نقش سنگالی‌های خارج از کشور در اقتصاد سنگال

با توجه به ثبات سیاسی کشور سنگال و جذب سرمایه‌های خارجی و همچنین بهره مندی از ذخائر ارزشمند طبیعی، اقتصاد این کشور در طول چند دهه گذشته مسیر تدریجی رو به رشدی را پیموده و علیرغم نرخ بیکاری19 درصد در دو ماهه اول سال 2022 توانسته است به یکی از کشورهای نسبتا پیشرفته قاره آفریقا در زمینه برخی تولیدات صنعتی خصوصا سیمان، مصالح ساختمانی و مشتقات نفتی تبدیل شود.

کشور سنگال با دارا بودن منابع و معادن طبیعی نسبتا فراوان بویژه فسفات و سنگ آهن و خاک بسیار حاصلخیز کشوری بالقوه ثروتمند محسوب می‌گردد و حجم قابل توجهی از درآمد ارزی سنگال از طریق صادرات فسفات و سنگ آهن تامین می‌گردد. تولید فراورده‌های غذایی، فراورده‌های نفتی، مصالح ساختمانی و منسوجات نیز در زمره مهم ترین بخشهای فعالیت های اقتصادی و صنعتی سنگال بشمار می رود. علاوه بر آن صنعت گردشگری نیز از جایگاه والایی در این کشور برخوردار بوده و سنگال یکی از  بزرگ‌ترین کشورهای منطقه غرب آفریقا در زمینه صنعت گردشگری و جذب توریست و به موازات آن ورود ارز خارجی محسوب می‌شود. کشور سنگال در عین حال از نظام سازمان یافته و هدفمندی در بخش‌های بانکی و مالی، حمل ‌ونقل و ارتباطات برخوردار است و در این زمینه از کشورهای پیشرو در قاره آفریقا بشمار می رود.

با توجه به ثبات سیاسی کشور سنگال و جذب سرمایه‌های خارجی و همچنین بهره مندی از ذخائر ارزشمند طبیعی، اقتصاد این کشور در طول چند دهه گذشته مسیر تدریجی رو به رشدی را پیموده و علیرغم نرخ بیکاری19 درصد در دو ماهه اول سال 2022 توانسته است به یکی از کشورهای نسبتا پیشرفته قاره آفریقا در زمینه برخی تولیدات صنعتی خصوصا سیمان، مصالح ساختمانی و مشتقات نفتی تبدیل شود. سنگال در شاخص جهانی رقابت پذیری برای سالهای ۲۰۱۸- ۲۰۱۷ در مجموع 137 کشور مورد بررسی با شش پله صعود نسبت به دوره گذشته، در جایگاه صد و ششم قرار گرفته است. براساس گزارش سال 2020 بانک توسعه آفریقایی، رشد اقتصادی سنگال ۷ درصد برآورد شده و صندوق بین المللی پول نیز این کشور را با نرخ رشد6.7 درصد یکی از بالاترین نرخ های رشد در آفریقا معرفی کرده است. علاوه بر آن، دولتمردان این کشور درصدد هستند با انجام برخی پروژه‌های کلان زیرساختی  این کشور را تا سال 2035 میلادی به یکی از اقتصادهای نوظهور آفریقا و قطب اقتصادی در غرب آفریقا تبدیل نمایند. پروژه عظیم شهر جدید جمنیاجو در ۳۰ کیلومتری جنوب داکار دربرگیرنده دانشگاه احمدو مختار امبو (Amadou-Mahtar-Mbow University)، بیمارستان، فرودگاه بین المللی بلیز جیانی، ادارات و سازمان‌هایی به وسعت ۳ هزار هکتار که از طریق بزرگراهی مجهز به داکار متصل خواهد شد یکی از این طرح های مهم است . همچنین پروژه احداث شبکه ٥٠٠٠ کیلومترى واگن برقى که مواد معدنى و تولیدات کشاورزى را مستقیما به بنادر کشور متصل خواهد کرد از دیگر پروژه‌های بزرگی است که دولت سنگال تلاش دارد تا چند سال آینده آن را عملیاتی نماید. علاوه بر آن، دولت سنگال درصدد توسعه خطوط برق رسانی، کاهش قیمت الکتریسته، تنوع بخشی به منابع انرژی خود و گسترش استارتاپ ها است تا از این طریق نیز سرمایه گذاران خارجی بیشتری را جذب نماید.

بازگشت سنگالی‌ها به کشور برای سرمایه گذاری

علاوه بر جذب تجار خارجی، سرمایه گذاران سنگالی در خارج هم در حال بازگشت به کشور هستند. بعنوان نمونه وادو نیانگ یکی از این افراد است که بعد از ۲۰ سال کار در حوزه هتلداری لوکس در آمریکا به سنگال برگشته و برای تاسیس اولین هتل لوکس در پایتخت ۲ میلیون یورو سرمایه‌گذاری کرده است. وی در این خصوص از خدمات آژانس ملی ارتقای سرمایه‌گذاری و بسته‌های مشوق مالیاتی استفاده نموده است. او در باره این خدمات می‌گوید: اگر به آژانس ملی ارتقای سرمایه‌گذاری مراجعه کنید ظرف دو روز می‌توانید شرکت خود را تاسیس کنید. بعد از آن هم یک کد سرمایه‌گذاری در اختیارتان قرار می‌گیرد که با آن به مدت سه سال از پرداخت مالیات معاف می‌شوید. این کارآفرین قصد دارد دومین هتل لوکس را هم بسازد. او می‌گوید:‌ آرزوی من این است که کسب و کارم را در سراسر آفریقا گسترش بدهم و منبع الهامی‌برای سایر زنان باشم و به آنها بگویم شما هم می‌توانید.

حمایت دولت از سرمایه گذاری سنگالی‌ها در خارج از کشور

یکی از مؤلفه‌های اساسی دیپلماسی اقتصادی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌باشد که این امر از جمله سیاست های اصلی دولت سنگال را تشکیل می‌دهد. ثبات سیاسی و اقتصادی و همچنین موقعیت استراتژیک منطقه ای، کارت برنده سنگال برای تقویت رقابت‌پذیری اقتصادی در کل قاره سیاه است.

دولت از طریق طرح سنگال در حال ظهور قصد دارد نقشی کلیدی در جذب منابع مالی خارجی و از جمله سنگالی‌های مقیم خارج برای ارتقای توان اقتصادی سنگال ایفا نماید. با توجه به سهم مهم این افراد در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور، دولت راهکارهای گوناگونی  را برای حمایت از سرمایه گذاری سنگالی‌های خارج از کشور ایجاد کرده است. در این میان، مهاجران می‌توانند در جهت پویایی جامعه از جهت مادی و معنوی و ارتقای توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورهای مبدا و میزبان کمک شایانی نمایند. در واقع، بازگشت سنگالی‌های مهاجر به داخل کشور همانند فعالیت اقتصادی مهاجران سنگالی در خارج کشور می‌تواند منابع مالی زیادی را به سیستم مالی و پولی هدایت کند. سهم وجوه ارسالی سنگالی‌های خارج از کشور در تولید ناخالص داخلی از 6 درصد در سال  2004 به 13 درصد در سال 2021 افزایش یافت. اگرچه این انتقالات پولی عمدتاً برای مصرف خانوارها در نظر گرفته شده است، اما با توجه به نرخ رشد ظرفیت سرمایه گذاری توسط این افراد در داخل کشور را افزایش داده است. بر این اساس هدف دولت هدایت این وجوه به سمت سرمایه گذاری اقتصادی متمرکز می‌باشد.

در این راستا سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های سنگال در خارج از کشور بعنوان مکانی برای جذب سنگالی‌های خارج از کشور که مایل به سرمایه گذاری در داخل هستند محسوب می‌شوند. نمایندگی‌های دیپلماتیک و کنسولی می‌توانند افراد را از مکانیسم‌های حمایتی موجود و همچنین ساختارها و مقررات مربوطه مطلع کنند و آنها را به مراجع ذیربط داخلی معرفی نمایند. در این خصوص پنجره واحد دیاسپورا در آژانس سنگال برای ترویج سرمایه گذاری(APIX SA)  با هدف تسهیل سرمایه گذاری و ارائه خدمات مشاوره ای به سنگالی‌ها ایجاد شده است. با استفاده از پنجره واحد دیاسپورا فرد مورد نظر می‌تواند به اطلاعات لازم برای سرمایه گذاری از قبیل معافیت های گمرکی و مالیاتی دسترسی داشته باشد.

بر اساس آمارهای غیر رسمی هم اکنون در حدود دو میلیون سنگالی در خارج از کشور بسر می‌برند که عمدتاً در آفریقا و اروپا با 46 درصد، امریکای شمالی با 7.6 درصد و بقیه در سایر نقاط جهان زندگی می‌کنند. تا سال 2016 مبلغی  در حدود 1.8 میلیارد دلار وجه از سوی دیاسپورای سنگالی به داخل کشور فرستاده شده است. این مبلغ یعنی در حدود 13.5 درصد تولید ناخالص داخلی این کشور و کمی‌بیش از کمک های بین المللی داده شده به سنگال می‌باشد. در سال  2014 انتقال پول از طریق این افراد به سنگال برای مصارف شخصی و سرمایه گذاری حدود 876.8 میلیاردFCFAیا 11.6 درصد از تولید ناخالص داخلی برآورد گردید. در سال  2015 نیز این رقم  به 965.9 میلیاردFCFA بالغ شد که 9 درصد افزایش داشت. در سال 2017 نیز این رقم به 1174 میلیاردFCFA  افزایش پیدا کرد. همچنین رشد ارسال وجوه ارسالی نیز سالیانه 10.8 درصد بوده است. البته بخش عمده ای از این وجوه ( 90.7 درصد ) برای هزینه‌های جاری خانواده‌های مهاجران در نظر گرفته شده است. در حالی که تنها 9.3 درصد به سرمایه گذاری عمدتاً در املاک و مستغلات اختصاص دارد. بدین ترتیب، در بخش رمیتانس، سنگالی‌های خارج از کشور سالانه بالغ بر 1000 میلیارد فرانک سیفا برابر با 1.6 میلیارد دلار (10 درصد تولید ناخالص داخلی) به سنگال پول ارسال می‌کنند. اتباع سنگالی عمدتاً در کشورهایی مانند ایتالیا، اسپانیا، فرانسه و ایالات متحده ساکن هستند. شایان ذکر است پاندمی‌کرونا منجر به کاهش وجوه ارسالی دیاسپورا یا اتباع سنگالی خارج نشین شد زیرا به دلیل درگیر شدن کشورهای اروپایی با رکود ناشی از همه گیری کرونا، طبیعتاً، شیوع کرونا منجر به بیکاری سنگالی‌های خارج نشین و کاهش دسترسی آن‌ها به درآمد شد و زمینه را برای کاهش وجوه ارسالی دیاسپورا و تقلیل درآمدهای سنگال فراهم آورد.

در راستای اجرای برنامه سنگال در حال ظهور تا سال 2035، دولت سنگال حساب ویژه ای برای بازگشت سنگالی‌های داخل کشور و سرمایه گذاری آنها در بخش های مختلف اقتصادی باز کرده است. ایجاد آژانس تشویق سرمایه گذاری APIX و سایر نهادهای مشابه در همین راستا ارزیابی می‌شود. همچنین صندوق دیاسپورا DER/FJ به عنوان بخشی از تلاش های دولت سنگال برای تقویت سهم دیاسپورا در اقتصاد ملی راه اندازی شده و علاوه بر این برنامه‌های متعددی نیز توسط دولت برای تعامل با دیاسپورای سنگالی در نظر گرفته شده است.

اتحادیه اروپا نیز  پروژه Diafrik Invest  را در جهت حمایت از استعدادهای برتر، کارآفرینان و سرمایه گذاران دیاسپورا در کشورهای اروپایی و امریکا برای چند کشور افریقایی منجمله سنگال در دست اجرا دارد که هدف آن جذب اینگونه افراد برای انجام فعالیتهای اقتصادی و سرمایه گذاری در کشورهای مبدا می‌باشد.