای سیستم جدید مالیاتی به سرعت اتفاق نخواهد افتاد.