نگاهی به وضعیت زیرساخت ها و نقاط قوت و ضعف فعالیت اقتصادی در موزامبیک

موزامبیک در گذشته یکی از فقیرترین کشورهای جهان محسوب می‌شد و در حال حاضر زیرساخت های قابل توجهی ندارد، اما به لطف کشف مخازن بزرگ گاز چهره این کشور احتمالا" دچار تغییر خواهد شد . طرح های زیرساختی در این میان نقش کلیدی دارند. برخی بخش های قابل ملاحظه در این حوزه عبارتند از : جاده سازی، ساختمان سازی، احداث نیروگاه، راه آهن، پالایشگاه، توسعه شبکه مخابرات، تجهیز تاسیسات نیروگاهی و پالایشگاهی، تربیت نیروی متخصص و ... . البته در این میان نباید موانع ساختاری از قبیل فساد دستگاه دولتی، بوروکراسی، دسترسی ضعیف به برق و آب، فقدان نیروی کار ماهر ... را نادیده گرفت.

از سال 2016، صنعت ساخت و ساز موزامبیک نسبت به یک دهه قبل به دلیل افت تولید ناخالص داخلی و بحران اقتصادی با کندی روبرو شده است. بسیاری از طرح ها، از جمله طرح های اولویت دار (جاده‌ها، پل ها، بنادر، نیروگاه‌ها، راه آهن) در حالی که دولت در تلاش است تا اعتماد به نفس را به اقتصاد بازگرداند، همچنان در صف انتظار هستند. پس از تصویب پروژه‌های بزرگ گاز طبیعی برای شمال کشور، انتظار می رود بخش زیرساخت در میان مدت بر رشد اقتصادی حاکم باشد.

ساخت و سازهای مسکونی و تجاری در مراکز شهریMaputo ، Matola ، Nacala و Pemba همچنان ظرفیت ارائه فرصت های تجارت و سرمایه گذاری را دارند. از سال 2010 افق ماپوتو با برج ها و مجتمع های تجاری که به طور مرتب خودنمایی می‌کنند به طرز چشمگیری تغییر کرده است. گرچه این بخش بعلت بحران اقتصادی سال 2016 رکود داشته است، ولی انتظار می رود با پیشرفت اقتصادی دوباره رونق خود را از سر بگیرد. این طرح ها توسط بخش خصوصی محلی و همچنین سرمایه گذاران خارجی بخش مسکن تهیه و تأمین می‌شوند.

دولت موزامبیک سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) را تشویق می‌کند. در حال حاضر، این نوع سرمایه گذاری تا حد زیادی در زیرساخت ها و استخراج مواد معدنی از جمله گرافیت، زغال سنگ و سنگ های قیمتی قرار دارد. سرمایه گذاری مستقیم خارجی از سال 2015 بطور عمده به دلیل بحران اقتصادی، افت قیمت کالاها به ویژه زغال سنگ و آلومینیوم و مذاکرات کند در توسعه پروژه‌های هیدروکربن به طرز چشمگیری کاهش یافته است.

 آفریقای جنوبی و پرتغال بزرگترین شرکای تجاری موزامبیک هستند. برزیل، چین، هند و ژاپن پروژه‌هایی را در موزامبیک تعریف کرده اند و در حال افزایش سرمایه گذاری‌های خود هستند. بزرگترین اهدا کننده کمک های توسعه ای دوجانبه ایالات متحده است که تا همین اواخر شریک تجاری بزرگی نبود. با این حال، ورود این کشور در بخش نفت و گاز تقاضای قابل توجهی برای صادرات آمریکا در آن بخش و سایر بخش ها ایجاد می‌کند و احتمال زیادی وجود دارد که ایالات متحده در دهه آینده به بزرگترین سرمایه گذار در موزامبیک تبدیل شود.

مانند سایر بازارهای نوظهور، موزامبیک دارای زیرساخت های برق بسیار ضعیفی است که در مناطق شهری متمرکز و در مناطق روستایی بصورت پراکنده می‌باشد. ظرفیت انتقال محدود آن در طول کشور( شمال-جنوب ) قرار دارد و قسمت های شمالی و جنوبی موزامبیک را به یک شبکه واحد وصل می‌کند. صنعت و مشاغل برای تأمین برق متناوب، بطور معمول به ژنراتورهای پشتیبان تکیه دارند. یکی از موفق ترین پروژه‌های زیرساختی در موزامبیک، سد هیدرولیک یا برق آبی Cahora Bassa، با ظرفیت 2075 مگاوات، در استان تیت در مسیر رودخانه زامبیزی واقع شده است. برق تولیدی این سد در اختیار موزامبیک، زیمبابوه و آفریقای جنوبی قرار می‌گیرد. موزامبیک از پتانسیل قوی برای تولید برق آبی و حرارتی و همچنین نیروگاه خورشیدی و بادی در امتداد ساحل طولانی خود برخوردار است. با این حال، شبکه توسعه نیافته و موانع بوروکراتیک، توسعه پروژه‌های نیرو را دشوار و وقت گیر می‌کند.

 بخش حمل و نقل موزامبیک در حال گسترش است، و این امر ناشی از سرمایه گذاری‌های اساسی در بنادر و زیرساخت های جاده ای است. سه بندر مهم در کشور وجود دارد: ماپوتو(Maputo) در قسمت جنوبی کشور، بیرا(Beira) در مرکز و ناکالا(Nacala) در شمال. بندر ناکالا یکی از بهترین بنادر با آب عمیق در شرق آفریقا به حساب می آید. بنادر شمالی پمبا (Pemba) و پالما (Palma) به منظور ارائه پشتیبانی لجستیکی برای پروژه‌های برنامه ریزی شده نفت و گاز، به ارتقاء قابل توجهی نیاز دارند. زیرساخت ها و توسعه پروژه‌های ساخت و ساز با وجود کندی عمومی اقتصادی در موزامبیک پر جنب و جوش است.

در حال حاضر موزامبیک در گزارش رتبه بندی کسب و کار بانک جهانی در رتبه 135 از بین 190 کشور قرار دارد . سیاست سختگیرانه پولی و پایین آمدن قیمت مواد غذایی تورم سالانه را در پایان سال 2018 تک رقمی‌کرده است. با این حال، ثبت مشاغل، قوانین کار و دسترسی به زمین و زیرساخت ها همچنان باعث محدود شدن فرصت های اقتصادی می‌شوند. کاغذبازی‌های بیشمار و چالش های زیرساختی، از جمله دسترسی به برق و آب، اغلب به عنوان موانع کسب و کار شناخته می‌شوند و کسب اعتبار همچنان یک مانع بزرگ برای فعالیت رقابت آمیز شرکت ها محسوب می‌گردد.

بخش زیرساختی تحت سلطه شرکت های ساختمانی پرتغالی، برزیلی ، چینی و آفریقای جنوبی است و شرکت های ترکیه ای، ژاپنی و ایتالیایی بتازگی وارد بازار شده اند. پیمانکارانی از بخش های مهندسی/ تهیه/ ساخت و ساز آمریکا (EPC) نیز با مشارکت " مک درموت " در سرمایه گذاری مشترکی که در قرارداد EPC برای ساخت پارک LNG ساحلی آنادارکو پیروز شد، وارد بازار شده اند. سایر شرکای این سرمایه گذاری مشترک شامل سایپم (ایتالیا) و چیودا (ژاپن) هستند. این پروژه به ارزش 25 تا 30 میلیارد دلار، بزرگترین پروژه زیرساخت ایالات متحده در آفریقا خواهد بود.

تأمین کنندگان ماشین آلات در این حوزه، Caterpillar و Komatsu هستند. برخی از مارک های هندی و چینی نیز در این بازار حضور دارند. بانک های محلی، گرچه با نرخ بهره بالا، تأمین اعتبار واردات تجهیزات زیرساختی را بعهده می‌گیرند اما بطور کلی برای محموله‌های بالاتر از 50 میلیون دلار آماده نیستند. موارد عمده ای که بر بخش ساخت و ساز تأثیر می‌گذارد فقدان نیروی کار ماهر، بوروکراسی دولت، فساد، روند کند مناقصه و کسب اعتبار است.

زیر بخش های ساختاری پیشرو :

بهترین چشم انداز در حوزه تجهیزات ساختمانی نو و دست دوم عبارتند از:

پمپ ها

تجهیزات برقی

سوخت ها و روغن‌ها

ابزارهای برقی

ژنراتورها

ابزار

جرثقیل

تجهیزات زمینی

کامیون و ماشین آلات

لوله، سیم و کابل

تجهیزات ایمنی و امنیتی

مصالح ساختمانی عمومی

محصولات آهن و فولاد

بهترین چشم انداز در حوزه خدمات:

آموزش استاندارد

خدمات بازرسی

آنالیز آزمایشگاه

طراحی و معماری

مهندسی

بیمه و تأمین مالی

مشاوره محیط زیست

نقاط قوت و ضعف کار  اقتصادی در موزامبیک :

نقاط قوت

• با توجه به طرح های گازی، پروژه‌های اصلی زیرساخت بر تولید برق، معدن، نفت و گاز، جاده و بندر، و گسترش راه آهن متمرکز خواهد بود.
• در مجموع، زیرساخت ها و توسعه پروژه‌های ساخت و ساز مورد نیاز موزامبیک می‌باشد.
• با توجه به برنامه‌هایی که موزامبیک برای توسعه و بهره برداری از گاز اکتشافی در دست تهیه دارد، فعالیت هایی نظیر جاده سازی، ساختمان سازی، احداث نیروگاه، راه آهن، پالایشگاه، توسعه شبکه مخابرات، تجهیز تاسیسات نیروگاهی و پالایشگاهی، تربیت نیروی متخصص و ... مورد استقبال قرار خواهند گرفت.
• موزامبیک از پتانسیل قوی برای تولید برق آبی و حرارتی و همچنین نیروگاه خورشیدی و بادی در امتداد ساحل طولانی خود برخوردار است.

نقاط ضعف

• شبکه توسعه نیافته و موانع بوروکراتیک، توسعه پروژه‌های تولید برق را دشوار و وقت گیر می‌کند.
• کاغذبازی‌های بیشمار و چالش های زیرساختی، از جمله دسترسی به برق و آب، اغلب به عنوان موانع کسب و کار شناخته می‌شوند.
• موارد عمده ای که بر بخش ساخت و ساز تأثیر می‌گذارند فقدان نیروی کار ماهر، بوروکراسی اداری و فساد کارگزاران دولتی است.