همکاری‌های روسیه و آسیای مرکزی در اقتصاد جدید جهانی
تحولات جاری و تغییرات جهانی فعلی تا حدی بر گسترش تجارت و سرمایه گذاری متقابل بین کشورهای آسیای مرکزی و روسیه تأثیر خواهد گذاشت.
در حال حاضر سهم کشورهای آسیای مرکزی از گردش تجارت خارجی روسیه حدود 5 درصد میباشد که تحلیلگران اقتصادی انتظار دارند این شاخص در سال های آینده رشد داشته باشد. به عنوان مثال، در سال 2022، صادرات کالا از قزاقستان به روسیه 25 درصد افزایش یافت. در دو ماه اول سال 2023، این میزان نسبت به مدت مشابه سال قبل 32 درصد رشد داشته است. بنابراین اینگونه می‌توان تحلیل نمود که در مقایسه با مدت مشابه سال 2021، نزدیک به 60 درصد افزایش را در سالجاری تجربه نموده است.
علاوه بر افزایش یکپارچگی در تجارت این کشورها، این رونق تجارت تا حد زیادی با واردات موازی که از طریق کشورهای همسایه وارد روسیه می‌شود، مرتبط میباشد. نتیجه این افزایش مراودات برای کشورهای مبدا صادرکننده، از یک سو درآمدهای اضافی را فراهم می آورد و از سوی دیگر فرصتی برای توسعه لجستیک و حمل و نقل میباشد. برای مثال، روسیه به کریدور ترانزیتی شمال-جنوب، نه تنها در شاخه غربی که از آذربایجان می‌گذرد، بلکه به مسیر ترکمنستان و قزاقستان بعنوان شاخه شرقی نیزعلاقه فراوانی دارد. در آینده نزدیک این مسیر بعنوان کریدور واردات کالا از آسیا بیشتر مورد توجه روسیه قرار خواهد گرفت که دلیل اصلی آن وجود زیرساخت مناسب در مسیر جنوب - مرکز در روسیه و نزدیکی آن به مراکز اصلی مصرف در کشور میباشد. گذرگاه‌های غرب - شرق با بهره گیری از امکانات ریلی برای صادرات بار در نظر گرفته شده است فلذا ظرفیت آزاد ندارند. صادرات کالا از چین به روسیه قبلا از طریق راه آهن چین - قزاقستان آغاز شده است که این امربرای روسیه این امکان را فراهم می آورد تا بار راه آهن ترانس سیبری را کاهش دهد و قزاقستان نیز بهره وری استفاده از زیرساخت های خود در این مسیر را افزایش دهد. قزاقستان همچنین می‌تواند از زیرساخت های راه آهن خود برای صادرات فلزات و زغال سنگ از روسیه به چین استفاده کند.
علاوه بر تجارت، انرژی یکی دیگر از زمینه‌های همکاری میباشد. تحلیلگران حوزه انرژی معتقدند که در آینده نه چندان دور، ازبکستان و قزاقستان جزو واردکنندگان گاز خواهند شد و این در حالی است که روسیه در حال حاضر امکان افزایش ظرفیت تولید را دارد. در زمستان سال گذشته، ازبکستان با کمبود گاز مواجه شد که مجبور گردید تا گاز مصرف کنندگان شهری را قطع کند. از سوی دیگر صنعت گاز نقش مهمی در اقتصاد این کشور ایفاء می‌کند بدین معنی که حدود 90 درصد تولید برق و 7 درصد از صادرات این کشور به گاز وابسته است.
آمارها و گزارشات و تحلیل های اقتصادی حاکی از آن است که قزاقستان نیز از سال 2024 نیز به یک واردکننده گاز طبیعی تبدیل خواهد شد. پیس بینی می‌گردد که در سال 2023، تولید گاز طبیعی در جمهوری قزاقستان بالغ بر53.5 میلیارد متر مکعب بالغ شود و تا سال 2027 تولید گاز طبیعی دراین کشور به 77 الی 79 میلیارد متر مکعب افزایش خواهد یافت. با این حال، بخش قابل توجهی از افزایش تولید در خود صنعت، یعنی تزریق به مخزن و استفاده برای نیازهای خودش، استفاده خواهد شد. افزایش استفاده از گاز در سیستم سوخت و انرژی و رشد تقاضای مصرف کنندگان داخلی، خطراتی را برای تراز گاز ایجاد می‌کند. این بدان معنی است که در اوایل سال 2024، صادرات گاز قزاقستان ممکن است "صفر" شود و از سال 2025 نیز این کشور ممکن است به واردات گاز طبیعی به میزان 7 تا 7.5 میلیارد متر مکعب در سال روی آورد. از سوی دیگر تعمیرات برنامه ریزی نشده یا خرابی تجهیزات در هر یک از بخش های اصلی، ریسک این موضوع را افزایش خواهد داد. در این شرایط، مقامات قزاقستان یا باید افزایش جدی واردات گاز از ترکمنستان و روسیه را دنبال کنند و یا شرکت های خارجی ( عمدتاً Tengiz و Kashagan ) را مجبور به کاهش تزریق گاز به مخزن و ارسال گاز اضافی به شبکه انتقال گاز کنند.
زیرساخت های موجود در روسیه و همچنین کشورهای آسیای میانه امکان افزایش صادرات گاز از روسیه به قزاقستان و ازبکستان را فراهم می‌کند البته برای این منظور، خط لوله اصلی گاز (MGP) بخارا - اورال در نظر گرفته شده بود که بدلیل خراب شدن زیرساخت موجود، این مسیر فعلا رها شده است. در حال حاضر، ادارات مربوطه در حال محاسبه هزینه‌های ساخت ایستگاه‌های کمپرسور (CS) مورد نیاز برای پمپاژ معکوس گاز هستند که پس از آن، طرفین مذاکرات در مورد تامین را آغاز خواهند کرد.
در این بخش از تجارت، قیمت مسئله کلیدی است. به عنوان مثال، قیمت عمده فروشی گاز در منطقه اورنبورگ 4900 روبل در هر هزار متر مکعب ( 63 دلار در هزار مترمکعب ) است. قیمت گاز برای بلاروس 128 دلار در هر متر مکعب میباشد لذا از دیدگاه طرف روس، به احتمال زیاد قیمت گاز برای قزاقستان نمی‌تواند کمتر از 150 دلار محاسبه شود و این در حالی است که قیمت عمده فروشی داخلی گاز در قزاقستان حدود نیمی از قیمت طرف روس است. بنابراین، واردات گاز اضافی مصرفی قزاقستان، یا باید با قیمت های داخلی بالاتر به مصرف کنندگان عرضه شود و یا اینکه یارانه‌های اضافی اختصاص یابد. این وضعیت مشابه در مورد صادرات گاز روسیه به ازبکستان نیز صدق می‌کند.
یکی دیگر از زمینه‌های همکاری در این بخش از جفرافیانی جهانی، گسترش همکاری‌های سرمایه گذاری بین این کشورها است. شرکت‌های روسی در بازار کشورهای غیردوست با محدودیت‌هایی در حوزه سرمایه گذاری مواجه هستند و در عین حال علاقمند به دسترسی به بازارهای صادراتی کشورهای دوست می‌باشند. در این خصوص کشورهای آسیای مرکزی از کشورهایی همچون بازارهای آسیایی قابل دسترس تر می‌باشند که این امر زمینه را برای سرمایه گذاری مستقیم متقابل ایجاد می‌کند. علاوه بر حوزه‌هایی که در بالا اشاره گردید، حوزه‌های همکاری دیگری همچون کشاورزی، مهندسی، بازارهای مالی و سیستم‌های پرداخت و همچنین سایر بخش‌ها نیز وجود دارد.
منبع : باشگاه گفت و گوی والدای