بانک مرکزی ترکیه و استراتژی لیریزاسیون (مبنا شدن لیر در اقتصاد)

چندی قبل مقاله ای از شهاب کاوجی اوغلو رئیس کل بانک مرکزی ترکیه تحت عنوان استراتژی لیریزاسیون منتشر شد. مقاله مزبور دارای سه عنوان اصلی است. دستاوردها و تحول ساختاری اقتصاد ترکیه، استراتژی لیریزاسیون، چارچوب کلی سیاست لیریزاسیون.

بخش هایی از مقاله رئیس کل بانک مرکزی ترکیه :           

در ابتدای این مقاله، سیر اقتصاد ترکیه پس از سال 2001 خلاصه شده است. تولید ناخالص داخلی که در سال  2001 بالغ بر 238 میلیارد دلار بود، در سال 2021 به 807 میلیارد دلار و درآمد سرانه از 3600 دلار در سال 2001 به 10000 دلار در سال 2021 افزایش یافته است. در همین دوره ترکیه یکی از کشورهایی است که بیشترین عملکرد رشد را در بین کشورهای OECD داشته است. علاوه بر این، عملکرد رشد اقتصادی ترکیه در طول دوره اپیدمی ویروس کرونا به عنوان مثال دیگری ذکر شده است. توجه به افزایش سهم صنایع تولیدی در صادرات از سال 2001 و همچنین افزایش تعداد محصولات و بازارهای صادراتی به بیش از 200 کشور و منطقه آزاد که همه این داده‌ها بنحوی خطوط کلی مدل صادرات محور اقتصاد ترکیه را ترسیم می‌کنند. مدل مذکور قدرت تولید اقتصاد ترکیه را نیز افزایش داده است. موضوع دیگری که در همین دوره مورد تاکید قرار گرفت، تداوم انضباط مالی نسبت به دهه 90 است.

یکی از مهمترین مشکلات ناشی از رشد صادراتی، نرخ بالای دلاریزاسیون در اقتصاد بوده است که این موضوع در مقاله رئیس کل بانک مرکزی نیز مورد تاکید قرار گرفته و برای راه حل این مسئله نیز استراتژی لیریزاسیون و اهمیت آن ذکر شده است.

در این مقاله استراتژی لیریزاسیون بدین شرح تعریف شده است: استراتژی لیریزاسیون چارچوب سیاستی جامعی  است که به طور مداوم برای اقتصاد ترکیه برای دستیابی به ثبات دائمی قیمت و ثبات مالی، دستیابی به برتری نسبی با برداشتن گام‌های اساسی برای کاهش وابستگی خارجی در بسیاری از بخش‌ها و حل مشکلات زیرساختی در حوزه‌های اساسی مانند بهداشت، آموزش و پرورش و حمل و نقل توسعه می‌یابد.

دلاریزاسیون و تورم

در این مقاله همچنین بر تورم بالای ناشی از دلاریزاسیون اشاره و اهمیت لیره‌سازی برای تضمین ثبات قیمت‌ها توضیح داده شده است. دلاریزاسیون بالا حساسیت اقتصاد را نسبت به شوک‌های داخلی یا خارجی افزایش می‌دهد و در فواصل زمانی معین باعث شکل‌گیری قیمت‌ها در نرخ‌های ارز دور از مبانی اقتصادی می‌شود. در یک اقتصاد با کسری حساب جاری بالا، واکنش انقباض پولی به نوسانات نرخ ارز، تقاضای داخلی را سرکوب می‌کند و کسری حساب جاری را تنها در کوتاه‌مدت کاهش می‌دهد، در حالی که تنها کنترل جزئی و کاهش موقت تورم را فراهم می‌کند. به این ترتیب، دلاریزاسیون بالا، شوک‌های ناشی بر نوسانات نرخ ارز را بر تورم را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر، با توجه به وزن بالای ارز در پس‌انداز اشخاص حقیقی و حقوقی، اثر ثروت ناشی از افزایش نرخ ارز با همراه شدن تقاضای داخلی، فشار مضاعفی بر تورم ایجاد می‌کند و در عین حال بهبود مورد انتظار در تراز حساب جاری را محدود می‌کند و این نیز مانع مهمی‌برای ثبات دائمی قیمت ها ایجاد می‌کند.

لیریزاسیون چگونه انجام خواهد یافت؟

برای اجرای لیریزاسیون مواردی همچون، تجارت با ارزهای محلی از طریق استفاده مؤثر از قراردادهای سوآپ ارزی با سایر بانک‌های مرکزی، استفاده از لیر ترکیه برای پرداخت‌ها و تدوین مقررات با هدف استفاده از تسهیلات بانکی به لیر ترکیه توسعه و گسترش خواهد یافت. به گونه ای که تقاضای ارز ایجاد نشود، تقاضا برای لیر ترکیه را در کل سیستم مالی افزایش می دهد و به این ترتیب به افزایش ساختاری و دائمی آن کمک می‌کند.

سیاست های پیشنهادی بانک مرکزی ترکیه برای لیریزاسیون هرگز در هیچ دوره ای اجرا نشده است در حالیکه گام های مهمی در جهت حل مشکل دلاریزاسیون است.در خاتمه نباید فراموش کرد که؛ بانک مرکزی ترکیه فقط از طریق سیاست های پولی می‌تواند در اقتصاد مداخله کند و تاثیر این مداخلات محدودیت هایی دارد. بنابراین مداخله سایر نهادها برای موفقیت کامل اقدامات بانک مرکزی ترکیه در برابر دلاریزاسیون ضرورتی اجتناب ناپذیر است. برای موفقیت استراتژی لیریزاسیون، مدیریت اقتصاد باید بر اقداماتی که منجر به کاهش وابستگی به واردات می‌شود، تمرکز کند.

منبع: بانک مرکزی ترکیه