افزایش سپرده‌های بانکی کرواسی در آستانه الحاق به منطقه یورو

بانک ملی کرواسی (CNB) و اتاق بازرگانی این کشور (HGK)، در دو گزارش جداگانه به مناسبت «روز جهانی پس‌انداز» به تحلیل وضعیت نرخ‌های بهره و میزان سپرده‌ها در این کشور در آستانه الحاق قریب‌الوقوع کرواسی به منطقه پولی یورو پرداختند.

بانک ملی کرواسی که نهاد معادل بانک مرکزی در این کشور است در گزارش اخیر خود به مناسبت «روز جهانی پس‌انداز» اعلام کرد که کل سپرده‌های خانوارهای این کشور در بانک‌های داخلی، در آگوست 2022 با رشد 9.4 درصدی نسبت به آگوست 2021، به 263.4 میلیارد کونا (تقریبا معادل 35 میلیارد یورو) رسیده است که ناشی از سرازیر شدن نقدینگیِ در گردش خانوارها به سوی بانک‌ها، به علت الحاق قریب‌الوقوع کرواسی و سیستم بانکی این کشور به منطقه یورو (احتمالا از ابتدای سال 2023) می‌باشد.

بر اساس گزارش بانک ملی کرواسی (CNB)، این رشد 9.4 درصدی، اندکی بیشتر از نرخ رشد 9.2 درصدی سال گذشته و به طور قابل توجهی بیشتر از نرخ رشد سال‌های گذشته است. سپرده‌های خانوارهای کرواسی در بانک‌ها، بزرگترین جزء از کل دارایی‌های مالی آن‌ها را تشکیل می‌دهد که در پایان سه ماهه دوم سال جاری بالغ بر 601 میلیارد کونا (تقریبا معادل 80 میلیارد یورو) بوده است.

بر اساس گزارش این نهاد، افزایش در سپرده‌ها، هم در میزان حساب‌های معاملاتی و جاری و هم در میزان سپرده‌های ارزی و با نرخ افزایش تقریبا یکسان در این دو جزء، صورت پذیرفته است، از سوی دیگر حساب‌های پس‌انداز و سپرده‌های مدت‌دار کونایی به طور طبیعی -با توجه به قریب الوقوع بودن تغییر واحد پولی از اول ژانویه 2023 به یورو- در حال کاهش است. همچنین در سال گذشته، سهم سپرده‌های ارزی از کل سپرده‌ها نیز افزایش یافته است که می‌تواند ناشی از بهبود وضعیت بخش گردشگری و نیز تاثیر الحاق کرواسی به منطقه یورو باشد.

همچنین بخشی از رشد سپرده‌ها در بانک‌های کرواسی ناشی از سرریز وجوه نقد در گردش (اسکناس و مسکوک) به سمت بانک‌ها به منظور تبدیل خودکار وجوه کونایی به یورو در چارچوب الحاق این کشور به منطقه یورو است. بر اساس ارزیابی بانک ملی کرواسی، در پایان ماه اوت سال جاری، وجوه نقد در گردش -که برخی آن را با اصطلاح عامیانه، پول در تشک یا جوراب می‌نامند- به 33.3 میلیارد کونا (تقریبا معادل 4.4 میلیارد یورو) رسید که پنج میلیارد کونا (13 درصد) کمتر از دوره قبل است. این کاهش در ماه‌های آتی می‌تواند عمیق‌تر هم بشود، زیرا بر مبنای تجربه مشابه کشورهایی که قبلا یورو را به عنوان واحد پولی خود معرفی کردند، میزان وجوه نقد در گردش، در سال قبل از معرفی یورو، تقریباً به نصف کاهش یافت.

بر مبنای گزارش بانک ملی کرواسی، پس از رشد شدید نرخ پس‌انداز خانوارها در طول همه‌گیری کرونا، نرخ پس‌انداز خانوارها به تدریج کاهش یافته و در سال جاری به سطح قبل از همه‌گیری یعنی حدود ده درصدِ درآمد قابل تصرف رسیده است. بنابراین به رغم افزایش تورم در ماه‌های اخیر که تاثیر منفی بر درآمدهای حقیقی مردم داشته است، کاهش نرخ پس‌انداز خانوارها، باعث تداوم رشد مصرف در نیمه اول سال 2022 شده است. البته باید توجه داشت که چون تورم به طور همزمان درآمد قابل تصرف حقیقی مورد انتظار در آینده را کاهش داده و عدم اطمینان را افزایش می‌دهد، در صورت تداوم وضعیت تورمی، می‌تواند تأثیر منفی بر تمایل به مصرف داشته و تمایل به پس‌انداز را افزایش دهد.

سایر اشکال دارایی‌های مالی

در میان اشکال مختلف دارایی‌های مالی مردم کرواسی، دومین دارایی مالی پرمخاطب، مربوط به سهام صندوق‌های بازنشستگی است که میزان آن در اواسط سال جاری به حدود 139 میلیارد کونا (تقریبا معادل 18.5 میلیارد یورو) رسیده است که 23 درصد از کل دارایی‌های مالی مردم را تشکیل می‌دهد. این رقم، 6.4 درصد نسبت به زمان مشابه سال قبل بیشتر است. با این حال، در گزارش بانک ملی کرواسی به این نکته اشاره شده است که بیشتر این دارایی‌ها در صندوق‌های بازنشستگی اجباری است و لذا آن را می‌بایست در زمره پس انداز اجباری و نه اختیاری لحاظ نمود.

همچنین دارایی مردم به شکل سهام مالکیت شرکت‌های غیرمالی در اواسط امسال به 104 میلیارد کونا (تقریبا معادل 14 میلیارد یورو) رسید که 17 درصد از دارایی‌های مالی خانوارها را تشکیل می‌دهد. علاوه بر این، مالکیت سهام شرکت‌های بیمه حدود چهار درصد و مالکیت سهام صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز تقریباً دو درصد از کل دارایی‌های مالی خانوارهای کرواسی را شکل می‌دهد.

توزیع جغرافیایی سپرده‌ها

در مورد توزیع جغرافیایی سپرده‌ها بر اساس شهرستان‌ها، بخش عمده‌ای از سپرده‌های خانوار در بانک‌ها، عمدتا در زاگرب و شهرستان‌های ساحلی متمرکز است، جایی که بیشترین بخش جمعیت و برجسته‌ترین فعالیت‌های اقتصادی در آن قرار دارند. در زاگرب، و در پایان ماه اوت، وجوهی به ارزش 76.9 میلیارد کونا به بانک‌ها واریز شد که 44.3 میلیارد کونای آن به سپرده‌های ارزی مربوط می‌شود.

سپرده‌ها در استان زاگرب 29.2 درصد از کل دارایی‌های خانوار را تشکیل می‌دهند، در حالی که در شهرستان زاگرب، این سهم به 36 درصد افزایش می‌یابد. طبق گزارش بانک ملی کرواسی، شهرستان‌های اسپلیت-دالماتیا، پریمورجه-گورسکی کوتار و ایستریا روی هم تقریباً 30 درصد از سپرده‌های جمعیت را دارا هستند، در حالی که 11 شهرستان با پایین‌ترین سطح سپرده، مجموعا فقط 17 درصد را در اختیار دارند.

گزارش بانک مرکزی کرواسی در خصوص توزیع کل سپرده‌ها به ازای هر نفر نیز نشان‌دهنده تفاوت‌های بزرگ منطقه‌ای است که مبین میزان توسعه اقتصادی است که در شهرستان‌های ساحلی تا حد زیادی به فعالیت‌های توریستی قوی بستگی دارد.

همچنین بالاترین میانگین سپرده به ازای هر ساکن در شهرستان ایستریا، تقریبا 107,000 کونا ثبت شده است، پس از آن در زاگرب با 100,000 کونا، شهرستان Primorje-Gorski Kotar با 97,000 کونا و شهرستان Dubrovnik-Neretva با 90,000 کونا قرار گرفته‌اند. از سوی دیگر، در نیمی از شهرستان‌ها، میانگین سپرده کمتر از 50,000 کونا و کمترین آن در شهرستان Vukovar-Srijem، به میزان 29،000 کونا و سپس شهرستان Virovitica-Podravine، به میزان 30،000 کونا است. با این حال، صرف نظر از نرخ متوسط سپرده، سپرده‌ها به طور نابرابر توزیع شده‌اند، یعنی بخش نسبتا کمی از مشتریان بانک‌ها، بیشترین رقم سپرده‌ها را در اختیار خود دارند.

دارایی‌های غیرمالی، تحت سلطه سرمایه‌گذاری در املاک و مستغلات

در مورد پس‌اندازهای غیرمالی، اکثریت دارایی‌های شهروندان کرواسی به‌طور سنتی در قالب املاک و مستغلات نگهداری می‌شوند. بر اساس آخرین برآورد موجود، در سال 2019 ارزش کل املاک و مستغلات خانوارها حدود 457 میلیارد کونا (معادل بیش از 60 میلیارد یورو) بوده است. البته بانک ملی کرواسی خاطرنشان می‌کند که افزایش شدید قیمت املاک در سال‌های اخیر به ثبت رسیده است؛ به طوری که قیمت ساختمان‌های مسکونی در سه ماهه دوم سال 2022 نسبت به سه ماهه آخر سال 2019، 26.5 درصد بیشتر بوده است و این افزایش باید در ارزش روز دارایی‌های غیرمالی لحاظ شود.

در کرواسی، سهم دارایی‌های غیرمالی خانوارها از کل دارایی‌هایشان در مقایسه با اکثر کشورهای عضو اتحادیه اروپا، بیشتر است، حوزه‌ای که نسبت به دارایی‌های مالی، توزیع مناسب‌تری دارد؛ یعنی برخلاف دارایی‌های مالی که بخش نسبتاً کوچکی از افراد، قسمت بسیار عمده‌ای از دارایی‌ها را در اختیار دارند، در دارایی‌های غیرمالی، توزیعِ نسبتا عادلانه‌تری وجود دارد.

تغییر ترکیب سپرده‌ها در اثر پایین بودن نرخ‌های بهره

در تحلیل دیگری که توسط اتاق بازرگانی کرواسی (HGK) و به مناسبت «روز جهانی پس انداز» منتشر گردیده است، پایین بودن نرخ بهره در اروپا و کرواسی در طول دهه گذشته، به عنوان عامل اصلی تغییر در رفتارهای پس‌اندازی مردم ذکر شده است؛ به طوری که با تداوم پایین بودن نرخ‌های بهره، سهم ارزها و سپرده‌ها از کل دارایی‌های مالی بخش خانوار که همواره غالب بوده است، به‌طور محسوسی در حال کاهش است و طبق آخرین داده‌ها، سهم آن به کمتر از نیمی از کل دارایی‌های مالی خانوارها رسیده است که کمترین میزان ثبت شده تاکنون است.

همچنین در این تحلیل عنوان شده است که ترکیب سپرده‌ها نیز در حال تغییر است؛ بدین صورت که سپرده‌های مدت‌دار به عنوان شکل اولیه پس‌انداز کلاسیک، جذابیت خود را هر روز بیش از پیش از دست می‌دهند؛ زیرا نرخ‌های بهره ارائه شده توسط بانک‌ها برای پس‌اندازهای مدت‌دار شدیدا کاهش یافته و تقریباً با نرخ بهرۀ اشکالِ نقدشونده‌تر سپرده‌ها (نظیر سپرده‌های معاملاتی) برابر شده است و لذا در ترکیب کل سپرده‌ها، سهم نقدشونده‌ترین سپرده‌ها، خصوصا حساب‌های معاملاتی و همچنین سپرده‌های تقاضا، به شدت در حال رشد است. البته گزارش اتاق بازرگانی کرواسی خاطرنشان می‌کند که این سپرده‌ها در واقع نباید به عنوان پس‌انداز در نظر گرفته شوند، زیرا به شکل ذاتی، به طور مداوم در دسترسِ مصرف هستند.

در گزارش اتاق بازرگانی کرواسی یادآوری می‌شود که بانک مرکزی اروپا (ECB)، به خاطر شرایط تورم بیش از حد فعلی، تابستان امسال را با افزایش تدریجی نرخ‌های بهره کلیدی آغاز کرد که متعاقبا در رشد نرخ‌های بهره فعال و غیرفعال بانک‌های تجاری، هم در منطقه یورو و هم در کرواسی منعکس خواهد شد؛ البته این تاثیر با تاخیر زمانی همراه بوده و در میان کشورهای مختلف عضو منطقه یورو نیز یکسان نخواهد بود.

شرایط برای کرواسی به عنوان یک عضو تازه پیوسته به منطقه یورو کمی متفاوت خواهد بود، زیرا با عضویت کرواسی در این اتحادیه پولی، هزینه‌های نظارتی و مقرراتی بانک‌های این کشور به یک باره کاهش و در نتیجه، نقدینگی فراوان فعلی بانک‌ها بیش از پیش افزایش می‌یابد؛ البته این مکانیسم افزایشی، متفاوت از افزایش یک‌باره سپرده‌های شهروندان در پایان سال به منظور تبدیل آسان کونا به یورو می‌باشد که قبلاً به آن اشاره شد. بنابراین بر مبنای پیش‌بینی اتاق بازرگانی کرواسی، «چنین زمینه افزایش نقدینگی در بانک‌ها نشان می‌دهد که نرخ‌های بهره غیرفعال در کرواسی برای مدتی پایین خواهد ماند. علاوه بر این، نرخ‌های بهره واقعی منفی خواهند بود (نرخ‌های بهره اسمی، پایین‌تر از نرخ تورم خواهد بود) و در نتیجه حتی پس‌اندازهای کلاسیک در بانک‌ها، برای خانوارهای کرواسی غیرجذاب یا غیرسودآور خواهند ماند، مخصوصا اگر نرخ تورم بالاتر از مقادیر فعلی گردد».

https://www.tportal.hr/vijesti/clanak/depoziti-gradana-u-bankama-skocili-za-22-3-milijarde-kuna-poznato-je-i-u-kojoj-je-zupaniji-najveci-u-prosjeku-po-glavi-stanovnika-a-u-kojoj-najmanji-foto-20221031