بررسی ظرفیت های طرح جامع اتصال آسه آن (MPAC)

اتصال آسه آن (ASEAN Connectivity) اصطلاحی پرکاربرد در منطقه جنوب شرقی آسیاست. اهداف اصلی اتصال آسه آن افزایش تجارت و سرمایه‌گذاری، کاهش شکاف‌های توسعه ای و تسهیل ارتباطات مردم با مردم می‌باشند. محیط تجاری و ژئوپلیتیک پیچیده‌ منطقه نیز بر اهمیت اتصالات در راستای تبدیل آسه آن به منطقه ای رقابتی‌ و انعطاف‌پذیر و ادغام در اقتصاد جهانی می افزاید. علاوه بر این، اتصال، موجب تقویت مرکزیت آسه آن خواهد شد و نقش این اتحادیه را به عنوان نیروی محرکه اصلی در شکل‌دهی معماری منطقه‌ای پویا تضمین می‌کند. به منظور تحقق این اهداف طرح جامع اتصال آسه آن (MPAC) از سوی اعضای این اتحادیه به تصویب رسیده و در حال اجرا می‌باشد.

طرح جامع اتصال آسه آن (Master Plan on ASEAN Connectivity)

سران آسه آن در سال 2010 طرح جامع اتصال آسه آن (MPAC) را تصویب کردند. این طرح مجموعه ای از پروژه‌های مرتبط با سه ستون اصلی جامعه آسه آن (سیاسی، اقتصادی و فرهنگی-اجتماعی) است که برای تبدیل ده کشور عضو آسه آن به یک جامعه واحد ضروری تلقی می‌شود. طرحMPAC  شامل 19 اولویت‌ راهبردی و 84 پروژه اقدام با هدف افزایش اتصال کشورهای آسه آن به منظور افزایش رقابت‌پذیری و رشد اقتصادی، کاهش شکاف‌های توسعه ای و تعمیق درک اجتماعی و فرهنگی در میان کشورهای عضو آسه‌آن است. به منظور تسریع در اجرای این طرح، کمیته ای تحت عنوان کمیته هماهنگی اتصال آسه آن (ACCC) تشکیل شده است. این کمیته با همکاری هماهنگ کنندگان ملی طرح MPAC به نظارت بر اجرای تعهدات طرح مذکور در سطح اتحادیه می‌پردازد.

با توجه به محیط پویایی که اتصال  آسه آن در آن اجرا می‌شود، در نظر گرفتن مسائل نوظهوری که بر دستور این طرح تأثیر می‌گذارد بسیار مهم است. برخی این موارد عبارتند از: دو برابر شدن تعداد خانوارهای آسه آن در 15 سال آینده که بخشی از طبقه مصرف کننده هستند، چالش بهبود بهره وری نیروی کار؛ مهاجرت 90 میلیون نفر جمعیت از روستاها به شهرهای آسه آن تا سال 2030، نیاز به هزینه‌های زیرساختی و جذب سرمایه گذاری، تجهیز نیروی کار به مهارت های مورد نیاز برای دستیابی به رشد فراگیر، ظهور فناوری‌های جدید، تغییر کارایی منابع طبیعی منطقه، تحولات منطقه ای و رقابت قدرت های بزرگ در منطقه در دورانی که جهان به سمت ساختار قدرت چند قطبی پیش می رود.

ظرفیت ها و چشم انداز طرح جامع اتصال آسه آن

بر اساس طرح جامع اتصال آسه‌آن، اتصال شامل سه بخش اتصال فیزیکی (شامل بهبود زیرساخت حمل و نقل، ارتباطات اطلاعاتی، انرژی و فناوری)، اتصال سازمانی (شامل ایجاد فرآیندها، قوانین و ساختارهای موثر برای تسهیل امور جریان آزاد کالاها، خدمات، سرمایه گذاری‌ها و نیروی کار ماهر) و ارتباط مردم با مردم (شامل ارتقاء درک اجتماعی و فرهنگی در میان مردمان آسه آن آموزش) می‌باشد. این اتصالات ابزارهای اساسی برای دستیابی به ستون‌های اقتصادی، سیاسی-امنیتی و اجتماعی-فرهنگی جامعه یکپارچه آسه آن هستند.

چشم انداز طرح جامع اتصال آسه آن دستیابی به یک جامعه متصل، یکپارچه، جامع، رقابت پذیر و فراگیر است و برای دستیابی به این چشم انداز بر پنج حوزه راهبردی ذیل تمرکز دارد:

1- زیرساخت های پایدار

هدف این راهبرد هماهنگ کردن منابع موجود برای پشتیبانی کامل پروژه‌های زیربنایی آسه‌آن از جمله آماده‌سازی پروژه و بهبود بهره‌وری زیرساخت ها است. این راهبرد همچنین در بردارنده تبادل دانش در زمینه مدل‌های شهرسازی هوشمند در کشورهای عضو آسه‌آن است که منجر به رشد اقتصادی و افزایش کیفیت زندگی خواهد شد.

2- نوآوری دیجیتال

پیش بینی شده است که ارزش فن‌آوری‌های دیجیتال در آسه‌آن به طور بالقوه تا سال 2030 به 625 میلیارد دلار (8 درصد تولید ناخالص داخلی آسه‌آن در آن سال) برسد که از طریق افزایش کارایی و ارائه محصولات و خدمات جدید حاصل خواهد شد. بهره گیری از این فرصت مستلزم ایجاد چارچوب‌های نظارتی برای ارائه خدمات دیجیتال جدید (از جمله مدیریت داده‌ها و خدمات مالی دیجیتال)، پشتیبانی اشتراک داده‌ها و تجهیز کسب و کارهای کوچک و متوسط به فناوری‌های جدید می‌باشد.

3- پشتیبانی یکپارچه

تقویت اتصال آسه آن مستلزم پشتیبانی با کیفیت و یکپارچه است. ایجاد ساز و کارهایی برای حمایت از همکاری بیشتر بین شرکت های لجستیک، موسسات دانشگاهی و سایر بخش های مرتبط در کشورهای عضو آسه آن به منظور شناسایی چالش ها در مناطق کلیدی زنجیره تأمین منطقه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. جمع آوری و به اشتراک گذاری تجارب موفق در زمینه مسائل لجستیکی در منطقه و شناسایی حوزه‌های سیاست گذاری نیز می‌بایست مورد توجه قرار گیرند.

4- ارتقای نظارت

نیاز به ایجاد رویه‌های نظارتی مناسب (GRP) در تهیه، تصویب و اجرای قوانین و مقررات در سطح منطقه وجود دارد. هدف این راهبرد حمایت از اجرای سیاست‌های ضروری برای تحقق اتصال آسه‌آن، به‌ویژه با تمرکز بر هماهنگ‌سازی استانداردها، به رسمیت شناختن متقابل مقررات فنی و همچنین رفع موانع غیرتعرفه‌ای تجارت است.

5- تحرک مردم

رفع محدودیت‌های سفر اتباع آسه‌آن در داخل منطقه از اهمیت زیادی برخوردار است. تسهیل سفر گردشگران از طریق اطلاع رسانی و معرفی مقاصد سفر و ارائه ساز و کار ساده‌تر برای دریافت روادید ضروری است. علاوه بر این، فرصت تحرک نیروهای کار ماهر در منطقه و ایجاد چارچوب های کسب صلاحیت و کیفیت بالا در مشاغل حرفه ای و تشویق تبادل دانشجویان درون دانشگاه‌های آسه آن وجود دارد.

ساز و کار نظارت و اجرای MPAC

به منظور تسریع در اجرای این طرح، کمیته ای تحت عنوان کمیته هماهنگی اتصال آسه آن (ACCC)  تشکیل شده است. این کمیته با همکاری هماهنگ کنندگان ملی طرح MPAC به نظارت بر اجرای تعهدات طرح مذکور در سطح اتحادیه می‌پردازد. برای ارتقای سرمایه گذاری زیرساختی در منطقه، طرح جامع اتصال آسه آن ایجاد فهرست اولویت های پروژه‌های زیرساختی بالقوه آسه آن و منابع مالی آن را پیش بینی کرده است. با کمک بانک جهانی و حمایت های فاز دوم برنامه همکاری توسعه آسه‌آن-استرالیا (AADCP II)، آسه‌آن فهرست اولیه پروژه‌های زیرساختی در بخش‌های حمل‌ونقل، انرژی و اطلاعات موسوم به خط لوله (Pipeline) را تهیه نموده است. خط لوله فهرست اولیه پروژه‌های زیرساخت فیزیکی است که ظرفیت جابجایی افراد، خدمات، کالاها و نوآوری‌ها را در داخل آسه‌آن افزایش می دهند و به بهبود دسترسی و افزایش اتصال داخلی بین کشورهای عضو آسه‌آن کمک می‌کنند. این فهرست می‌تواند به مرور زمان تکمیل و ویرایش شود به طوری که پروژه‌ها توسط کشورهای عضو آسه آن بر اساس اولویت های ملی خودشان ارائه گردد و بر اساس چندین عامل کلیدی از جمله ارتباط راهبردی پروژه، تأثیر آن بر اتصال منطقه ای، تأثیر زیست محیطی و اجتماعی، امکان سنجی پروژه و ظرفیت اجرای آن، در فهرست خط لوله قرار می‌گیرند.

پروژه‌های کلیدی طرح جامع اتصال آسه آن (MPAC)

الف) اتصال فیزیکی:

- پروژه اتصال جاده‌ها و شبکه بزرگراهی آسه آن (AHN) که تا کنون حدود 120 هزار کیلومتر ایجاد شده است.

- پروژه راه آهن سنگاپور - کونمینگ (SKRL) ارتباط دهنده سنگاپور، مالزی، تایلند، کامبوج، ویتنام و کونمینگ در جنوب چین

- پروژه راه آهن بین تایلند و میانمار و همچنین خطوط آهن بین تایلند و لائوس

- پروژه حمل و نقل دریایی و آبراه‌های داخلی در منطقه آسه آن که 51000 کیلومتر مسیر قابل کشتیرانی وجود دارد. 47 بندر برای ارتقاء ظرفیت کشتیرانی و حمل بار انتخاب شده اند که موجب کاهش هزینه‌های حمل به میزان 30 تا 40 درصد در برخی از کشورهای آسه آن خواهد شد و حمل و نقل درون آسه آن و تجارت منطقه ای را نیز تقویت می نماید.

- پروژه حمل و نقل هوایی: از سال 2004 تا کنون 10 فرودگاه بین المللی در سراسر منطقه برای افزایش ظرفیت حمل بار و مسافر ساخته شده است.

- پروژه زیرساخت ICT و کریدور باند پهن آسه آن: با هدف بهبود ارتباطات دیجیتال ارتقای شبکه‌های موبایل، ماهواره و اینترنت برای افزایش ارتباطات آسه آن طراحی شده است.

ب) اتصال سازمانی:

- توافقنامه‌های تسهیل حمل و نقل شامل توافقنامه چارچوب آسه آن در مورد تسهیل حمل و نقل کالا (AFAFGIT)، توافق آسه آن در مورد حمل و نقل چند وجهی و توافقنامه آسه آن در مورد تسهیل حمل و نقل بین دولتی

- طرح بازار واحد هوانوردی و بازار واحد حمل و نقل واحد

- توافق منطقه آزاد تجاری آسه آن (AFTA) که بر اساس آن بیش از 99 درصد تعرفه‌های تجاری بین کشورهای آسه آن لغو شده است.

- توافقات با شرکای آسه آن در قالب آسه آن بعلاوه 1 شامل: منطقه آزاد تجاری آسه‌آن - استرالیا - نیوزیلند، منطقه آزاد تجاری آسه آن - چین، منطقه آزاد تجاری آسه‌آن - هند، منطقه آزاد تجاری آسه‌آن - کره، شراکت جامع اقتصادی آسه آن - ژاپن، پیمان جامع اقتصادی منطقه ای (RCEP) شامل اعضای آسه آن و پنج کشور چین، ژاپن، کره جنوبی، استرالیا و نیوزیلند.

- طرح پنجره واحد آسه آن که چارچوبی برای تسریع در ترخیص محموله‌های گمرکی وارده و صادره از کشورهای آسه آن است.

- جذب سرمایه گذاری خارجی (حدود 137 میلیارد دلار در سال 2020)

- افزایش تولید ناخالص داخلی کشورهای آسه آن (حدود 3 تریلیون دلار در سال 2020)

ج) ارتباط مردم با مردم:

- پروژه مراکز آموزش مجازی آسه آن

- طرح توسعه فرصت های آموزشی شامل شبکه دانشگاهی آسه آن، تحرک بین المللی دانشجویان آسه آن و سرفصل درسی آسه آن

- لغو روادید به منظور افزایش تعداد گردشگران کشورهای منطقه

- تبادل نیروی کار متخصص بین کشورهای آسه آن در رشته‌های مهندسی، معماری، پرستاری، گردشگری، پزشکی، دندانپزشکی، حسابداری و نقشه برداری زمینی در قالب تفاهم نامه‌های همکاری متقابل (MRAS)

طرح جامع اتصال آسه آن منابع مالی پیشنهادی را برای حمایت از پروژه‌های دارای اولویت تعیین کرده است که شامل کمک های کشورهای عضو آسه آن، کمک های شرکای گفتگویی و توسعه ای، بانک های توسعه ای چندجانبه، صندوق زیرساخت آسه آن و مشارکت بخش خصوصی (PPP) می‌باشد.

آقای سمنانگ سفیر کامبوج در اتحادیه آسه آن که کشورش ریاست دوره ای این اتحادیه را در سال 2022 بر عهده دارد، در نهمین انجمن اتصال آسه‌آن که در ژانویه سال جاری در مرکز آسه‌آن - کره برگزار گردید، ضمن تاکید بر لزوم مشارکت بخش خصوصی و دولتی در طرح جامع اتصال آسه آن اظهار داشت، آسه آن سالانه به بیش از 100 میلیارد دلار سرمایه گذاری زیرساختی نیاز دارد. برای جمع آوری چنین مبالغی، سیاست گذاران باید تمام منابع بالقوه سرمایه را تجمیع کنند و طرح های نوآورانه ای را برای تامین مالی زیرساخت ها، به ویژه از سوی بخش خصوصی در نظر بگیرند.

اتصال منطقه ای آسه آن و اتحادیه اروپا

اتحادیه اروپا که از شرکای گفتگویی اتحادیه آسه آن به شمار می رود، در خصوص همکاری در زمینه برقراری اتصال داخلی اتحادیه آسه آن و همچنین با اتحادیه اروپا اقدامات موفقیت آمیزی داشته است. در این راستا بیانیه مشترک وزیران اتحادیه اروپا و آسه آن در مورد اتصال در دسامبر سال 2020 با تاکید بر تقویت اتصال و حمل و نقل پایدار از طریق سیستم های یکپارچه و چندوجهی با تمرکز بر ارتقاء ایمنی، امنیت و پایداری مالی و زیست محیطی و در چهار حوزه اصلی انرژی، ارتباطات دیجیتال، حمل و نقل و ارتباطات مردم با مردم به تصویب رسید.

 در بخش اتصال زمینی، راه‌اندازی سیستم ترانزیت گمرکی آسه‌آن (ACTS) ذیل برنامه ARISE+ اتحادیه اروپا، اولین گام برای همکاری‌های آسه آن و اتحادیه اروپا در زمینه همسویی مقررات، ساده‌سازی رویه‌های گمرکی و جابجایی کالاهای ترانزیتی از طریق جاده است که بین دو اتحادیه اجرایی گردیده است.

در بخش اتصال هوایی، با توجه به ظرفیت همکاری هوانوردی فراگیر منطقه به منطقه، توافقنامه جامع حمل و نقل هوایی آسه آن و اتحادیه اروپا (AE CATA) در نشست فوق العاده مقامات ارشد حمل و نقل دو اتحادیه در تاریخ 2 ژوئن 2021 به تائید طرفین رسید. توافق AE CATA اولین توافق نامه حمل و نقل هوایی منطقه به منطقه در جهان است که باعث تقویت اتصال و توسعه اقتصادی در میان 37 کشور (اعضای اتحادیه آسه آن و اتحادیه اروپا) می‌گردد.