وضعیت اقتصادی بنگلادش
مازاد تراز پرداخت ها یکی از شاخص های اصلی رشد اقتصادی بشمار می رود. این شاخص علیرغم شیوع ویروس کرونا در بنگلادش در حال رشد است. آمار جدید بانک مرکزی بنگلادش نشان می دهد که در چهار ماهه نخست سال مالی جاری(ژوئیه 2020 الی اکتبر 2021) این مازاد به رقم 4.05 میلیارد دلار رسیده است. این در حالی است که در دوره مشابه سال مالی قبل، نه تنها در تراز پرداخت ها هیچ مازادی وجود نداشت بلکه مبلغ بیش از 1.5 میلیارد دلار کسری وجود داشت.
اگر چه مازاد تراز پرداخت ها مایه تسلی و آسایش خاطر دولت ها میباشد اما باید توجه داشت که این میزان مازاد تا چه زمانی بدلیل تشدید مجدد شیوع کرونا پایدار خواهد بود. کووید- 19 اقتصاد جهانی را ویران کرده و این روند همچنان ادامه دارد و هیچکس نمی داند پایان آن به کجا ختم خواهد شد. در این زمینه مدیر اجرایی موسسه تحقیقات راهبردی(PRI) بنگلادش اظهار می دارد: موج دوم و سوم کرونا در کشورهای مختلف جهان از جمله اروپا و آمریکا آغاز شده است و شمار مرگ و میر بر اثر این بیماری در بنگلادش نیز درحال افزایش است. با این حال، در صورت تداوم این وضعیت ، راحتی خیال بابت رشد تراز پرداخت ها و بهبود وضعیت اقتصادی کشور پایدار نبوده و مجددا مختل خواهد شد.
دولت بنگلادش مازاد بیش از 4 میلیارد دلار در تراز پرداخت ها در این دوران دشوار را پدیده مثبت و مسرت بخشی می داند زیرا امر واردات و صادرات، سایر درآمدها و هزینه‌های کشور با تراز پرداخت ها مرتبط بوده و برخورداری از این مازاد در تراز پرداخت ها بدان معنا است که این کشور در معاملات(واردات و صادرات) نیازی به دریافت وام ندارد. بر این اساس کسری تراز پرداخت ها نیز مستلزم دریافت وام از سوی دولت خواهد بود.
اقتصاددانان معتقدند، رشد مازاد تراز پرداخت های بنگلادش در برهه کنونی ناشی از عواملی نظیر: افزایش چشمگیر میزان حوالجات ارزی، درآمد حاصله از صادرات کشور و نیز پائین آمدن قیمت جهانی سوخت میباشد. از سوی دیگر شیوع کرونا منجر به کاهش شدید واردات کالاهای سرمایه ای و سایر مواد اولیه صنعتی شده است که این امر به رشد مازاد تراز پرداختها کمک شایانی نموده است.
دولت خانم شیخ حسینه بر این باور است که با توجه به اقدامات حمایتی صورت گرفته شامل اعطای بسته تشویقی، بنگلادش خیلی زود از این بحران عبور خواهد کرد. با این حال تحلیلگران اقتصادی معتقدند، گذار از شرایط کنونی چندان آسان نبوده و زمانبر خواهد بود.
با نگاهی به اطلاعات بانک مرکزی بنگلادش می‌توان دریافت که سال مالی 20- 2019 با کسری عظیم حدود 5 میلیارد دلاری تراز پرداخت ها به پایان رسید. پیشتر در سال مالی 19- 2018 میزان کسری از این بیشتر یعنی 5.12 میلیارد دلار بود. سال قبل از آن یعنی 18- 2017 میزان کسری بالغ بر 9.567 میلیارد دلار بود.
در مجموع اگر چه حصول مازاد بیش از 4 میلیارد دلار در تراز پرداخت های بنگلادش آنهم ظرف 4 ماه یک پیروزی بزرگ و جهش اقتصادی قابل توجه بشمار می رود اما اقتصاددانان معتقدند که دولت خانم شیخ حسینه می‌باید در بخش هزینه‌های جاری همچنان جانب احتیاط را گرفته و با بررسی دقیق وضعیت جهانی گام بردارد چرا که بر اساس پیش بینی‌ها میزان حواله‌های ارزی ارسالی از سوی کارگران مهاجر بنگلادشی با کاهش مواجه خواهد بود، ضمن آنکه در مورد صادرات نیز چنین نگرانی وجود دارد. از طرف دیگر، اگر هزینه واردات کالاها افزایش یابد، دیگر هیچ مازادی وجود نخواهد داشت.
در اینجا نگاهی به درآمدهای ارزی و کسری بودجه بنگلادش طی دو سال اخیر می اندازیم. بر اساس آمار منتشره از سوی بانک مرکزی بنگلادش کسری بودجه این کشور در سال مالی جاری نصف شده است. بنگلادش سال مالی گذشته(20-2019 میلادی) را با کسری بودجه حدود 18 میلیارد دلار به پایان رساند. میزان کسری بودجه در بازه زمانی ژوئیه تا اکتبرسال گذشته 5.29 میلیارد دلار بود اما این رقم در بازه زمانی ژوئیه تا اکتبر سال مالی جاری(21-2020) به 3.23 میلیارد دلارکاهش یافت.
میزان صادرات و واردات بنگلادش در بازه زمانی ژوئیه تا اکتبر سال مالی جاری بشرح ذیل بوده است:
- صادرات محصولات مختلف: 12 میلیارد و 548 میلیون دلار
- واردات محصولات مختلف: 15میلیارد و 784 میلیون دلار.
در نتیجه، کل کسری تجاری(بودجه) این 4 ماه بالغ بر 3 میلیارد و 236 میلیون دلار بوده است. بعلاوه درآمد ارزی حاصله از صادرات در بازه زمانی مشابه در سال قبل 1.10 درصد افزایش یافته و هزینه واردات نیز 13 درصد کاهش داشته است.
از سوی دیگر، رسانه‌ها روز گذشته با استناد به آمار بانک مرکزی بنگلادش گزارش دادند که با وجود باقی ماندن دو هفته تا پایان سال 2020، حواله‌های ارسالی از مهاجران از مرز 20 میلیارد دلار فراتر رفته است. بر اساس آمار منتشره، از اول ژانویه تا 10 دسامبر 2020، مجموعا مبلغ 20.50 میلیارد دلار از طرف کارگران مهاجر بنگلادشی وارد این کشور شده است. این میزان حدود 12 درصد بیش از رقم سال 2019 میلادی بوده و بنوبه خود یک دستاورد بزرگ اقتصادی برای این کشور پر جمعیت بشمار می رود.
همچنین از گزارشات منتشره چنین بر می آید که طی ماه‌های ژوئیه تا اکتبر سال مالی جاری (21-2020) میزان دریافت وام خارجی 83.24 درصد افزایش یافته است. از سوی دیگر، علیرغم افزایش کمکهای اعتباری، میزان سرمایه گذاری مستقیم خارجی(FDI) در کشور بنگلادش 31 درصد کاهش داشته است.