چالش های گازی اروپا
هفته‌های گذشته قیمت گاز در اتحادیه اروپا به بالاترین حد خود رسید. افزایش قیمت گاز در اروپا عمدتاٌ از کاهش تولید گاز در اروپا، خالی بودن ذخایر راهبردی اروپا، افزایش مصرف ناشی از بازگشایی صنعتی، تابستان گرم اروپا، پیشبینی زمستان سرد، و در نهایت لغو قراردادهای بلند مدت خرید گاز از طرف اروپا ناشی می‌شود.
هفته‌های گذشته قیمت گاز در اتحادیه اروپا به بالاترین حد خود رسید. پس از آن «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه خواستار عرضه بیشتر گاز شد و قیمت کاهش پیدا کرد. اما مجدداً قیمت گاز افزایش یافت. افزایش قیمت گاز در اروپا عمدتاٌ از کاهش تولید گاز در اروپا، خالی بودن ذخایر راهبردی اروپا، افزایش مصرف ناشی از بازگشایی صنعتی، تابستان گرم اروپا، پیشبینی زمستان سرد، بازار جذاب شرق خزر برای روسیه و در نهایت لغو قراردادهای بلند مدت خرید گاز از طرف اروپا ناشی می‌شود. هرچند در این بین برخی در اروپا معتقدند این افزایش به صدور مجوزهای فعالیت نورد استریم 2 نیز ربط دارد.
طی روزها و هفته‌های گذشته قیمت گاز در اروپا به شدت افزایش یافته و نسبت به ابتدای سال سه برابر شده است. مسکو می‌گوید بحران اخیر انرژی در اروپا نشان می‌دهد که خط لوله جدید حیاتی است و اتهامات محدودیت عمدی تامین گاز را رد می‌کند. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه هم ۹سپتامبر درباره افزایش قیمت‌های گاز در یک کنفرانس مطبوعاتی در کرملین اظهار کرد: اعضای خردمند قبلی کمیسیون اروپا قیمت‌‌گذاری بازار گاز را ابداع کردند و نتایج آن امروز پیش چشم همه قابل‌مشاهده است. قابل اشاره است که گاز پروم در اروپا به تمام قراردادهای خود پایبند بوده و هیچ شیرگازی را نبسته است.
در همین رابطه مرکل، صدراعظم آلمان نیز ضمن رد اتهامات عجولانه علیه روسیه، بیان داشت که عوامل پیچیده ای در افزایش قیمت گاز موثر است.
دلایل افزایش قیمت گاز
- کاهش تولید گاز در اروپا
اروپا به‌وسیله آب‌و‌هوای غیرعادی به‌شکلی دیگر آسیب دید. در سراسر شمال‌غرب اروپا هوا ساکن بود که تولید برق از طریق انرژی بادی را کاهش داد. در آلمان، برای مثال در طول دو هفته اول سپتامبر تولید برق بادی ۵۰درصد کمتر از متوسط پنج‌ساله بود. علاوه بر این، آب و برق اروپا معمولا با افزایش قیمت گاز به‌صورت استفاده بیشتر از زغال‌سنگ واکنش نشان می‌دهند اما قیمت زغال‌سنگ هم به‌خاطر تقاضای برق و تنگنای تولید در نزدیکی اوج تاریخی خود قرار دارد. مواردی مانند خشکسالی و کمبود باد باعث کاهش تولید برق از طریق انرژی آبی و بادی شده که بار را بر دوش نیروگاه‌های گازی بیشتر کرده است.
- پر نکردن مخازن استراتژیک
برخی معتقدند دلیل افزایش قیمت گاز این است که میزان ذخایر گاز انبارشده در اروپا نسبت به سال‌های گذشته پایین‌تر است و این در حالی است که روز به روز به فصل زمستان نزدیک‌تر می‌شویم. پس از یک فصل سرد کم سابقه، ذخایر اروپایی در حد پایینی قرار دارد که تقاضا به منظور آماده بودن برای زمستان بعدی را بیشتر می‌کند. با نزدیکی به زمستان، سطح ذخایر در اروپا برای این موقع از سال در سطحی کمتر از نرمال قرار دارد، و این امر عامل اصلی سیر صعودی قیمتها بوده است. کشورها ترس دارند تا در صورت طولانی شدن زمستان، بازار با کمبود گاز مواجه شود. اما الکسی میلر، رئیس شرکت گازپروم گفته است که، در صورت لزوم شرکت توانایی این را دارد تا تولید گاز خود را افزایش دهد. ذخیره گاز اروپا ۷۲ درصد ظرفیت آن است که پایینترین میزان در بیش از یک دهه گذشته به شمار می رود. گازپروم تقریبا یک سوم از ظرفیت ترانزیت گاز خط لوله یامال-اروپا را رزرو کرده است. همزمان این شرکت هیچ ظرفیت ترانزیت اضافی از طریق اوکراین رزرو نکرده است.
- مصرف بالای اروپا
احیای اقتصاد اروپا تقاضا برای کالاها را افزایش داده و به بالا رفتن قابل ملاحظه قیمتها منجر شده است. با خروج کشورها از قرنطینه کرونا، قیمت گاز طبیعی در اروپا افزایش یافته و به بحرانی دامن زده است که احتمالاً بر قبض پرداختی مصرف‌کنندگان در زمستان تأثیر خواهد گذاشت.دلیل این افزایش بها، افزایش تقاضا در سطح جهانی است زیرا کشورها فعالیت اقتصادی خود را از سر می‌گیرند و از قرنطینه خارج می‌شوند. زمستان طولانی سال گذشته و رقابت کشورهای شرق آسیا بر سر افزایش مصرف گاز نیز بر افزایش قیمت تاثیر گذاشته است. از آنجایی که اقتصاد اروپا پس از قرنطینه دوباره زنده شده است و مردم طبق معمول پس از همه گیری زندگی خود را از سر می‌گیرند، تقاضا برای انرژی بسیار بیشتر از عرضه بوده است، که منجر به تنگنای شدید انرژی و متعاقباً افزایش قیمت در سراسر اتحادیه اروپا شده است.
- تابستان گرم اروپا
بخشهایی از اروپا گرمای غیرمعمولی را در تابستان تجربه کردند که به تقاضای بالاتر برای برق منجر شده است. تحت شرایط عادی نیروگاه‌های ذغال سوز، شکاف موجود را پر می‌کردند اما قیمت دی اکسید کربن در سیستم تجارت آلایندگی اروپا از نوامبر دو برابر شده است و به ۵۲ یورو رسیده است. بنابراین نیروگاه‌های گازسوز که تقریبا ۵۰ درصد آلایندگی کمتری تولید می‌کنند، تقاضای بالاتری دارند. آب‌و‌هوای غیرعادی که شامل زمستان سردتر از معمول پارسال و تابستان گرم امسال می‌شود، موجب افزایش تقاضا و کمبود ذخیره‌سازی گاز شده است. علاوه بر این، تغییر سوخت نیروگاه‌ها از گاز به سوخت‌های دیگر هم به‌دلیل گرانی آنها، کمبود سرمایهگذاری در انرژی‌های فسیلی که به‌کاهش تولید انجامیده و محدودیت‌های زیست‌محیطی، عملا کار را دشوار کرده است.
- بازار جذاب تر شرق خزر
با وجود این که گازپروم روسیه صادرکننده مهم گاز طبیعی به اروپاست اما با وجود تقاضای بالاتر مشتریان اروپایی، حجم کمتری به این منطقه صادر کرده که نشانه تغییر استراتژی این شرکت است . صادرات گازپروم از ۱۹۹ میلیارد متر مکعب در سال ۲۰۱۹ به ۱۷۰ میلیارد متر مکعب در سال ۲۰۲۰ کاهش یافت. کشورهایی آسیایی به علت مسائل زیست محیطی سراغ استفاده از گاز طبیعی بجای ذغال سنگ رفتند واین خود باعث افزایش تقاضا برای گاز در شرق شده است. به گزارش فایننشیال تایمز، در حال حاضر برای خرید محموله‌های LNG آمریکا، یک جنگ بین مشتریان آسیایی و اروپایی وجود دارد که تا الان آسیایی‌ها برنده بودند.
- لغو قراردادهای بلند مدت
پس از اینکه اتحادیه اروپا سال‌ها پیش تولیدکنندگان گاز را مجبور کرد قراردادهای بلندمدت و ثابت را تغییر دهند، از نوسان بازار سود می‌برد. قیمت پایه گاز اروپا امسال همزمان با بهبود تقاضا از سوی اقتصادهای در حال احیا از رکود کرونا و محدودیت عرضه به‌دلیل تعمیرات و سرمایهگذاری کمتر، ۳۰۰ درصد افزایش یافته است. افزایش قیمت گاز دو دهه پس از آزادسازی بازار گاز اتحادیه اروپا و تغییر از قراردادهای بلندمدت ثابت به قراردادهای کوتاه‌مدت و منعطف‌تر بر مبنای قیمت گاز معامله‌شده در بورس‌ها یا قطب‌های معاملاتی روی می‌دهد. قراردادهای کوتاه‌مدت و منعطف در زمان فراوانی عرضه به‌نفع کاربران اروپایی بود اما امروز که بازار دچار محدودیت عرضه شده، نتیجه عکس داده است.