نگاهی به وضعیت تولیدات کشاورزی اوکراین در سال 2020

اوکراین علیرغم شیوع کرونا، قرنطینه چهار ماهه در فصل بهار 2020 و کاهش تقاضای جهانی در برخی از محصولات، در تولید و صادرات محصولات کشاورزی موفقیت های قابل توجهی را بدست آورد. هرچند بدلیل شرایط نامساعد آب و هوایی در سال 2020 و خشکسالی بی سابقه در این کشور در برخی از مناطق و سرما و باران‌های بی موقع، نتوانست به آمار تولیدات سال 2019 برسد اما بخش کشاورزی و درآمدهای صادراتی این بخش، کاهش درآمدهای ارزی بخش صنعتی و خدمات کشور را جبران نمود.

علیرغم شرایط همه‌گیری کرونا و قرنطینه جهانی، اوکراین هرگز صادرات محصولات کشاورزی را به حالت تعلیق درنیاورد و حتی شرایط کرونایی برای اقتصاد اوکراین که بیشتر مبتنی بر کشاورزی است فرصتی را ایجاد کرد که این کشور کاهش صادرات بخش صنعتی و خدمات خود را که در شرایط قرنطینه سراسری، تعطیلی کسب و کارها، بسته شدن مرزها و لغو پروازها، آسیب جدی دیده بود از طریق صادرات محصولات کشاورزی جبران نماید.

گندم سیاه تنها کالایی بود که ممنوعیت صادرات موقت در آن اعمال شد، اما با این وجود اوکراین توانست صادرات خود را نسبت به مدت مشابه سالانه، دو برابر کند. هوای نامساعد هم بر کیفیت و هم بر میزان محصولات دانه‌ای کشور تأثیر گذاشت و امیدهای تکرار رکورد صادرات غلات در سال 2019 را از بین برد. با این حال غلات تنها برگ برنده اوکراین در بازارهای جهانی غذا نیست. صادرات محصولات دیگر کشاورزی در اوکراین نیز در سال 2020 موفقیت آمیز بودند. طی یازده ماه، اوکراین محصولات کشاورزی به ارزش 20 میلیارد دلار صادر کرد که تقریباً مشابه سال قبل بود. در همان زمان، افزایش قیمت محصولات غذایی در بازار جهانی حجم کمی‌پایین‌تر را از نظر وزن فیزیکی جبران کرد.

محصولات کشاورزی به طور سنتی سهم زیادی از درآمد ارزی را به خود اختصاص می دهند - ارزش غلات و روغن‌های گیاهی صادراتی در کل بیش از 15 میلیارد دلار شده است. در اواخر سال 2020، تجارت جهانی با سازگاری با قرنطینه و محدودیت‌های دیگر، نسبتاً احیا شد. همچنین، در ماه دسامبر، صادرات مواد غذایی به طور معمول تشدید شد. بنابراین، به احتمال زیاد، صادرات محصولات کشاورزی اوکراین تا پایان سال 2020 از رقم 22 میلیارد دلار فراتر خواهد رفت و حتی ممکن است به 23 میلیارد دلار برسد، بنابراین رکورد سال گذشته تکرار خواهد شد.

نکته قابل توجه این که، اوکراین سهمیه واردات عاری از عوارض گمرکی عسل به اتحادیه اروپا را تعیین کرد که از ژانویه 2020 تاکنون 6000 تن تعیین شده بود. دلایل زیادی برای تقاضای عسل اوکراین در اتحادیه اروپا وجود دارد. عدم اطمینان در مورد آینده کرونا و پیشرفتهای بعدی آن و ابهام در میزان ذخیره‌سازی این محصول برای کل فصل 21-2020 و براساس برآوردهای اولیه احتمال کاهش تولید عسل در اتحادیه بدلیل شرایط نامساعد جوی تا 40 درصد وجود دارد.

5 قلم محصول صادراتی غیرمعمول اوکراین:

امسال اوکراین موفق به افزایش صادرات تعدادی از کالاهای غیرمعمول در بخش کشاورزی شد. پنج محصول دیگر با افزایش چشمگیر حجم صادرات شامل سخت پوستان (9.6 برابر، حدود 770 تن)، مرکبات (8.6 برابر، 736 تن)، روغن نارگیل (7.5 برابر، 281 تن) چربی حیوانی (4.6 برابر ، 1600) و پودر کاکائو(چهار برابر، تقریباً به 720 تن). اگر به درصد افزایش توجه شود؛ اوکراین صادرات این اقلام را به میزان قابل توجهی افزایش داده است، اگرچه از نظر کیفیت، صادرات آنها نسبتاً جزئی است. با این حال، بدیهی است که برخی از این آمارهای صادراتی بازتاب صادرات مجدد محصولات است. با وجود گرم شدن کره زمین، درختان نارگیل و دانه‌های کاکائو هنوز در سرزمین‌های اوکراین رشد نمی‌کنند.

غلات و دانه‌های روغنی

علی‌رغم ممنوعیت موقت صادرات گندم سیاه، که هیئت وزیران در آوریل برای آرامش وحشت ناشی از کمبود مواد غذایی در دوران قرنطینه وضع کرد، اوکراین عرضه این غلات را در خارج از کشور دو برابر کرد و به 96200 تن رساند. مقصد اصلی کشورهای لهستان، ایتالیا و اندونزی بودند. همچنین، اوکراین صادرات بذر دانه و دانه‌های روغنی را افزایش داد. در دوره زمانی ژانویه تا سپتامبر، صادرات اوکراین در این اقلام به 16.5 میلیون دلار رسید که 30 درصد بیشتر از کل سال 2019 است. به نظر الکساندر زاخارچوک، محقق موسسه اقتصاد کشاورزی: « این بهترین عملکرد  طی ده سال گذشته است». همزمان، برداشت محصول سال 2020 بدترین برداشت طی سه سال گذشته بود - اوکراین 65.4 میلیون تن دانه برداشت کرد که 7 میلیون تن کمتر از رقم سال گذشته است. علاوه بر این، شرایط بد آب و هوایی روند برداشت را کندتر کرد، به همین دلیل عرضه کالای اصلی صادراتی که ذرت است با 14 درصد، گندم  با منفی 5 درصد و سویا با نصف میزان سال گذشته ، کمتر به بازار عرضه شد.لازم به ذکر است که سایر غول های تامین محصولات کشاورزی جهان یعنی آرژانتین ، ایالات متحده و فرانسه نیز شرایط مشابهی را داشتند؛ بنابراین اوکراین هنوز هم فرصتی برای بازگشت مجدد به صدر بازارهای جهانی دارد.

اگرچه هنوز اطلاعات نهایی در مورد میزان صادرات اوکراین به بازارهای جهانی منتشر نشده است ؛ اما با توجه به نتایج سال گذشته، هنوز این امیدواری وجود دارد که در سال 2020 اوکراین بزرگترین صادر کننده روغن آفتابگردان و یکی از رهبران صادرات محصولات اصلی دانه آن - ذرت و گندم معرفی شود..

گوشت و لبنیات

در سه ماهه سوم سال 2020، اوکراین پس از قرار گرفتن در جایگاه چهارم در صادرات مرغ در سال گذشته، به مقام سوم صادر کننده برتر مرغ در جهان به اتحادیه اروپا بازگشت. به طور کلی، صادرات مرغ طی یازده ماه سال 2020 حدود 500 میلیون دلار برای اوکراین درآمد به ارمغان آورده که کمی‌کمتر از سال 2019 است. از یک سو، کاهش صادرات تحت تأثیر شیوع آنفلوانزای مرغی در ژانویه و ممنوعیت واردات توسط چند دولت بود، از طرف دیگر، تقاضای مرغ در اکثر کشورها به دلیل قرنطینه و تعطیلی رستوران‌ها، هتل ها و مجتمع‌های گردشگری کاهش یافته است.

اگرچه بخش لبنیات داخلی در یک بحران عمیق به سر می‌برد، اما موفقیت صادرات نوع خاصی از شیر اوکراین می‌تواند تولیدکنندگان را راضی نگهدارد. از ابتدای سال تاکنون، اوکراین صادرات بستنی، شیر و خامه را 2.6 برابر افزایش داده، دو برابر حجم سال گذشته (کمی‌بیشتر از نصف سال 2019) کازئین (پنیر بدون چربی) و همچنین محصولات تخمیری شیر صادر کرده است .

از نظر پولی نیز، واردات محصولات لبنی حدود 57٪ و صادرات 43٪ را تشکیل می دهد. با این حال، شاخص های تجاری در شرایط واقعی هنوز دلگرم کننده هستند. در واقع، طبق اعلام اتحادیه تولیدکنندگان شیر اوکراین، طی 11 ماه سال 2020، حدود 101 هزار و 300 تن محصولات لبنی صادر و 83 هزار و 900  تن وارد گردید.

تعلیق ارتباطات حمل و نقل در مقیاس کامل، زنجیره‌های تأمین مواد غذایی انعطاف پذیر را از بین برده و نشان داده است که اقتصاد جهانی تا چه حد آسیب‌پذیر است. در چنین شرایطی، پتانسیل غذایی اوکراین اهمیت غیر قابل انکار جدیدی پیدا کرده است.

همچنین برای کشاورزان اوکراینی دلگرم کننده است که یک وزارت کشاورزی سال آینده پس از مدت کوتاهی ادغام در وزارت توسعه اقتصاد و تجارت مجدداً در اوکراین تشکیل خواهد شد و یکی از اولویت های آن توسعه بیشتر صادرات ملی به ویژه محصولات غذایی با ارزش افزوده و ارتقاء تولید‌کنندگان داخلی در سطح جهانی است.

بحران کرونا تقریباً یک ساله شده و بازسازی اقتصاد جهانی در حال انجام است. برای اوکراین، با داشتن پتانسیل زیاد در حوزه کشاورزی و امنیت غذایی فرصت مناسبی است که از این شرایط استفاده نموده و سهم خود را در زنجیره غذایی جهانی افزایش دهد.