اخبار اقتصادی حوزه شرق ترکیه ( آبان ماه 1399)

اهم اخبار و تحولات اقتصادی حوزه شرق ترکیه در آبان ماه 1399 که در روزنامه‌ها و رسانه‌های این کشور منتشر شده است به شرح زیر اعلام می‌گردد.

 تغییر رئیس بانک مرکزی ترکیه با هدف کنترل اوضاع اقتصادی کشور

به دنبال نوسانات شدید نرخ ارز و کاهش مداوم ارزش لیر در مقابل ارزهای معتبر جهانی، در تاریخ 7 نوامبر 2020، آقای اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، مرات اویسال را از ریاست بانک مرکزی این کشور برکنار کرد. وی حدود 16 ماه پیش، برای یک دوره چهار ساله به این سمت انتخاب شده بود. آقای اویسال در دوره ریاست خود بر بانک مرکزی موفق شده بود که بهره‌های بانکی را از رقم 24 درصد به 8.25 درصد برساند. وی که به خاطر این موفقیت بسیار مورد توجه و تمجید قرار گرفته بود، مجبور شد به دلیل نوسانات نرخ برابری لیر در مقابل ارزهای معتبر جهانی و تورم ایجاد شده در اقتصاد ترکیه بار دیگر نرخ بهره‌های بانکی را به رقم 10.25 درصد برساند و آن را برای ماه اکتبر ثابت نگاه دارد.

متعاقب برکناری آقای اویسال، رئیس جمهور ترکیه آقای ناجی اقبال، رئیس بخش استراتژی و بودجه ریاست جمهوری را به عنوان رئیس جدید بانک مرکزی ترکیه منصوب کرد. وی چهارمین رئیس بانک مرکزی ترکیه ظرف مدت 5 سال اخیر می‌باشد. با توجه به تجربیات آقای اقبال در پست‌های مختلف، انتظار می‌رود که وی بتواند اقداماتی برای سامان دادن به اقتصاد کشور، به ویژه در ارتباط با تورم رو به افزایش، کاهش ارزش پول ملی و موضوع برقراری ثبات در اقتصاد ترکیه انجام دهد.

البته هماهنگی وزارت اقتصاد با بانک مرکزی در این زمینه تأثیر زیادی در موفقیت سیاست‌های اتخاذ شده از سوی بانک مرکزی خواهد داشت. اخباری دال بر کناره‌گیری وزیر دارایی و هم‌چنین مخالفت اعضای حزب عدالت و توسعه با ادامه فعالیت آقای برات آلبایراک در این پست منتشر شده که چنانچه تأیید شود، نشانه تصمیم اردوغان و حزبش نسبت به ایجاد تغییرات کلی در سیاست‌های اقتصادی و سامان دادن به شرایط نامطلوب کنونی می‌باشد.   

آقای اقبال در بدو شروع به کار خود گفته است که از همه ابزارهای لازم برای برقراری ثبات در قیمت‌ها و تقویت ارتباط سیاست پولی در چارچوب شفافیت، مسئولیت‌پذیری و اصول قابل پیش‌بینی بودن استفاده خواهد کرد. وی مهمترین هدف بانک مرکزی را پیگیری، دستیابی و حفظ ثبات در قیمت‌ها اعلام کرد.      

 نگاهی به وضعیت اقتصادی ترکیه در زمان ریاست دو رئیس قبلی بانک مرکزی نشان می‌دهد که آمار نرخ بهره بانکی و برابری لیر دستخوش چه تغییراتی شده‌اند. در زمانی که آقای مرات اویسال (رئیس قبلی بانک مرکزی) مسئولیت این بانک را بر عهده گرفت، بهره بانکی 24 درصد و ارزش برابری لیر در مقابل دلار 5.61 بوده که این ارقام در پایان دوره ریاست وی به ترتیب به 10.25 درصد و 8.48 لیر در مقابل هر دلار تغییر کرده است. قبل از آقای اقبال نیز مرات چتینکایا مسئولیت بانک مرکزی را برعهده داشت که در دوره سه سال و نیم ماه ریاست وی، در ابتدای دوره بهره بانکی 7.5 درصد و نرخ برابری لیر در مقابل دلار 2.84 بوده است. این ارقام در پایان دوره ریاست آقای چتینکایا به ترتیب به 24 درصد و 5.61 لیر تغییر کرد.

واردات خودروی تولید شده در قبرس ترک نشین به ترکیه

قرار است مدل ب 9 اولین خودرو طراحی شده از سوی مهندسین دانشگاه خاور نزدیک در قبرس ترک نشین به نام گونسل (Günsel) که در تاریخ 20 فوریه سال 2020 میلادی معرفی شد در نمایشگاه موسیاد اکسپو Müsiad Expo که در 18 الی 21 نوامبر سال جاری میلادی در مرکز نمایشگاه بین‌المللی تویاپ برگزار خواهد شد، نمایش داده شود. این خودرو یک خودرو برقی است و در سه رنگ زرد، آبی و قرمز نشان از سه رنگ خاک، آسمان و پرچم قبرس ترک نشین تولید شده است. مدل دوم این خودرو که J9 نام دارد نیز قرار است به زودی وارد مرحله تولید گردد. 

طراحی خودرو گونسل در مدل ب 9 در سال 2016 میلادی انجام شد و قرار است تولید انبوه آن در اواخر سال 2021 میلادی آغاز شود. بر اساس برنامه‌های پیش‌بینی شده قرار است که تا سال 2025 میلادی تولید سالانه این نوع خودرو به 30 هزار دستگاه برسد. خودروی گونسل صد در صد برقی بوده و با یک بار شارژ کامل می‌تواند مسافتی به طول 350 کیلومتر را طی کند. تعداد کل قطعات استفاده شده در ساخت این خودرو  10 هزار و 936 قطعه بوده است. قدرت موتور خودروی گونسل 140 کیلو وات بوده و می‌تواند در عرض 8 ثانیه به سرعتی معادل 100 کیلومتر در ساعت برسد و حداکثر سرعت خود را به 170 کیلومتر در ساعت برساند. 

باطری این خودرو تنها در ظرف 30 دقیقه با شارژ پر سرعت شارژ می‌شود و با شارژ معمولی نیز 4 ساعت طول می‌کشد تا شارژ گردد. بیش از 800 شرکت مختلف از 28 کشور مختلف در تدارک قطعات مورد نیاز برای ساخت خودروی مذکور قرارداد بسته‌اند. 

تعداد خودروهای برقی به مرور زمان در جهان افزایش می‌یابد. در سال 2018 میلادی تعداد خودروهای سواری برقی در جهان 2 میلیون عدد بود و پیش‌بینی می‌شود که این رقم در سال 2025 میلادی به بیش از 10 میلیون عدد، در سال 2030 میلادی 28 میلیون و در سال 2040 میلادی نیز 56 میلیون عدد باشد. در سال 2040 میلادی خودروهای برقی 57 درصد از بازار کل خودرو جهان را تشکیل خواهند داد. 

35 میلیون مسافر هوایی استانبول در 10 ماه نخست سال جاری میلادی

در 10 ماه نخست سال جاری میلادی تعداد 290 هزار و 511 سفر هوایی از فرودگاه‌های شهر استانبول انجام شده و در کل 34 میلیون و 274 هزار و 823 مسافر جابجا شده‌اند. 

بر اساس آمار و ارقام ارائه شده از سوی اداره کل مدیریت میدان‌های هوایی ترکیه، در 10 ماه نخست سال جاری میلادی از فرودگاه آتاتورک این شهر تعداد 8 هزار و 555 پرواز داخلی، 22 هزار و 141 پرواز خارجی انجام شده و در کل تعداد پروازهای انجام شده از این فرودگاه 30 هزار و 696 پرواز بوده است. در مدت مشابه نیز از فرودگاه سبحا گوگچن استانبول که در منطقه آسیایی این شهر واقع شده است تعداد 69 هزار و 625 پرواز داخلی و 34 هزار و 867 پرواز خارجی و در کل 104 هزار و 519 سفر هوایی صورت گرفته است. 

در 10 ماه نخست سال جاری میلادی از فرودگاه استانبول که بزرگترین فرودگاه ترکیه می‌باشد تعداد 155 هزار و 296 پرواز صورت گرفته که از این تعداد 51 هزار و 194 پروازهای داخلی و 104 هزار و 102 پروازهای خارجی بوده است. تعداد کل پروازهای خطوط داخلی فرودگاه‌های موجود در شهر استانبول در 10 ماه نخست سال جاری میلادی 129 هزار و 401 پرواز و تعداد پروازهای خارجی 161 هزار و 110 پرواز و کل پروازهای انجام شده از این شهر 290 هزار و 511 پرواز می‌باشد. 

در 10 ماه نخست سال گذشته میلادی تعداد پروازهای شرکت‌های مختلف هوایی از فرودگاههای استانبول 591 هزار و 468 پرواز بوده است. فرودگاه آتاتورک که از آوریل سال گذشته میلادی بخش عمده خدمات هوایی آن به فرودگاه استانبول منتقل شد، هم اکنون مرکز مدیریت پروازهای حمل بار شرکت‌های مختلف هوایی و پروازهای خصوصی است. 

تعداد مسافران جا به جا شده در 10 ماه نخست سال جاری میلادی از سوی فرودگاه سبیحا گوگچن 14 میلیون و 284 هزار و 110 مسافر بوده و تعداد مسافران جا به جا شده از سوی فرودگاه استانبول در مدت مذکور  19 میلیون و 990 هزار و 713 مسافر میباشد که از این تعداد 6 میلیون و 488 هزار و 881 نفر مسافران پروازهای داخلی و تعداد 13 میلیون و 501 هزار و 832 نفر نیز مسافران پروازهای خارجی بوده‌اند. 

تعداد کل مسافرانی که از فرودگاه استانبول پرواز نموده‌اند در پروازهای داخلی 16 میلیون و 385 هزار و 161 نفر، پروازهای خارجی 17 میلیون و 889 هزار و 662 نفر و در کل 34 میلیون و 274 هزار و 823 نفر می‌باشد. 

این در حالیست که در مدت مشابه در سال گذشته میلادی فرودگاه‌های شهر استانبول تعداد مسافران 87 میلیون و 323 هزار و 365 نفر مسافر را جابه جا کرده بودند. 

گزارش بانک مرکزی ترکیه در خصوص وضعیت بودجه کشور

بانک مرکزی ترکیه در گزارش ماه سپتامبر سال 2020 میلادی آمار و ارقام مربوط به بودجه کشور را اعلام کرد. بر اساس این گزارش کسری حساب جاری ترکیه 2 میلیارد و 364 میلیون دلار بوده و این در حالیست که این کشور در مدت مشابه در سال گذشته 2 میلیارد و 828 میلیون دلار مازاد بودجه داشت. کسری حساب جاری ترکیه در یک بازه زمانی 12 ماهه به 27 میلیارد و 539 میلیون دلار رسید. 

ترکیه در ژانویه الی سپتامبر سال گذشته میلادی 8 میلیارد و 127 میلیون دلار مازاد بودجه داشت و این در حالیست که در مدت مشابه در سال جاری میلادی، این کشور با کسری بودجه 27 میلیارد و 937 میلیون دلاری روبرو است. در سپتامبر سال جاری میلادی علاوه بر افزایش کسری حساب جاری، کسری تجارت خارجی این کشور در مقایسه با مدت مشابه نیز افزایش یافت و به 3 میلیارد و 709 میلیون دلار رسید.

حساب امور جاری کشور به غیر از طلا و انرژی در ماه سپتامبر سال جاری میلادی 3 میلیارد و 236 میلیون دلار و در مدت مشابه در سال گذشته نیز 6 میلیارد و 46 میلیون دلار مازاد داشت. درآمدهای کشور حاصل از بخش سیاحتی و گردشگری در ماه سپتامبر سال جاری میلادی در مقایسه با مدت مشابه در سال گذشته با 1 میلیارد و 916 میلیون دلار کاهش به 1 میلیارد و 555 میلیون دلار رسید. 

هم‌چنین ذخایر رسمی‌ کشور در ماه سپتامبر سال جاری میلادی 3 میلیارد و 631 میلیون دلار بوده است. 

جدول مقایسه‌ای هزینه‌ها و درآمدهای جاری اقتصادی در 9 ماه نخست سال‌های 2019 و 2020 میلادی در ترکیه

(میلیون دلار)

	ژانویه الی سپتامبر 2019 میلادی	سپتامبر 2020 میلادی	ژانویه الی سپتامبر 2020 میلادی
حساب امور جاری	8.127	2.36 -	27.973 -
صادرات	134.324	15.993	117.628
واردات	145.638	19.702	146.941
تراز کالا	11.314 -	3.709 -	29.303 -
درآمد  خدمات	48.317	3.554	25.112
هزینه خدمات	8.127	2.346 -	27.973 -
تراز کالا و خدمات	17.082	2.017 -	21.555 -
درآمد سرمایه گذاری	4.554	961	5.045
هزینه‌های سرمایه گذاری	13.972	1.505	11.688
سرمایه گذاری مستقیم دارایی خالص	2.047	345	1.923
سرمایه گذاری مستقیم : ارزش خالص پروژه‌ها	6.582	782	5.053
اوراق سهام	554	322 -	5.766 -
اوراق قرضه	3.997	509	9.449 -
بانکها	9.817	730	3.413
دیگر حوزه‌های صنفی	992	2.588	4.465 -
حسابهای جاری ، سرمایه و فاینانس	8.493	3.564 -	32.480 -
بانک مرکزی	543	343	12.510
میزان اشتباه	4.244 -	67 -	10.154 -
تراز کل	4.249 -	3.631	42.634
کل دارائیهای ذخیره ای	4.249	3.631 -	42.634 -
ذخیره‌های رسمی	4.249	3.631 -	42.634 -

وب سایت سازمان آمار نرخ بیکاری را اعلام کرد

سازمان آمار ترکیه نرخ بیکاری این کشور در ماه آگوست سال 2020 را اعلام کرد. بر اساس این گزارش، نرخ بیکاری ترکیه در ماه آگوست سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با هشت صدم درصد کاهش به 13.2 درصد رسید. هم‌چنین تعداد افراد بیکار نیز با 456 هزار نفر کاهش به 4 میلیون و 194 هزار نفر رسید.

انصراف شرکت ولکس واگن از احداث کارخانه در ترکیه

شرکت اتومبیل‌سازی فولکس واگن آلمان که برنامه سرمایه‌گذاری جهت احداث کارخانه در ترکیه را داشت، به دلیل شیوع ویروس کرونا و تأثیرات آن بر اقتصاد جهانی اعلام کرد، فعلا از این تصمیم خود منصرف شده است. بنابر اعلام مسئولین این شرکت، کارخانه ولکس واگن قصد دارد تا بجای سرمایه‌گذاری در ترکیه، ظرفیت کارخانه خود در اسلواکی را تقویت و توسعه بخشد.  

این در حالی است که این شرکت برای سرمایه‌گذاری و احداث کارخانه در ترکیه در اکتبر سال گذشته اقدام به تأسیس شرکت با سرمایه‌ای معادل 943.5 میلیون لیر کرده بود. اکنون شرکت تصمیم گرفته است با یک میلیارد یورو سرمایه‌گذاری جدید در اسلواکی، یک خط تولید دیگر ایجاد و مدل‌های پاسات و اسکودا که قرار بود در مانیسای ترکیه تولید شوند را در آنجا تولید نماید.

سیستم پرداختی جدید بانک مرکزی

بانک مرکزی ترکیه خبر از فراهم شدن مقدمات سرویس سیستم پرداخت جدید داد. این بانک اعلام داشت، در سیستم پرداختی جدید، مشتریان می‌توانند برای انتقال پول بین حساب‌ها در میان بانک‌های مختلف در عرض چند ثانیه اقدام نمایند. این سیستم در تمام طول روزهای هفته و به صورت 24 ساعته فعال می‌باشد.   

آمریکا قصد نابود کردن اقتصاد ترکیه را ندارد

بعد از انتخاب جو بایدن به عنوان رئیس جمهور جدید آمریکا، مایکل کارپنتر، مشاور ارشد دیپلماسی وی در خصوص روابط آمریکا با ترکیه در حوزه اقتصادی گفت، آمریکا درصدد تحت فشار قرار دادن اقتصاد ترکیه از طریق وضع تحریم‌ها نمی‌باشد. آمریکا قصد نابود کردن اقتصاد ترکیه را ندارد.

کارپنتر با ارزیابی استعفای برات آلبایراک گفت: لیر به عنوان واحد پول ملی ترکیه طی این سال بیشترین کاهش ارزش را تجربه کرده است. استعفای آلبایراک نشان داد که وقتی در ترکیه مشکلات در حال انباشته شدن می‌باشد، این کشور توانایی ارزیابی مجدد سیاست‌های خود و ایجاد تغییرات لازم را دارد.

صادرات 1.5 میلیارد دلاری استان‌های غربی ترکیه

بر اساس اعلام اتحادیه صادرکنندگان، میزان صادرات برخی از استان‌های غربی ترکیه شامل آنتالیا، اسپارتا و بوردور در ده ماه سال 2020 به یک میلیارد و 530 میلیون دلار رسیده است. بیشترین صادرات در بخش محصولات کشاورزی و مواد غذایی به میزان 467.7 میلیون دلار، محصولات معدن و فلزات 320 میلیون دلار، صادرات چوب و محصولات جنگلی نیز 151 میلیون دلار و مواد شیمیایی 1410 میلیون دلار بوده است.

رشد 19 درصدی صادرات مصالح ساختمانی ترکیه

بر اساس اعلام انجمن صنایع مصالح ساختمانی ترکیه، میزان صادرات مصالح ساختمانی در ماه سپتامبر با 19.5 درصد افزایش نسبت به ماه قبل به 5.65 میلیون تن رسیده است که از نظر کمی رکورد تاریخی را بر جای گذاشته است.

 افزایش هزینه ثبت تلفن‌های ورودی به ترکیه

دولت ترکیه پس از اعلام افزایش نرخ تورم توسط سازمان آمار این کشور، هزینه‌های ثبت تلفن‌های همراه مسافر به ترکیه را برای سال 2021 میلادی افزایش داد. بر این اساس میزان هزینه ثبت یک دستگاه تلفن (ثبت IMEI) همراه مسافر در ترکیه از 1838 لیر ترک به 2006 لیر ترک افزایش یافت. 

ترکیه در سال‌های گذشته نیز پیوسته هزینه ثبت دستگاه تلفن موبایل را افزایش داده است. در سال 2018 میلادی ثبت تلفن از 170 به 500 لیر ترک، در سال 2019 میلادی این مقدار از 500 به 1838 لیر ترک و در این اواخر نیز هزینه ثبت تلفن از 1838 لیر به 2006 لیر افزایش یافت.

علاوه بر هزینه ثبت دستگاه موبایل مسافر در ترکیه، هزینه صدور گواهینامه و جرائم رانندگی در این کشور نیز افزایش یافته است. 

صدور مجوز ساخت سومین فاز نیروگاه اتمی ترکیه

سازمان انرژی اتمی ترکیه مجوز ساخت فاز سوم نیروگاه اتمی آک کویو را صادر کرد. مجوز ساخت مرحله سوم از این نیروگاه در حالی صادر می‌شود که پیش‌بینی سرمایه‌گذاری 5 میلیارد دلاری و ظرفیت تولید برق 200 مگاواتی در این فاز شده است. 

ترکیه در نظر دارد که در سال 2023 میلادی که مصادف با یکصدمین سالگرد تأسیس جمهوری ترکیه می‌باشد از این نیروگاه بهره‌برداری نماید و سال‌های بعد نیز به ترتیب بتواند از ظرفیت فازهای دیگر آن بهره‌مند شود.

ظرفیت کل تولید برق نیروگاه آک کویو 4800 مگاوات بوده و دارای رآکتور اتمی می‌باشد. 

توافقنامه ساخت نیروگاه اتمی آک کویو در حوالی بندر مرسین در جنوب ترکیه در تاریخ 12 می 2010 میلادی بین روسیه و ترکیه به امضا رسید. در 13 دسامبر 2010 میلادی روسیه شرکت اتمی آک کویو که سهامی عام است را در ترکیه به ثبت رساند. 

پروژه نیروگاه اتمی آک کویو اولین پروژه نسل جدید Next Generation Sequence در ترکیه است که بر اساس مدل B.O.T ساخته میشود و از این نوع نیروگاه‌ها در کشورهای فنلاند، بلغارستان، چین و هندوستان استفاده می‌شود. شرکت روسی Rosatom با 99.2 درصد از سهام دارای عمده ترین میزان سهام بوده و هزینه کل ساخت این پروژه 20 میلیارد دلار برآورد شده است. 

رآکتورهای این نیروگاه از نوع نسل سوم 1200 AES – 2006 ) VVER) بوده و عمر آنها 50 سال می‌باشد.