کریدور اقتصادی چین – پاکستان: ایران و آسیای میانه

روزنامه آبزرور چاپ پاکستان در مورخ 24 دی ماه 1399، در گزارشی به قلم دکتر محمود الحسن خان، به کریدور جدید اقتصادی چین – پاکستان پرداخته است که برگردان این گزارش در ادامه آمده است.

اخیراً، کریدور اقتصادی چین - پاکستان (CPEC) به دلیل گرایش اصلی توسعه و چشم انداز بسیار بالای صلح، به یک موضوع مطرح و یک پروژه عظیم درخور فرامنطقه ای جهت انضمام بیشتر اقتصادی-اجتماعی و انرژی تبدیل شده است. کشورهای مختلفی از غرب آسیا از جمله ایران و افغانستان و کشورهای آسیای میانه مانند ازبکستان و ترکمنستان علاقه خود را برای پیوستن به این کریدور نشان داده اند.

در همین زمینه مذاکرت و جلسات معنی دار و مرتبطی در اسلام آباد برگزار شده است. سفیر جمهوری اسلامی ایران در پاکستان با موضع قاطع و متعاقب سفر اخیر آقای دکتر ظریف در ملاقات با نخست وزیر پاکستان، اشتیاق خود را برای پیوستن به کریدور اقتصادی چین-پاکستان را نشان داده اند، همگی حاکی از گسترش مسیر غربی این ابر پروژه است.

وزیر خارجه ایران به همراه هیات بزرگ اقتصادی، خواستار گشایش گذرگاه‌های مرزی جدید بین دو کشور به منظور تقویت بیشتر روابط بازرگانی و تجاری، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، سرمایه گذاری‌های مشترک و ارتقای ارتباط مردم با مردم شده است. در همین رابطه اخیرا گذرگاه مرزی دیگری در ریمدان که تنها در فاصله 130 کیلومتری از بندر دریایی چابهار واقع شده است، افتتاح شده است. این رویداد منجر به ورود بیشتر محصولات نفتی، میوه و سبزیجات و تجارت محصولات ساختمانی به پاکستان طی روزهای آینده خواهد شد. همچنین طرف ایرانی خواستار افتتاح گذرگاه مرزی دیگری در پیشین کویته شده است.

اخیرا مرکز مطالعات راهبردی و جهانی اسلام آباد، یک وبینار بین المللی درخصوص همکاری‌های سه جانبه ایران، پاکستان و چین با موضوع همکاری‌های سه جانبه؛ فرصتها و راه‌های پیش رو برگزار کرده که آقای حسینی سفیر ایران در پاکستان یک بار دیگر از علاقه دولتش برای الحاق به کریدور اقتصادی چین-پاکستان تاکید نموده است. سفیر ایران همچنین درخصوص پروژه ریلی بین ایران و افغانستان که موجب تقویت اتصالات و همکاری‌های تجاری و بازرگانی خواهد شد، توضیحاتی ارائه نمود. این نخستین شبکه ریلی مشترک بین آنها می‌باشد. پروژه ریلی ML1 (کراچی به پیشاور) که همچنین در آینده به افغانستان متصل می‌شود، باعث اهمیت بیش از پیش کریدور سیپک خواهد شد.

مسیر ریلی، شهر خواف در ایران را که به شهر روزنک در افغانستان متصل می‌کند، مقرر است به شهر هرات به عنوان سومین شهر بزرگ افغانستان متصل شود. از سویی دیگر برای تقویت بیشتر اتصالات منطقه ای، دولت های ایران، ترکیه و پاکستان تصمیم گرفته اند که مسیر ریلی استانبول، تهران و اسلام آباد را در سال 2021 احیا نمایند. با این مسیر ریلی ‏(ITI)، انتظار می رود که با اتصال چین به ترکیه از طریق ابتکار کمربند-جاده، ارتباطات تقویت شود. کریدور اقتصادی چین-پاکستان پرچم دار این ابتکار است.

در خلال سخنان سالانه آقای شوکت میرضیایف، رئیس جمهور ازبکستان، ایشان درخصوص تقویت روابط با جنوب آسیا صحبت و خاطرنشان ساخت، ما امروز گام نخست عملی برای اجرای پروژه ساخت کریدور ترانزیتی ترانس افغانستان را که آسیای میانه را به اقیانوس هند متصل می‌کند، برداشته ایم. اجرای این پروژه ثبات و توسعه اقتصادی پایدار در سراسر منطقه را تضمین خواهد کرد.

برای تحقق بخشیدن به رویای ارتباطات بزرگتر منطقه ای و برقراری صلح و هماهنگی، دولت پاکستان، درخواست مشترک برای اخذ وام 4.8 میلیارد دلاری از موسسات مالی بین المللی برای ابرپروژه ریلی جهت اتصال پاکستان به ازبکستان و سایر کشورهای آسیای میانه از طریق افغانستان را امضا کرده است. این پروژه مشرک ریلی، از سوی روسای جمهور ازبکستان و افغانستان به تصویب رسیده است. انتظار می رود که این پروژه به بهبود تجارت و ارتباطات منطقه ای با جمهوری‌های آسیای میانه از طریق افغانستان کمک نماید.

مراسم امضای این پروژه با حضور وزیر حمل و نقل ازبکستان و مقامات ارشد دولت پاکستان برگزار شد. درخلال جلسات، آقای عمران خان نخست وزیر پاکستان به علاقه کشورش برای توسعه همکاری‌های نزدیک با کشورهای آسیای میانه در ابعاد مختلف تجارت، سرمایه گذاری، انرژی و ارتباطات مردم با مردم تاکید نمود. وی همچنین به تعهد قوی پاکستان برای تعمیق همکاری دوجانبه تاکید کرده است. درمقابل، وزیر ازبکستانی از علاقه کشورش برای بهبود روابط تجاری و بازرگانی دوجانبه و ارتباطات با پاکستان خبر داد. او همچنین درخصوص همکاری‌های ریلی و جاده ای و دسترسی‌های مستقیم منطقه ای به بنادر دریایی، بحث و تبادل نظر نموده است.

پروژه ریلی 4.8 میلیارد دلاری ترانس افغانستان (مزار شریف – کابل – پیشاور) شامل 573 کیلومتر مسیر ریلی طولانی بوده که پیشاور را به کابل و مزارشریف و در نهایت به ازبکستان متصل می‌کند. پاکستان مسیر پیشاور تا مرز تورخم را اجرا خواهد کرد و کشورهای افغانستان و ازبکستان نیز مسیر های مربوط به خود را اجرا خواهند کرد. این پروژه پاکستان را به مرکز ثقل اقتصادی جمهوری‌های آسیای میانه تبدیل خواهد کرد. در همین رابطه، روسای راه آهن پاکستان، ازبکستان، روسیه، قزاقستان و افغانستان جلسه مهمی در دسامبر 2018 در تاشکند برگزار کردند تا در مورد یک خط ریلی بلند پروازانه برای دسترسی کشورهای جنوب آسیا و آسیای میانه به بازارهای آینده دار آسیا و اروپا رایزنی نمایند.

آقای اعظم خان سواتی وزیر راه آهن پاکستان اهمیت ابعاد پروژه ریلی سه جانبه مذکور که راه آهن پاکستان را به افغانستان و ازبکستان متصل کرده و شامل قطارهای باری و مسافری پرسرعت می‌باشد را مورد تاکید قرار داده است. انتظار می رود که این پروژه، پس از پرهزینه ترین پروژه ریلی کشور (ML1) با 6.8 میلیارد دلار که مسیر ریلی 2655 کیلومتری از کراچی به پیشاور، را که مقرر است ذیل کریدور اقتصادی چین-پاکستان اجرا شود، انگیزه جدیدی برای راه آهن پاکستان ایجاد نماید. این پروژه سه جانبه، پنجره جدیدی از فرصت برای همه کشورهای آسیای میانه خواهد گشود. اخیراً در خلال ملاقات سفیر ترکمنستان با آقای عبدالرزاق داوود مشاور نخست وزیر در امور بازرگانی، دو طرف درخصوص روابط تاریخی دوجانبه رایزنی کردند. آنها درخصوص افزایش حجم تجارت توافق نمودند.

از آنجا که مقرر است CPEC به ارتباط بیشتر منطقه ای، شکوفایی اقتصادی و اجتماعی و همکاری در زمینه انرژی بیانجامد، ترکمنستان همچنین خواهان ارتقای روابط تجاری با پاکستان است. از این رو، وزارت بازرگانی درحال توسعه استراتژی برای مشارکت با ترکمنستان به عنوان بخشی از تلاش ها برای ادغام اقتصادی پنج جمهوری آسیای میانه با افغانستان و پاکستان است. سفیر ترکمنستان از علاقه اش برای برگزاری ششمین نشست کمیسیون مشترک دو کشور در سال 2021 خبر داد.

علاوه بر این، طرف ترکمنی همچنین درخصوص امضای یاداشت تفاهم همکاری بین بندر گوادر و بنادر ترکمنستان رایزنی نمود. آقای عبدالرزاق داوود مشاور نخست وزیر پاکستان در امور بازرگانی از پیشنهاد دولت ترکمنستان برای ترانزیت کالاهایش از طریق بنادر گوادر و کراچی و از طریق مسیرهای ریلی و جاده ای تقدیر نموده است.

من به عنوان کارشناس برجسته منطقه ای در حوزه CPEC و BRI، تحقق اقتصادی-اجتماعی و ژئوپلیتیکی کشورهای مختلف منطقه نسبت به CPEC را نشانه خوبی برای دستیابی به ارتباطات منطقه ای بزرگتر ارزیابی می‌کنم. حتی آقای عارف علوی رئیس جمهور پاکستان نیز بر لزوم استفاده از بندر گوادر به عنوان یک منطقه آزاد برای تجارت ترانزیتی با افغانستان و بلوچستان علاوه بر بندر کراچی که ارتباط بیشتری با تمام کشورهای آسیای میانه خواهد داشت، تأکید کرد. بنابراین CPEC کلید آینده پاکستان، شکوفایی اقتصادی و ارتباط بیشتر منطقه ای در آینده را در اختیار دارد.