نگاهی به وضعیت معادن در جمهوری سنگال

کشور سنگال دارای ظرفیت ژئولوژیکی (زمین شناختی) قابل توجهی است و مواد معدنی متنوعی از جمله فلزات گرانبها (طلا و فلزات گروه پلاتین)، فلزات پایه (آهن، مس، کروم و نیکل)، مواد معدنی صنعتی (فسفات، سنگ آهک صنعتی، باریت و غیره) مواد معدنی سنگین (زیرکن و تیتانیوم)، سنگ‌های تزئینی و مصالح ساختمانی و غیره را شامل می‌شود که عمدتاً استخراج فسفات و سنگ ‌آهک‌های صنعتی از وضعیت نسبتاً مطلوبی برخوردار است. استخراج فسفات یکی از ارکان اقتصادی سنگال از زمان استقلال این کشور در سال 1960 می‌باشد.

با توجه به تلاش‌های دولت سنگال برای ترویج و جذب سرمایه‌گذاری، تنوع فعالیت‌های معدنی در این کشور در حال توسعه می‌باشد. این تنوع از طریق توسعه بخش فسفات – کودهای شیمایی، احیای پروژه آهن یکپارچه فالمه (Faleme)، تسریع بهره‌برداری از معادن طلا در منطقه کدوگو (Kedougou)، توسعه و نظارت بر معادن دستی، تسریع بهره‌برداری از ذخایر زیرکن (Zircon) و در نهایت تبدیل سنگال به یک قطب معدنی در حال پیگیری است.

1) فسفات:

استخراج معادن به شکل مدرن در کشور سنگال به دوره 1950-1940 بر می‌گردد که با افتتاح دو معدن بزرگ فسفات در Taiba و Lam Lam در منطقه تیس شروع شد. بهره‌برداری از این ذخایر بزرگ فسفات برای چندین دهه به موقعیت اقتصادی سنگال کمک کرد. در شرق، شمال و جنوب این کشور، ذخایر معدنی منطقه Taiba و پروژه‌های بزرگ اکتشاف فسفات در Niakhene، Coki، و Gossas فعال می‌باشند. در منطقه Matam، وجود یکی ذخیره بزرگ فسفات با ذخایر قطعی حدود 40 میلیون تن و ظرفیت بیش از 100 میلیون تن فسفات‌های کلسیم با کیفیت بالا از سال 1984 تایید شده است که شرکت Matam phosphate Research and Development در حال راه‌اندازی استخراج صنعتی این ذخیره بزرگ فسفات است.

با توجه به کیفیت بالای فسفات منطقه Matam جهت استفاده مستقیم در کشاورزی به عنوان کود طبیعی، از آگوست 2008 شرکت SERPM عملیات معدنی کوچکی را در  Ndiendouri آغاز کرده است. در منطقه تیس – لام لام، ذخایر قابل توجهی از فسفات‌های آلومینیوم-کلسیم (تقریباً 80 میلیون تن) وجود دارد که می‌تواند از طریق کلسیناسیون در بخش‌های تولید کود، مواد طبیعی و خوراک دام مورد استفاده قرار گیرد، همچنین لازم به ذکر است که در اوایل اکتبر 2016، نخستین محموله فسفات با کامیون به بندر داکار حمل شد که حدود 145 کیلومتر از پروژه بائوباب (با مالکیت 80 درصدی شرکت Avenira) فاصله دارد. پروژه فسفات بائوباب مساحتی حدود 1553 کیلومتر مربع را در سنگال پوشش می‌دهد. محل پروژه بائوباب در منطقه Gadde Bissik که در 110 کیلومتری شرق داکار قرار دارد می‌باشد و مساحت آن تقریباً 90 کیلومتر مربع است. این منطقه دارای 68 میلیون تن فسفات با غلظت 22 درصد است.

به طور خلاصه میزان ذخایر فسفات کشور سنگال بیش از یک میلیارد تن برآورد شده است که اگر میانگین تولید سالانه را 2 میلیون تن فرض کنیم برای 500 سال ذخایر آن قابل استحصال است. در حال حاضر سنگال پس از نیجریه دومین تولیدکننده کود شیمیایی در منطقه غرب آفریقا است، ولی برای تأمین نیازهای داخلی خود همچنان نیاز به واردات آن می‌باشد.

2) سنگ آهک:

بخش مرکزی – غربیِ حوضۀ رسوبی سنگال، حاوی منابع قابل توجهی از سنگ آهک و مارل-سنگ آهک است. سنگ آهک مارل که در فلات Bargny در 30 کیلومتری داکار در سطح زمین یافت می‌شود، منبع اولین کارخانه سیمان در غرب آفریقا موسوم به SoCoCIM است که از سال 1948 در حال بهره‌برداری است. در حال حاضر تولید این کارخانه 3.5 میلیون تن در سال است.

همچنین ذخایر قابل توجهی از سنگ آهک در منطقه بین Mbour در جنوب و Pout در شمال قرار دارند. منبع تاسیس دومین کارخانه سیمان سنگال به نام Les Ciments du Sahel در منطقه Kirene می‌باشد. در حال حاضر میزان تولید این کارخانه نیز در حدود 600 هزار تن می‌باشد. به دنبال رشد قابل توجه تقاضای داخلی و منطقه‌ای برای سیمان، کارخانه‌های موجود، ظرفیت تولید خود را افزایش دادند. گروه بین‌المللی سیمان دانگوته در سال 2014 کارخانه‌ای را با ظرفیت تولید 2.5 میلیون تن سیمان در منطقه Pout افتتاح کرد که هم اکنون میزان تولید سالانه سیمان در این کارخانه 1.6 میلیون تن است.

3) طلا:

استخراج طلا به صورت صنعتی در منطقه Kedougou آغاز شده است. تولید اولین شمش از معدن طلا Sabodala در سال 2009، نتیجه یک فرآیند طولانی بود که تقریباً 50 سال پیش آغاز شده بود. این معدن که به طور مقطعی در سال‌های 1997 تا 1998 در مقیاس کوچک به بهره‌برداری رسیده بود، اکنون می‌تواند به طرز قابل توجهی به اقتصاد سنگال کمک کند. امروز این معدن تحت مالکیت شرکت Teranga Gold قرار دارد. در حال حاضر منابع قابل بهره‌برداری معدن سابودالا به همراه معادن اقماری آن (Niakafiri+Gora) حدود 0.67 میلیون اونس طلا تخمین زده می‌شود.

در چارچوب یک توافقنامه معدنی جامع که در سال 2015 بین دولت سنگال و شرکت Teranga Gold امضا شد، امتیاز استخراج پروژه Societe des Mines de Golouma نیز تا سال 2025 به این شرکت واگذار شد که قابل تمدید نیز می‌باشد. این امتیاز شامل ذخایر طلای مناطق Masato، Kerekounda، Golouma south، Golouma west، Kourouloulou، Niakafiri south-west، و Maki می‌باشد. حجم ذخایر طلای این مناطق بالغ بر 38 تن است.

در نزدیکی دو پروژه مذکور، 25 مجوز اکتشاف طلا به 8 شرکت خارجی و 9 شرکت داخلی اعطا شده است. در جنوب سابودالا، یک شرکت معدنی بین‌المللی به نام Randgold Resources ظرفیت قابل توجهی از طلا به میزان 3 میلیون اونس در منطقه Massawa کشف کرده است. پس از ادغام Randgold با شرکت Barrick Gold در سال 2018، Barrick دارایی‌های Randgold را خریداری کرد. در مارس 2020، Barrick معامله‌ای را با شرکت CSST AO  انجام داد و پیش پرداختی به ارزش 380 میلیون دلار دریافت کرد.

در فوریه 2021 Teranga Gold با Endeavour ادغام شد. در بیانیه مطبوعاتی مورخ 10 فوریه 2021 جزئیات این معامله بدین شرح آمده است: طبق طرح تنظیم شده که توسط دادگاه تایید شده است، سهامداران Teranga برای هر سهمی‌که در اختیار داشتند، 0.47 سهم معمولی Endeavour را دریافت کردند و لذا تعداد 78.766.690 سهم جدید توسط Endeavour صادر شد و اکنون این شرکت دارای 243.006.939 سهم معمولی در گردش است، در نتیجه این تغییرات Teranga به یک شرکت فرعی متعلق به Endeavour تبدیل شد.

پروژه Mako و سایر اکتشافات:

این پروژه به عنوان پروژه اصلی شرکت Toro Gold که مطالعه امکان سنجی نهایی آن در سال 2015 تکمیل شد، نشان دهنده منابعی به میزان 1.4 میلیون اونس و ذخایری به میزان ا میلیون اونس با عیار میانگین 2.25 گرم در تن است. ارزیابی تاثیرات محیطی و اجتماعی این پروژه در سال 2015 تکمیل و طی حکمی‌که در تاریخ 14 ژوئیه 2016 صادر شد، این شرکت توانست برای مدت 15 سال امتیاز استخراج را کسب نماید.

در شرق سنگال، در مرز با کشور مالی شرکت AGEM IAMGOLD  نتایج جالبی را از پروژه BOTO اعلام کرده است. این پروژه دارای منابع مشخص شده‌ای به میزان 27.7 میلیون تن با عیار میانگین 1.8 گرم طلا در تن معادل 1.56 میلیون اونس است.

 معادن دستی در منطقه کدوگو (طلا):

فعالیت‌های معدنی دستی نیز پس از عملیات‌های صنعتی در منطقه کدوگو افزایش یافته است. دامنه واقعی این فعالیت‌ها مشخص نیست، اما می‌تواند به طور شایان توجهی به مبارزه با فقر کمک کند. در منطقه کدوگو که یکی از فقیرترین مناطق سنگال است افراد بسیاری از بیش از 20 ملیت مختلف غرب آفریقا در سودای یافتن طلا حضور دارند. میانگین سالانه ارزش یورویی تولید طلا در سنگال 590 میلیون یورو است و 90 درصد از طلای تولید شده در سنگال صادر می‌شود.

4) مواد معدنی سنگین:

سنگال سالانه حدود 60 هزار تا 70 هزار تن زیرکن تولید می‌کند. زیرکن ماده‌ای معدنی است که در صنایع مختلف مانند سرامیک، ریخته‌گری و تولید رنگ‌های صنعتی کاربرد دارد. در حال حاضر سنگال چهارمین تولیدکننده بزرگ زیرکن در جهان به شمار می‌آید. سنگال از طریق مشارکت Grande Cote Operations (GCO) که یک شرکت تابعه از TiZir است به یکی از کشورهای تولیدکننده زیرکن تبدیل شده است. این پروژه یکی از بزرگترین منابع تولید زیرکن در جهان به شمار می‌رود که 90 درصد آن متعلق به TiZir و 10 درصد متعلق به دولت سنگال است. در آوریل 2014 این شرکت فعالیت‌های معدنی خود را در منطقه Diogo (شمال غرب و در نزدیکی ساحل اقیانوس اطلس) آغاز نمود. شرکت TiZir دارای یک کارخانه غنی سازی ilmenite در تایسدال نروژ است. در اوت 2018 شرکت Eramet مالک 100 درصد از سهام TiZir شد. این شرکت دارای 2 سایت است: 1) Grande Cote Operations (GCO) در سنگال، که یک ذخیره رسوبات معدنی را بهره‌برداری کرده و عمدتاً ایلمینیت و زیرکن تولید می‌کند؛ 2) کارخانه TiZir Titanium and Iron (TTI) در تایسدال نروژ که ایلمینیت را برای تولید لاگ تیتانیوم دی اکسید فرآوری می‌کند.

5) سنگ آهن:

منطقه فالمه در استان تامباکوندا سنگال، که در یک کمربند به طول 65 کیلومتر و عرض 15 کیلومتر واقع شده است دارای 9 معدن بزرگ و 19 معدن کوچک سنگ آهن است. ذخایر معدنی فالمه شامل 300 میلیون تن سنگ آهن اکسیدی و 250 میلیون تن سنگ آهن اصلی (مگنتیت) است. در سال 2023، سنگال پروژه آهن یکپارچه فالمه را آغاز کرد که در سه مرحله انجام خواهد شد و هدف آن تولید 15 تا 25 میلیون تن سنگ آهن است. مهم ترین مشکل این معدن عدم دسترسی راه آهن می‌باشد. برای دسترسی به این معدن نیازمند ساخت 300 کیلومتر راه آهن می‌باشد. 

 

منابع:

Sustainabledevelopment.un.org

Teamfrance-export.fr

Dw.com

Energycapitalpower.com