منابع تامین انرژی در دانمارک

کشور دانمارک اصولا با محدودیت شدید منابع طبیعی روبرو است. اما این کشور با تدابیر خاصی به یکی از بهترین کشورها از لحاظ امنیت انرژی در جهان تبدیل شده است. هرچند با داشتن این جایگاه این کشور نزدیک به 17 درصد از برق مصرفی خود را وارد می‌کند.

منابع تامین انرژی در دانمارک

منابع تامین انرژی در دانمارک را می‌توان به دو دسته کلی تولید داخل و وارداتی تقسیم کرد.

با توجه به اتخاذ سیاست کربن صفر و پیشتازی در استفاده از انرژی سبز، دانمارک بیشترین تمرکز خود را بر افزایش سهم منابع تجدیدپذیر و سبز گذاشته است. سوخت های فسیلی و سایر منابع تجدید ناپذیر تنها 28.6 درصد از کل تولید خالص دانمارک را تشکیل می دهند و در مقابل 71.4 درصد تولید شده از منابع تجدیدپذیر بوده است.

در فوریه 2011، دولت دانمارک "استراتژی انرژی 2050" را با هدف مستقل شدن کامل از سوخت های فسیلی تا سال 2050 اعلام کرد، و دولتهای بعدی نیز این هدف را در سال 2015 تکرار کردند. در سال 2012، دولت دانمارک طرحی را برای افزایش سهم تولید برق از باد به 50 درصد تا سال 2020،  و به 84 درصد در سال 2035 تصویب کرد؛ بعداً این طرح به تولید برق 100 درصد تجدیدپذیر تا 2030 تغییر داد. شبکه برق دانمارک از طریق خطوط انتقال به دیگر کشورهای اروپایی متصل است و (براساس مجمع جهانی اقتصاد) بهترین امنیت انرژی را در اتحادیه اروپا در کنار سوئد و فنلاند داراست.

میزان کل تولید برق در دانمارک بیش از میزان مصرف این کشور است با این وجود دانمارک واردکننده برق است و تولید برق داخلی معادل 83 درصد کل مصرف را در برمی‌گیرد ، در حالی که واردات خالص 17 درصد کل مصرف است. برق وارداتی دانمارک تا حد زیادی از برق آبی و انرژی هسته ای (که هر دو منابع کم کربن هستند) سایر کشورها تامین می‌شود.

نفت و گاز

دانمارک دارای منابع نفت و گاز طبیعی در دریای شمال است و در سال 2008 در رتبه 32 جهان در میان صادرکنندگان نفت خام قرار گرفت. با این وجود با توجه به رویکرد این کشور به سوی استفاده از منابع انرژی سبز و تجدید پذیر و بر اساس برنامه ریزی‌های انجام شده دانمارک انتظار دارد تا سال 2050 از نفت به عنوان منبع انرژی برای خود بی نیاز شود. دانمارک حدود 12 درصد از انرژی خود را وارد می‌کند (این آمار شامل تمام اشکال انرژی است، نه فقط برق).

دانمارک از سال 1972 نفت و گاز را از بخش دانمارکی دریای شمال تولید کرده است. تولید نفت و گاز هنوز سهم قابل توجهی در درآمد دولت دارد. این کشور در سال 1997 به یک صادر کننده نفت و گاز تبدیل شد و این وضعیت کماکان ادامه دارد گرچه میزان تولید و صادرات این کشور در مقایسه جهانی قابل ملاحظه نیست. اطلاعات زیر به این موضوع اشاره دارد:

ذخیره نفت:	5510000000 بشکه
تولید روزانه نفت:	145674 بشکه
مصرف روزانه:	158194 بشکه
کسری روزانه:	12520  بشکه
واردات نفت روزانه:	77224  بشکه
صادرات نفت روزانه:	78070   بشکه
صادرات خالص:	846      بشکه

براساس تخمین سال 2016 دانمارک ذخایر ثابتی معادل 5 .9 برابر مصرف سالانه خود دارد. اما با توجه به در پیش گرفتن توسعه منابع انرژی سبز دولت این کشور سال گذشته تصمیم گرفت اکتشاف نفت در دریای شمال را متوقف نموده و تولید نفت و گاز خود را از سال 2050 به بعد ادامه ندهد.

در سال 2019، صنعت نفت و گاز 29 درصد از مصرف گاز را به خود اختصاص داده است و پس از آن بخش های مسکونی، خدمات و کشاورزی (29 درصد) و صنعت (25 درصد) قرار دارند.

وضعیت فعلی ذخایر گازی و اقدامات برای آینده:

گرچه دانمارک تنها کشور اتحادیه اروپا است که از نظر نفت و گاز خودکفا می‌باشد اما تولیدات نفت و گاز آن بصورت مستقیم مصرف کشور را تامین نمی‌کند بلکه نفت و گاز تولیدی و مصرفی آن توسط شرکت های نفتی بین المللی انجام می‌شود. با توجه به اینکه دانمارک مقداری از گاز مصرفی خود را از کشورهای اروپائی از جمله روسیه تامین می‌کرد بعد از شروع جنگ اوکراین در راستای تامین گاز مورد نیاز برای فصل سرما اقدام به افزایش میزان ذخیره گازی خود کرد تا اینکه دو ماه پیش دولت اعلام کرد ذخائر گازی این کشور پر بوده و گاز مورد نیاز برای کل زمستان تامین شده است. اواسط اکتبر سال جاری سازمان‌های انرژی دانمارکی اعلام کردند که این کشور سطح ذخیره‌سازی خود را تا بیش از 85 درصد پر کرده اند (زود تر از پیش بینی‌ها برای اول نوامبر) به طوریکه دانمارک آماده پاسخگویی به تقاضای بالا در فصل زمستان امسال شده است و این بدان معناست که آنها به خوبی برای زمستان آماده شده اند. بنا به گفته مسولین امر این میزان ذخائر کفاف سه ماه را می دهد هر چند آنها کماکان به تولید بیوگاز و واردات گاز از اروپا وابسته خواهند بود.

اگر چه دانمارک خود دارای منابع گازی است ولی با توجه به سیاست کربن صفر این کشور تا قبل از بحران اوکراین  در توسعه منابع گاز و نفت خود را در حال توقف بود ولی این کشو وارد کننده گاز طبیعی نیز می‌باشد.

هر چند منشا اصلی گاز وارداتی از مبدا روسیه واز طریق آلمان می‌باشد ولی در پی بروز مناقشه میان روسیه و کشورهای اروپایی  و قطع جریان گاز به دانمارک این شرکت علاوه بر توسعه سایر منابع انرژی خود در ارتباط با مصارف گازی خود اقداماتی چند صورت داده است. در این راستا بزرگترین شرکت انرژی دانمارک یعنی Ørsted و شرکت نروژی Equinor به تازگی قراردادی امضا کرده اند که براساس آن Equinor گاز نروژی را از طریق بالتیک پایپ به دانمارک عرضه خواهد کرد. این قرارداد از 1 ژانویه 2023 تا 1 آوریل 2024 را پوشش می دهد و کل حجم گاز عرضه شده در این دوره تقریباً 8 تراوات ساعتTWh، یعنی چیزی معادل تقریباً یک چهارم کل مصرف گاز دانمارک خواهد بود.

با توجه به اینکه خط لوله بالتیک  سیستم لوله گاز نروژ را به دانمارک متصل می‌کند. تکمیل خط لوله گاز بالتیک پایپ، Ørsted را قادر به خرید گاز از میادین گاز نروژی کرده است. بنا به گفته Thygesen Blad، رئیس مدیریت پورتفولیو گاز در Ørsted،: "این قرارداد تضمین می‌کند گاز نروژی از طریق لوله بالتیک در طول دوره ای که میدان تایرا Tyra  به دانمارک گاز نمی دهد به دانمارک عرضه شود. این توافق به دانمارک امکان می دهد تا در تابستان آینده علاوه بر مصرف روزانه دانمارک برای زمستان بعدی نیز به اندازه کافی گاز ذخیره نماید."

بدون شک این توافقنامه امنیت عرضه گاز را در دانمارک تقویت می‌کند و واردات از نروژ را جایگزین حجم گاز مورد نیاز شرکت Ørsted در هنگامه ای که بازارهای انرژی اروپایی در بی ثباتی به سر می‌برند و همچنین میدان تایرا قادر به تامین کمبود گاز دانمارک نیست را تضمین نماید.

شرکت اورستد ای اس Ørsted A/S (قبلاً DONG Energy) بزرگترین شرکت انرژی چندملیتی دانمارکی است که از ژانویه 2022، به بزرگترین توسعه دهنده انرژی بادی دریایی در جهان از نظر تعداد مزارع بادی فراساحلی ساخته شده تبدیل شده است. Ørsted تقریباً 30 درصد از ظرفیت نصب شده نیروی بادی فراساحلی جهانی (به استثنای سرزمین اصلی چین) را توسعه داده است و در حال حاضر 90٪ انرژی خود را از منابع تجدیدپذیر تولید می‌کند و هدف آن این است که این میزان تا سال 2023 از 95٪ و سال 2025 از 99٪ بیشتر شود. هدف این شرکت تولید خالص صفر تا سال 2025 و عدم انتشار کربن تا سال 2040 تعریف شده است است. از سال 2019، این شرکت به عنوان پایدارترین شرکت انرژی جهان در فهرست Corporate Knights Global 100 رتبه بندی شده است. تا پیش از شروع تحریمهای بین المللی این شرکت در دهه 80 شمسی با شرکتهای ایرانی همکاری‌های بسیار خوبی در زمینه همکاری‌های انرژی بادی داشته است.

شرکت اکینور ای اس ای Equinor ASA (Statoil و StatoilHydro سابق) یک شرکت انرژی چندملیتی دولتی نروژی است که در زمینه نفت و گاز در 36 کشور با سرمایه گذاری‌های اضافی در انرژی‌های تجدیدپذیر فعالیت می‌کند.

زغال سنگ

زغال سنگ سهم بسیار کمی از سوخت های فسیلی در تولید برق دانمارک دارد و انتظار می رود تا سال 2025 زغال سنگ را به تدریج حذف کند. در سال 2019 کمتر از 11 درصد از تولید برق را تشکیل می‌داد و در حال حاضر نیز دانمارک تولید برق از زغال سنگ را به شدت کاهش داده است و کاهش سالانه این رقم همچنان ادامه دارد.

در سال‌های 1996-1997، دولت تصمیم به ممنوعیت نیروگاه‌های جدید زغال‌سنگ گرفته بود به طوریکه می‌بایست تا سال 2030 تمام تأسیسات زغال‌سنگ موجود به منبع سوخت دیگری تبدیل شوند و دانمارک را در سال 2030 کاملاً عاری از زغال سنگ کند.

بعد از بروز بحران انرژی در اروپا در پی حمله روسیه به اروپا و بروز مشکلات در عرضه گاز و نفت روسیه به کشورهای اتحادیه اروپایی به منظور تضمین امنیت تامین برق در دانمارک، مقامات دانمارکی تصمیم گرفته اند به Ørsted دستور دهند تا فعالیت سه واحد نیروگاه خود را که از نفت و زغال سنگ به عنوان سوخت استفاده می‌کنند به کار خود همچنان ادامه دهند و فعالیت برخی از نیروگاه‌های نفتی و زغال‌سنگ که متوقف شده بود نیز  از سر گرفته شود. این امر در مورد واحد 3 در نیروگاه Esbjerg و واحد 4 در نیروگاه Studstrup که هر دو از زغال سنگ به عنوان منبع اصلی سوخت خود استفاده می‌کنند و واحد 21 در Kyndby Peak Load Plant که از نفت به عنوان سوخت استفاده می‌کند، صدق می‌کند. دو واحد اخیر قبلاً از کار افتاده و حفظ شده اند، در حالی که قرار بود نیروگاه Esbjerg در 31 مارس 2023 از رده خارج شود. البته بنا به گفته مسئولین شرکت  Ørsted  این شرکت نیمه دولتی در این راه با تعدادی از مسائل فنی و کمبود کارکنان مواجه است که باید حل شود. تعمیر و نگهداری تاسیسات نیز باید در هر سه واحد انجام شود تا آنها برای بهره برداری در طول دوره مورد نیاز آماده شوند. علاوه بر این، برای راه اندازی یک نیروگاه به کارگران بسیار متخصص نیاز است و آنها باید در راه اندازی نیروگاه خاص آموزش ببینند. Ørsted انتظار دارد که آماده سازی همه چیز به زمان نیاز دارد، به ویژه برای واحد 4 در نیروگاه Studstrup و واحد 21 در Kyndby Peak Load Plant، اما تمام تلاش خود را می‌کند تا واحدها در اسرع وقت آماده بهره برداری شوند.

مقامات دانمارکی همچنین به Ørsted دستور داده اند که این سه واحد را تا 30 ژوئن 2024 فعال نگه دارد ولی این غول انرژی همچنان به هدف خود مبنی بر خنثی شدن کربن تا سال 2025 ادامه می دهد.

انرژی‌های تجدید پذیر

تقریباً هیچ انرژی آبی (به دلیل وضعیت جغرافیایی) و هسته‌ای (تصمیم دولتی) در داخل دانمارک تولید نمی‌شود. ترکیب منبع تولید برق دانمارک عمدتاً توسط انرژی باد شکل گرفته است.

در سال 2021، برق بادی نزدیک به نیمی از تولید برق در کشور را تشکیل می داد. دانمارک بیشترین سرانه نیروی باد را در بین کشورهای OECD تولید می‌کند و Kreigers Flak  بزرگترین مزرعه بادی اسکاندیناوی را تشکیل می دهد.

تولید انرژی سبز دانمارک در نیمه اول سال 2022 به بالاترین حد خود رسید

بر اساس گزارش جدید Green Power نیمه اول سال 2022 یک دوره رکوردشکنی برای تولید انرژی سبز در دانمارک بوده است. آسیاب‌های بادی و پنل‌های خورشیدی دانمارک در شش ماهه اول سال 10.9 تراوات ساعت TWh  برق تولید کرده اند که افزایش قابل توجه 12 درصدی نسبت به رکورد قبلی 53.3٪ از سال 2021 دارد.

پیش بینی می‌شود با جاه طلبی دانمارک برای تقویت تامین انرژی آینده با انرژی سبز، شکستن رکوردها به یک پدیده تکرار شونده برای دستیابی به هدف ملی کاهش انتشار گازهای گلخانه ای تا 70 درصد و تبدیل شدن این کشور به یک صادرکننده خالص انرژی سبز باشد. شکستن رکورد برای تولید انرژی سبز تنها باعث کاهش انتشار دی اکسید کربن نمی‌شود. مهم این است که این موضوع دانمارکی‌ها را در برابر برخی از مشکلات اقتصادی که سایر اروپایی‌ها در زمان قیمت بالای انرژی در سراسر این قاره تجربه کرده اند محافظت کرده است.

در ادامه رکورد شکنی‌های دانمارک در افزایش تولید انرژی سبز بر اساس اعلام آژانس ملی انرژی دانمارک (DEA) در طی ده ماه اول سال 2022، دانمارک نسبت به کل سال 2021 انرژی سبز بیشتری از منابعی مانند انرژی باد و خورشیدی تولید کرده است. دو ماه مانده به پایان سال 2022، دانمارک با عبور از 17.48 تراوات ساعت (TWh) تولید برق سبز، به ویژه از صفحات خورشیدی و توربین‌های بادی در سراسر کشور، به نقطه عطفی رسیده است. بر اساس گزارش گرین پاور دانمارک، میزان تولید انرژی سبز برابر با کل تولید در سال 2021 بوده است.

 میزان بالای انرژی سبز امسال به دلیل نصب سیستم های خورشیدی جدید و نیروگاه‌های توربین بادی است. البته این موضوع کمی هم مربوط به وضعیت آب و هوایی امسال دانمارک هم بوده است. به طوریکه کریستین ینسن، مدیرعامل گرین پاور دانمارک در مصاحبه اخیر خود اذعان داشته است که آنها باید از آب و هوای دانمارک نیز تشکر کنند که شرایط خوبی از جمله افزایش میزان وزش باد و تعداد روزهای آفتابی را برای تولید انرژی سبز ایجاد کرده است.

 کامیلا تینگواد، مدیر تولید، توسعه و تجارت انرژی در گرین پاور دانمارک اخیرا به مناسبت این رکورد شکنی جدید در کنفرانس مطبوعاتی شرکت تصریح نمود: "آسیاب های بادی و پنل های خورشیدی ما برق کافی برای پوشش کامل تقاضای دانمارک تولید می‌کنند. آنها این کار را با هزینه بسیار کم انجام می دهند، زیرا نیروی سبز حاصل از آسیاب های بادی و پنل های خورشیدی ارزان ترین منبع انرژی است. بنابراین، ما مجبور نیستیم برای یک نیروگاه زغال سنگ یا گاز بسیار گران‌تر برای تولید انرژی اضافی هزینه کنیم. گذار سبز راه حلی برای قیمت های بالای انرژی است و برای شهروندان، شرکت ها و جامعه به طور کلی تجارت خوبی است. اینکه تجارت سبز تجارت خوبی است به ویژه در شش ماه اول سال 2022 مشهود بوده است. صادرات برق سبز از دانمارک 9.2 تراوات ساعت بوده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 19 درصد افزایش داشته است. در حالی که ابهام در مورد بازار انرژی اروپا غیرقابل انکار بوده و ارقام هزینه‌های انرژی را به سمت بالا سوق داده است، این واقعیت را نفی نمی‌کند که ما باید به دنبال مسیر عرضه انرژی سبز ارزان به همگان باشیم."

یکی از دلایل فنی افزایش تولید برق سبز دانمارک این است که مزرعه بادی فراساحلی Kriegers Flak که از ابتدای سال 2021 به بهره برداری رسید، توانسته است به اندازه یک سال کامل برق سبز تولید کند. در عین حال، انرژی حاصل از انرژی خورشیدی در دانمارک نسبت به سال گذشته 50 درصد افزایش یافته است و در ابتدای نوامبر 2022 به 2.1 تراوات ساعت رسیده است. این افزایش کمی هم به دلیل روزهای آفتابی بیشتر در سال 2022 بوده است.

به طور کلی، آب و هوا در دانمارک منبع پایدار انرژی خورشیدی و بادی ایجاد کرده است که اکنون قرار است رکوردهای تولید را در باقی مانده سال بشکند. پیش‌بینی می‌ شود که امسال انرژی خورشیدی و بادی ۲۰ تراوات ساعت باشد. علاوه بر انرژی باد و خورشید، نیروگاه‌های تولید همزمان دانمارک تقریباً 3.9 تراوات ساعت انرژی از طریق زیست توده پایدار تولید کرده اند.

دانمارک و انرژی هسته ای

 نظرسنجی‌ها در دانمارک  نشان می دهد در حالی که در میان مردان جوان اکثریت خواهان بکار گیری نیروی هسته ای وجود دارد، مخالفت ها در میان افراد مسن و زنان بیشتر است. به طور کلی، مقاومت در برابر انرژی هسته ای  از 73 درصد در سال 2007 به44 درصد در سال 2022 کاهش یافته است و اکنون با گران شدن قیمت انرژی از سوی روسیه؛  مخالفت با آن بسیار کمتر شده است. بطور مثال شش سال پیش، تنها 17 درصد خواهان انرژی هسته ای در دانمارک بودند. اما در حال حاضر ، تصویر کاملاً متفاوت است. بر اساس یک نظرسنجی جدید، تعداد دانمارکی‌هایی که طرفدار انرژی هسته‌ای هستند از سال 2016 تاکنون دو برابر شده است. شایان ذکر است که در دانمارک نیروگاه هسته ای وجود ندارد. اکثریت سیاستمداران در سال 1985 به این موضوع نه گفتند.