مدیریت ناکارآمد آب، زنگ خطری که برای ترکیه به صدا درآمده است

ترکیه با میزان مصرف سرانه آب 1519 متر مکعب در سال  جزو کشورهایی است که با مشکل آب مواجه است. پیش‌بینی می‌شود که جمعیت ترکیه در سال 2030 میلادی به 100 میلیون نفر برسد و میزان سرانه مصرف آب این کشور در سال به 1120 متر مکعب کاهش یابد.

 کشورها بر اساس ذخیره آب به ازای هر نفر به کشورهای پرآب و کم آب تقسیم می‌شوند و کشورهایی که مصرف سرانه آب آنها در سال بیش از 8000 متر مکعب باشد جزو کشورهای پرآب، کشورهایی که مصرف سرانه آنها کمتر از 2000 متر مکعب در سال باشد جزو کشورهای کم‌آب و کشورهایی که مصرف سرانه آب آنها کمتر از 1000 متر مکعب در سال باشد جزو کشورهای فقیر از نظر منابع آب به شمار می روند .

 افزایش روز افزون جمعیت و گسترش دامنه شهری در ترکیه سبب شده است که این کشور درآینده‌ای نه چندان دور به یک فقیر از نظر منابع آب تبدیل گردد .

 ترکیه دارای 25 حوزه آبی است که هر حوزه مشکلات خاص خود را دارد . به طور مثال حوزه‌های آبی مندرس Menderes و ارگنه ERGENE  با مشکل آلودگی آب روبرو هستند.

 مشکلات حوزه‌های آبی ترکیه در مناطق جغرافیایی این کشور متفاوت بوده و در برخی مناطق مانند فلات قونیه استفاده بیش از حد آب در بخش کشاورزی و وجود موانع طبیعی در انتقال آب بین حوزه‌های مختلف از جمله مشکلات قابل توجه در عدم دسترسی و استفاده بهینه از منابع آب در این کشور است .

 ترکیه مانند کشورهای دیگر با مشکل توزیع نابرابر مقدار آب نسبت به جمعیت در مناطق مختلف شهری نیز روبروست. بیش از 28 درصد از جمعیت این کشور در منطقه مرمره زندگی می‌کنند، در حالی که حوزه‌های آبی این منطقه تنها 4 درصد از کل میزان آب‌های جاری را ذخیره می‌کند.

 استفاده بیش از حد از آب‌های سطحی و منابع آب زیرزمینی در حوزه‌های آبی ترکیه امکان خود ترمیمی حوزه‌های آبی را از بین برده که این مورد، تهدیدی جدی برای اکوسیستم به شمار می رود.

ترکیه در خصوص مدیریت منابع آب نیز با مشکلات جدی در  مصرف منابع آب روبروست، مشکلات آب ترکیه را میتوان به شرح ذیل خلاصه نمود :

•  پروژه‌های زیرساختی ناپایدار در بخش آب

 ترکیه برای استفاده از تمامی نیروگاه‌های هیدروالکتریک ساخته شده در کشور بایستی تا سال 2023 میلادی سهم استفاده از انرژی‌های تجدید‌پذیر خود را در تامین انرژی مورد نیاز به بیش از 30 درصد برساند.

 در حال حاضر تعداد 443 نیروگاه در حال بهره‌برداری، 173 نیروگاه در حال ساخت، 982 نیروگاه در حال طراحی بوده و در کل 1598 نیروگاه برای تامین انرژی‌های مورد نیاز کشور در این بخش پیش‌بینی شده که عدم مطالعات لازم در تنظیم برنامه فعالیت و عدم توجه به ظرفیت حوزه‌های آبی در مناطق ساخت نیروگاه‌های هیدروالکتریک موجب از بین رفتن بسترها، دره‌ها و مناطق پرآب شده است .

•  استفاده از آب در بخش کشاورزی:

 بخش کشاورزی در ترکیه با 73 درصد مصرف آب از جمله بخش‌های صنفی است که بیشترین میزان مصرف آب را به خود اختصاص میدهد. کشاورزی سنتی از دیگر مواردی است که موجب اتلاف مقادیر زیادی آب در زمین‌های کشاورزی شده و استفاده از سیستم‌های آبیاری قطره‌ای در بخش کشاورزی در این کشور چندان رایج نبوده و دامنه استفاده از آن محدود می‌باشد.

 برداشت آب بیش از مورد نیاز از منابع آب زیرزمینی و عدم استفاده بهینه از آب در آبیاری زمین‌های کشاورزی سبب شده است تا ارزش اقتصادی و اکولوژیک اکوسیستم آب شیرین ارزش خود را از دست بدهد .

•  آب آشامیدنی:

افزایش تعداد کلان‌شهرهای ترکیه سبب شده است تا 91.3 درصد از جمعیت این کشور در محدوده شهرداری‌های کلان‌شهرها زندگی کرده و از شبکه آب آشامیدنی برخوردار باشند. افزایش تعداد جمعیت در کلان‌شهرهای این کشور موجب افزایش تقاضا برای استفاده از آب در این شهرها می‌شود که به نوبه خود تامین آب کلان‌شهرها تبدیل به یک مشکل جدیدی در مدیریت شهری شده است.

 کمبود آب در کلان‌شهرهای استانبول، آنکارا، ازمیر و  انتقال آب حوزه‌های آبی مناطق مختلف به این مناطق برای جبران کمبود آب یکی از اقدامات موثر در تامین آب کلان‌شهرها می‌باشد که می‌تواند موجب بروز مشکلات قابل توجه اقتصادی، اکولوژیکی و اجتماعی گردد.

•   آلودگی آب:

 منابع آب همواره با پسماندهای خانگی، ضایعات صنعتی و کشاورزی آلوده میشوند. در ترکیه از 3225 شهرداری تنها 296 شهرداری دارای تاسیسات تصفیه آب هستند. آلودگی منابع آب نه تنها تنوع بیولوژیک را تهدید می‌کند، بلکه مستقیما آن دسته از افراد جامعه را تهدید می‌کند که مستقیما از منابع آب استفاده می‌کنند.

•  سرمایه‌گذاری‌ها و فعالیت‌های استفاده از منابع آب:

 سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی (ساخت اتوبان ، پروژه‌های شهری و غیره) و پروژه‌های معدن به دلیل مصرف آب زیاد در انجام پروژه‌ها و آلودگی منابع آب میتواند اکوسیستم مناطق پر آب را تحت تاثیر قرار دهد .

• تغییرات آب و هوایی:

 تعییرات آب و هوایی در جهان و بخصوص در ترکیه نیز یکی از مشکلات اصلی در موارد  زیست محیطی و توسعه پایدار این کشور است.

 تغییرات اقلیمی جهان را تحت تاثیر قرار داده و حوزه مدیترانه نیز همچون دیگر نقاط جهان از این قاعده مستثنی نیست. آثار منفی تغییرات اقلیمی در کشورهای حوزه مدیترانه بیشتر به صورت خشکسالی، کمبود آب، کاهش راندمان بخش کشاورزی، کاهش درآمد ناشی از بخش کشاورزی و گردشگری، افزایش آتش‌سوزی جنگلها و نابودی تنوع بیولوژیکی بوده است.  

میزان بارندگی در 25 سال گذشته در منطقه مدیترانه 20 درصد کاهش یافته است.  کاهش بارندگی و کمبود ذخیره منابع آب در این اواخر سبب شده است تا سدهای تامین کننده آب مورد نیاز کلان‌شهرهایی همچون استانبول، آنکارا و ازمیر با کاهش شدید ذخیره آب روبرو شوند.

میزان ذخیره آب سدهای اطراف استانبول علی‌رغم بارندگی‌های هفته‌های گذشته به 29.9 درصد رسیده که پائین ترین سطح ذخیره آب در طول 10 سال گذشته می‌باشد .

 آمار و ارقام ارائه شده از سوی اداره آب استانبول نشان می‌دهد که ذخیره آب سدهای اطراف استانبول در ماه ژانویه سال 2020 میلادی 36 درصد و در ماه می سال جاری میلادی به 66 درصد رسیده بود که به تدریج کاهش یافته و هم اکنون به کمتر از 30 درصد رسیده است.

 وضعیت کاهش میزان ذخیره آب سدها نه تنها در اطراف استانبول، بلکه در سدهای تامین کننده آب مورد نیاز کلان‌شهرهای آنکارا و ازمیر نیز دیده می‌شود که در صورت ادامه آن میتواند در آینده‌ای نه چندان دور  این شهرها را با مشکل بی آبی مواجه سازد.

•  جدول ظرفیتهای منابع آب ترکیه:

	مقدار	واحد
میزان متوسط  بارندگی در سال	643	میلی متر / سال
میزان بارندگی در سال	501	میلیارد متر مکعب
میزان تبخیر	274	میلیارد متر مکعب
میزان نفوذ در زیر زمین	41	میلیارد متر مکعب
میزان جاری شدن سطحی	186	میلیارد متر مکعب
حجم قابل استفاده از آبهای سطحی	98	میلیارد متر مکعب
میزان قابل برداشت از منابع آب زیرزمینی	14	میلیارد متر مکعب
میزان آب مصرفی به طور خالص	112	میلیارد متر مکعب
میزان آب مصرفی از سوی اداره آبیاری	32	میلیارد متر مکعب
میزاب آب آشامیدنی	7	میلیارد متر مکعب
میزان آب مصرفی در بخش صنعتی	5	میلیارد متر مکعب
حجم کل آب مصرفی	44	میلیارد متر مکعب