تلاش اندونزی برای کاهش وابستگی به دلار آمریکا با استفاده از ارزهای محلی

برخی از کشورها تلاش می نمایند که با کاهش وابستگی خود به دلار در تجارت با سایر کشورها از تاثیر تنش های اقتصادی ایجاد شده با آمریکا بر ارزش پول ملی شان بکاهند. اندونزی از جمله کشورهایی است که همواره نوسانات دلار را بر پول ملی خود ( روپیه ) تجربه کرده است. بر این اساس و در تلاش برای کاهش اثر پذیری روپیه از نوسانات دلار، بانک مرکزی اندونزی (BI) از چند سال قبل سیاست استفاده از ارز محلی برای تسویه حساب با برخی از کشورها از جمله چین ، تایلند ، ژاپن و مالزی را به کار برده است تا تسلط دلار آمریکا را کاهش داده و روپیه را در برابر شوک های مالی جهانی تقویت نماید.

 تنش های موجود تجاری و مالی در عرصه بین المللی تاثیر منفی خود را بر اقتصاد جهانی و به نوعی کاهش ارزش پول ملی بیشتر کشورها در مقابل دلار آمریکا گذاشته است . بر این اساس برخی از کشورها تلاش می نمایند که با کاهش وابستگی خود به دلار در تجارت با سایر کشورها میزان این تاثیرپذیری منفی را هرچه بیشتر تقلیل دهند.

اندونزی از جمله کشورهایی است که همواره نوسانات دلار را بر پول ملی خود ( روپیه ) تجربه می‌کند. گرچه چین بعنوان اولین و آمریکا بعنوان دومین شریک تجاری این کشور محسوب می‌شوند  ولی  تاثیر منفی تنش تجاری آن دو در اقتصاد و کاهش ارزش پول ملی اندونزی ( روپیه  )طی چند سال اخیر خود را نشان داده است، بطوریکه ارزش روپیه دو ماه قبل تنها با تصمیم وزارت خزانه داری آمریکا مبنی بر افزایش نرخ بهره تا پایان سال 2023 در برابر دلار ایالات متحده بمیزان  0.35 % کاهش یافت و در کل ارزش روپیه بر اساس گزارشات اقتصادی منتشره از ابتدای سال جاری تاکنون  2.16 % کاهش یافته است. بر این اساس و در تلاش برای کاهش اثر پذیری روپیه از نوسانات دلار،  بانک مرکزی اندونزی (BI) از چند سال قبل سیاست استفاده از ارز محلی[1](LCS)  را با برخی از کشورها از جمله چین ، تایلند ، ژاپن و مالزی تقویت کرده است تا تسلط دلار آمریکا را کاهش داده و روپیه را در برابر شوک های مالی جهانی تقویت نماید .

مدیر اجرایی بخش بین المللی بانک مرکزی اندونزی آقای Doddy Zulverdi  در این خصوص اظهار داشت:" دلار آمریکا هنوز برای بیشتر تجارت اندونزی با کشورها استفاده می‌شود اما تسویه حسابهای تجاری با ارزهای محلی نیز رو به افزایش است. وی اضافه کرد:"روپیه اندونزی نسبت به آنچه دربازار جهانی اتفاق می افتد، به ویژه در مورد دلار آمریکا، بسیار آسیب پذیر است. البته باید گفت یک روپیه بسیار ناپایدار می‌تواند تأثیر منفی بر ثبات قیمت ها، نرخ تورم، ترازنامه‌های مالی و تجاری و یا وضعیت مالی مشاغل داشته باشد."

در این چارچوب بانک مرکزی اندونزی و بانک Negara مالزی از سال 2018 استفاده از ارزهای دوکشور (روپیه–رینگت) درتبادلات تجاری فی مابین را مورد مذاکره و به اجراء گذاشتند تا از ارزهای محلی نه تنها درتجارت دوجانبه بلکه درسرمایه گذاری مستقیم و حواله‌ها نیز از آن‌ها بهره مند شوند. طبق اخبار وزارت تجارت اندونزی تسویه حساب های ارزی محلی بین اندونزی و مالزی درحال حاضر 4.1% از تجارت فی مابین را تشکیل می دهد. در حالی که این تنها سهم کوچکی از کل است اما نسبت به سال 2018 ، زمانی که دو کشور این چارچوب را اجرا کردند ، تقریباً سه برابر افزایش یافته است .

در مبادلات تجاری با ژاپن توافقنامه استفاده از ارزهای محلی در31 آگوست سال 2020 بین بانک مرکزی اندونزی و وزارت دارایی ژاپن به امضاء رسید. این توافقنامه بدنبال امضای تفاهم نامه همکاری که در5 دسامبر 2019 امضا گردید، به اجراء گذاشته شد. این ابتکارات بخشی از تلاش مستمر برای ترویج استفاده بیشتر از پول های محلی برای تسهیل تجارت و سرمایه گذاری مستقیم در این کشورها است. ایجاد این چارچوب نقطه عطفی کلیدی در تقویت همکاری‌های مالی دوجانبه بین بانک مرکزی اندونزی و وزارت دارایی ژاپن است. این چارچوب، از جمله، ارتقاء نرخ مستقیم بین روپیه و ین و همچنین تسهیل قوانین و مقررات مربوط به منظور افزایش استفاده از ارزهای محلی است. این چارچوب برای آرامش بیشتر در سیاست های ارزی مربوطه، مانند توسعه ابزارهای ریسک و انعطاف پذیری بیشتر برای شرکت های ژاپنی و سرمایه گذاران آن کشور و تمام فعالان تجاری دو کشور گسترش یافت. در همین مدت نیز استفاده از ارز ملی دو کشور (روپیه-ین) بمیزان 3.4 درصد از کل تجارت در پنج ماهه نخست سال جاری میلادی ( 2021)  را به خود اختصاص داد.

لازم به ذکر است روابط اقتصادی و تجاری اندونزی با ژاپن از زمان ایجادروابط دیپلماتیک درسال 1958، همواره رو به توسعه بوده است بطوریکه اکنون بیش از2000 شرکت ژاپنی در اندونزی فعال و سرمایه گذاری کرده اند و میلیون‌ها اندونزیایی و ژاپنی از ثمرات روابط  بهره مند هستند. دوکشور درچارچوب توافقنامه جامع مشارکت اقتصادی که درسال 2008 به امضاء رسیدهمکاریهای اقتصادی راهبردی دارند.شیوع کووید-19 تجارت وسرمایه گذاری دوجانبه را به میزان قابل توجهی تحت تأثیر قرار داد. بطوریکه حجم مبادلات تجاری دو کشور از 31.7 میلیارد دلار در سال 2019 با کاهش 15 .23% به  24.33 میلیارد در سال 2020  رسید. سرمایه گذاری ژاپن در اندونزی نیز از 4.3 میلیارد دلار در سال 2019 به 2.58 میلیارد دلار در سال 2020 کاهش یافته است.

تایلند یکی دیگر از کشورهایی است که اندونزی تفاهمنامه دوجانبه استفاده از ارزهای محلی دو کشور ( روپیه – بات) را در دسامبر 2016 امضاء نمود و از دسامبر 2017 مطابق با تفاهم نامه بین بانک مرکزی اندونزی و بانک تایلند به مرحله اجراء درآمد که بخشی از تلاش مستمر برای ترویج استفاده گسترده تر از ارزهای محلی برای تسهیل و افزایش تجارت و سرمایه گذاری مستقیم بین اندونزی و تایلند صورت گرفت. دراین چارچوب دو کشور علاوه بر تجارت فیمابین همچنین سرمایه گذاری مستقیم را بعنوان یک معامله اساسی واجد شرایط دانسته و قوانین و مقررات مربوط به ارزهای خارجی را برای مثال از طریق اسناد انعطاف پذیرتر به کار می‌گیرند. در همین رابطه، بانک مرکزی اندونزی و بانک تایلند اقدام به تعیین بانک های تجاری واجد شرایط دیگری در هر دو کشور کرده اند تا از عملیاتی شدن چارچوب تسویه روپیه-بات پشتیبانی کنند. بر اساس آمارها حجم مبادلات تجاری دو کشور در سال 2019 به 16 میلیارد دلار رسید و علیرغم همه گیری کووید-19 صادرات اندونزی به تایلند در سال 2020 نیز رقم 11 میلیارد دلار را ثبت نمود.

مبادلات تجاری با چین بعنوان بزرگترین و اولین شریک تجاری  اندونزی با امضاء تفاهمنامه ای در سپتامبر سال 2020  بین بانک اندونزی (BI) و بانک خلق چین (PBOC) برای ایجاد چارچوبی جهت استفاده از ارزهای محلی( روپیه–یوان) برای تجارت و سرمایه گذاری مستقیم شروع شد. در این تفاهمنامه طرفین موافقت کردند که نرخ مستقیم ارز و تجارت بین بانکی برای یوان چین و روپیه اندونزی را ارتقا دهند. در ادامه ، دو بانک مرکزی همکاری را از طریق به اشتراک گذاری و تبادل منظم اطلاعات تقویت خواهند نمود. در بیانیه ای که در این خصوص از سوی بانک مرکزی اندونزی منتشر شد، آمده است: " این همکاری نقطه عطف کلیدی در تقویت همکاری‌های مالی دوجانبه بین چین و اندونزی است." مقامات  اندونزی معتقدند که این امر به تشویق استفاده از ارزهای محلی برای تسویه تجارت و سرمایه گذاری مستقیم بین دو کشور کمک خواهد کرد." در این خصوص رئیس بانک مرکزی اندونزی اظهار داشت: دولت درحال نهایی سازی تسویه ارز محلی با چین و نامگذاری بانک ها به عنوان معامله گران متقابل ارز[2](ACCD)  است. درهمین ارتباط آقای هندوجو ویباوانتو مدیر بازاریابی شرکت دولتی بانک جاکارتا درچین نیز گفت که استفاده از ارز محلی دوکشور درتجارت مبادلات بین اندونزی و چین شامل بخشهای مختلفی است و در حال حاضر 10 %  از تجارت دو جانبه را تشکیل می دهد. ایشان اضافه کرد که مشاغل اندونزیایی از دسترسی به بازار چین سود خواهند برد، زیرا پرداخت ها با ارز هر کشور قابل انجام است و تسویه ارزهای محلی نیز به منظور تسهیل سرمایه گذاری است.

چین بزرگترین شریک تجاری اندونزی است بطوریکه بر اساس داده‌های موسسه آمار اندونزی حجم مبادلات تجاری دوکشو درسال2020 به رقم 78.5 میلیارد دلار رسید که از این میزان  37.4  میلیارد دلار صادرات اندونزی (با 10.10 % افزایش نسبت به سال 2019 ) و 1 .41 میلیارد دلارصادرات چین ( با 13 .10% افزایش نسبت به سال 2019 ) بود.

لازم به ذکر است که اندونزی طبق قانون استفاده از روپیه در تجارت خارجی خود را ممنوع کرده بود ولی از بحران مالی آسیا در سال 1998 درس بزرگی گرفت. وابستگی این کشور به دلار آمریکا در مبادلات تجاری نه تنها تجارت این کشور را تا حدی کاهش داده و بلکه نوسانات نرخ دلار ، تجارت با روپیه را نیز با مشکل مواجه می‌کرد. بانک مرکزی اندونزی با آگاهی از چنین موضوعی در چند سال گذشته سخت تلاش کرده است تا چنین قانونی را ملغی نماید که موفق شد با چند کشور که در این گزارش به آنها اشاره شد بخشی از مبادلات تجاری را با روپیه انجام دهد . از نظر کارشناسان مبادلات تجاری اندونزی از طریق روپیه با ارزهای محلی را بنوعی پیوستن روپیه به سایر ارزهای  بازارهای نوظهور ارزیابی می نمایند که  آنها نیز در برابر دلار آمریکا تضیف شده و کاهش ارزش را تجربه کرده اند.

دیوید سومال، اقتصاددان ارشد بانک مرکزی آسیا (BCA) در خصوص استفاده از ارزهای ملی در مبادلات تجاری اندونزی با سایر کشورها  گفت که بسیاری از مشاغل هنوز از این تسهیلات بی اطلاع هستند و مقامات باید بیشتر تلاش کنند. مقررات و سایر جزئیات روشن است، اکثر مشاغل هنوز از دلار آمریکا استفاده می‌کنند، زیرا به آن عادت کرده اند و می دانند چگونه خطرات را محاسبه کنند. عوامل اساسی موثر بر سایر ارزها با عوامل موثر بردلارآمریکا متفاوت است وبه احتمال زیاد زمان می‌برد. آنها ده‌ها سال است از دلار استفاده می‌کنند و اکنون ابزارجدیدی دردست است.بیش از80 % ازمشاغل مورد بررسی از تسهیلات تسویه پول محلی مطلع نبودند.

 بر اساس بیانیه بانک مرکزی اندونزی استفاده از ارزهای محلی در تجارت دوجانبه با سایر کشورها از اهمیت ویژه ای برخوردار است و می‌تواند به افزایش تجارت با آنها منجر شود و تجارت فی مابین  بدون نیاز به گذراندن نرخ مبادله دلار ایالات متحده می‌تواند منجر به قیمت کارآمدتری شود. 

1-Local Currency Settlement ( LCS ).  

2-Appointed Cross Currency Dealers (ACCD).