مزایای منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا

موافقتنامه منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا به عنوان پروژه شاخص دستورکار اتحادیه آفریقا در راستای تحقق توسعه پایدار قاره آفریقا ظرف 50 سال آینده می‌باشد. از میان 55 کشور عضو اتحادیه آفریقا، تنها اریتره هنوز به عضویت منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا درنیامده است.

منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا موسوم به AfCFTA پروژهٔ شاخص دستورکار 2063 اتحادیه آفریقا[1] است. در واقع این پروژه طرحی برای دستیابی به توسعه فراگیر و پایدار در سرتاسر این قاره در طول 50 سال آینده است. هدف AfCFTA تقویت تجارت درون آفریقایی از طریق ارائه یک توافقنامه تجاری جامع و متقابلاً سودمند بین کشورهای عضو است که تجارت کالا و خدمات، سرمایه‌گذاری، حقوق مالکیت معنوی و اصل رقابت را پوشش می‌دهد. این موافقتنامه در 30 می 2019 برای 24 کشوری که اسناد تصویب خود را نزد رئیس کمیسیون اتحادیه آفریقا[2] به عنوان امین اسناد سپرده بودند لازم الاجرا شد. تا ماه می 2022، 43 کشور اسناد تصویب AfCFTA را تصویب نمودند و نزد رئیس کمیسیون اتحادیه آفریقا سپردند. از میان 55 کشور عضو اتحادیه آفریقا، تنها اریتره هنوز به عضویت منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا درنیامده است. در دوازدهمین نشست فوق العاده مجمع اتحادیه آفریقا در تاریخ 7 جولای 2019 آغاز اجرای AfCFTA اعلام گردید.

منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا دارای 5 ابزار عملیاتی به شرح ذیل می‌باشد:

1) قوانین مبدا[3]؛ 2) کنگره مذاکره آنلاین[4]؛ 3) نظارت و حذف موانع غیرتعرفه‌ای؛ 4) سیستم پرداخت‌های دیجیتال؛ 5) رصدخانه تجارت آفریقا[5].

در ژانویه 2022، قوانین مبدا درخصوص 87.7 درصد از کل خطوط تعرفه‌ای مورد توافق قرار گرفت و سیستم پرداخت و تسویه آفریقایی موسوم به PAPSS نیز عملیاتی شد. دبیرخانه AfCFTA- با مسئولیت‌های مختلف مرتبط با اجرای آن- توسط غنا میزبانی می‌شود. در 19 مارس 2020 آقای وامکله منه رسماً به عنوان اولین دبیرکل منصوب شد. دبیرخانه AfCFTA در تاریخ 17 اوت 2020 رسماً در غنا فعالیت خود را آغاز نمود. نشست فوق العاده مجمع اتحادیه آفریقا درباره AfCFTA به صورت مجازی در 5 دسامبر 2020 برگزار شد. این مجمع تاریخ 1 ژانویه 2021 را به عنوان تاریخ شروع تجارت تحت توافقنامه AfCFTA اعلام نمود، با این حال تا به امروز هیچ تجارتی تحت قوانین منطقه آزاد آفریقایی صورت نگرفته است.

 

در جولای 2019، غنا از میان 6 کشور به عنوان میزبان دبیرخانه منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا انتخاب شد. به گفته رهبران منطقه، این تصمیم به دلیل جایگاه مهم غنا در تجارت آفریقا بوده است. با این تصمیم غنا به عنوان مقر یک طرح مهم تحول زا مطرح شد که قرار است تجارت درون قاره آفریقا را تقویت نماید. پیش بینی شده است که در قالب AfCFTA نود درصد از تعرفه‌های کالاهای تولید شده در داخل قاره آفریقا و همچنین سایر محدودیت‌های غیرتعرفه‌ای جهت ایجاد یک بازار واحد و متحد آفریقایی حذف شوند.

برآورد شده است که منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا 1.3 میلیارد نفر را در 55 کشور این قاره و در بازاری به ارزش بیش از 3 تریلیون دلار به هم متصل نماید تا بزرگترین بلوک تجاری در جهان ایجاد شود. AfCFTA تجارت درون قاره آفریقا را تا 52 درصد افزایش خواهد داد و صادرات آفریقا را به 560 میلیارد دلار خواهند رساند و همچنین 30 میلیون نفر را از فقر مطلق نجات خواهد داد. بنابراین مقر چنین توافق و نهادی بودن صرفاً نمادین نیست بلکه از طرق مختلف به اقتصاد و تجارت کشور میزبان منفعت خواهد رساند.

6 مزیت بالقوه AfCFTA برای غنا:

1) حذف موانع تجاری منطقه‌ای؛

انتظار می‌رود منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا به تدریج تعرفه‌ها و همچنین سایر محدودیت‌های غیرتعرفه‌ای را در تجارت بین کشورهای آفریقایی حذف نماید و تجارت غنا را در داخل قاره آفریقا تسهیل نماید و فرصت‌های بیشماری را ایجاد کند. برآورد بانک جهانی نشان می‌دهد که AfCFTA منجر به کاهش تعرفه‌های کشورهای آفریقایی به کمتر از 5 درصد تا سال 2035 خواهد شد.

2) دسترسی آسان‌تر به بازار گسترده منطقه؛

در قالب این توافق کسب و کارها در غنا دسترسی آسان تری به بازار وسیع قاره‌ای آفریقا با بیش از 1.3 میلیارد نفر جمعیت خواهند داشت. با توجه به اینکه AfCFTA موانع را از برابر محصولات غنایی از بین می‌برد، سرمایه گذاران می‌توانند در این کشور تولید کنند و بدون ممانعت در سراسر آفریقا صادرات داشته باشند.

3) تامین امنیت برای فعالان اقتصادی غیررسمی؛

با کاهش تعرفه‌ها، منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا کار را برای فعالان و تاجران غیررسمی مقرون به صرفه‌تر می‌کند بدین شکل که آنها نیز بتوانند از طریق کانال‌های رسمی فعالیت کنند، کانال‌هایی که امنیت بیشتری در برابر آزار و اذیت، سرقت و مصادره کالاها فراهم می‌کنند. همچنین پیش بینی می‌شود که در کنار کاهش عوارض وارداتی، برای تاجران زن رویه ترخیص گمرکی آسان‌تری ارائه شود.

4) دسترسی به مواد اولیه ارزان‌تر؛

علاوه بر موارد گفته شده مزیت دیگر AfCFTA این است که مشاغل غنایی برای تامین مواد مورد نیاز کارخانه‌های خود به مواد خام ارزان تر و از سراسر قاره آفریقا دسترسی خواهند داشت و همچنین دسترسی آنان به زنجیره‌های ارزش منطقه‌ای و قاره‌ای بیشتر خواهد شد.

5) فرصت گسترش حضور در سایر بازارهای قاره‌ای؛

AfCFTA این امکان را فراهم می‌سازد تا شرکت‌ها و کسب و کارهای غنایی بتوانند مقاصد صادراتی خود را افزایش دهند.

6) ارتقا امنیت سرمایه‌گذاری؛

پس از اجرای کامل AfCFTA شانس شرکت‌های غنایی در تضمین سرمایه گذاری‌های بین المللی افزایش می‌یابد زیرا شرکت‌های داخلی به لطف دسترسی به بازار گسترده و قابل توجه آفریقا قدرت مذاکره و چانه‌زنی بیشتری خواهند داشت.

پیش بینی می‌شود که در نتیجه اجرای کامل این توافقنامه برخی از بخش‌های اقتصادی بیشتر از سایرین رشد داشته باشند که از آن جمله می‌توان به بخش تولید صنعتی و ماشین آلات اشاره کرد. یکی از نتایج مثبت این منطقه آزاد تجاری متنوع ساختن تجارت قاره آفریقا و کمک به فاصله گرفتن از اتکا به مواد معدنی استخراجی همچون نفت می‌باشد. این منطقه آزاد تجاری همچنین فرصت‌های سرمایه گذاری در بخش کشاورزی به ویژه بخش فرعی فرآوری محصولات کشاورزی را افزایش می‌دهد. علاوه بر این ظرفیت صنعت خدمات (خدمات تجاری، ارتباطات، مالی، حمل و نقل و گردشگری) را در سراسر قاره افزایش خواهد داد.

وامکل منه[6] دبیرکل دبیرخانه AfCFTA گفت: ((غنا مرکز تجارت و بازرگانی آفریقا است)).

غنا آماده است تا با اجرای کامل AfCFTA در اوج فضای تجاری منطقه‌ای باقی بماند. بنابراین سرمایه گذاران خارجی که به دنبال کشف فرصت‌های بدون مرز و بهره مندی از مزایای بهینه این منطقه آزاد هستند می‌توانند غنا را به عنوان یکی از مقاصد خود در نظر بگیرند. در این راستا دولت غنا و به ویژه مرکز توسعه سرمایه گذاری آن تلاش‌هایی را برای کمک به سرمایه گذاران داخلی و خارجی جهت راه اندازی کسب و کار و حضور در این کشور آغاز نموده است. در همین رابطه آقای یوفی گرانت[7] مدیر اجرایی مرکز توسعه سرمایه گذاری غنا اظهار داشت: ((به غنا بیا و با ما صحبت کن. ما بهترین مکان برای سرمایه گذاری هستیم. غنا هنوز سرزمین فرصت‌ها، فضای باز و خوشبینی است)).

 

[1] African Union’s Agenda 2063

[2] African Union Commission Chairperson (AUC(

[3] The Roles of Origin

[4] The online negotiation forum

[5] African trade observatory

[6] Wamkele Mene

[7] Yofi Grant