اخبار اقتصادی تاجیکستان

گزیده اخبار و تحولات اقتصادی تاجیکستان در هفته دوم آذرماه 1404 مندرج در روزنامه‌ها و رسانه‌های این کشور به شرح زیر می‌باشد:

تولید بیش از ۱۴ هزار تن نخ پنبه‌ای در صنایع ریسندگی تاجیکستان

خبرگزاری خاور: بر اساس اطلاعات نهادهای صنعتی، شرکت‌های ریسندگی تاجیکستان طی ده ماه امسال بیش از ۱۴ هزار تن طناب پنبه‌ای تولید کرده‌اند. در حال حاضر ۱۴ شرکت ریسندگی در سراسر کشور فعال‌اند که از میان آن‌ها می‌توان به شرکت‌های مستقر در چارچوب شرکت با مسئولیت محدود «II Nassojii Tojik» در دوشنبه، شرکت با مسئولیت محدود «Javoni» و شرکت با مسئولیت محدود «SATN» در خجند، شرکت با مسئولیت محدود «Sanoati Asht»، شرکت با مسئولیت محدود «Organik Yan» در منطقه جبار رسول‌اف و شرکت سهامی خاص «Juntai-Dangara Sin Silu Tekstil» اشاره کرد. این واحدها انواع محصولات از جمله پوشاک، پارچه و جوراب تولید می‌کنند.

صنایع سبک در تاجیکستان با توجه به دسترسی به مواد اولیه داخلی، ماهیت کاربر این بخش و ظرفیت آن در ایجاد اشتغال گسترده، جایگاه مهمی در اقتصاد کشور دارد. حوزه فرآوری الیاف پنبه از اولویت‌های اصلی این صنایع به شمار می‌رود و سالانه به‌طور متوسط ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار تن الیاف پنبه در کشور تولید می‌شود.

اصلاحات سال‌های اخیر در این بخش، زمینه بهبود فضای سرمایه‌گذاری و افزایش جذب سرمایه خارجی را فراهم کرده و موجب شده است سرمایه‌گذاران خارجی علاقه ویژه‌ای به صنعت فرآوری الیاف پنبه در تاجیکستان نشان دهند.

https://khovar.tj/2025/11/dar-to-ikiston-dar-da-mo-besh-az-14-azor-tonna-resmoni-pahtagin-iste-sol-gardidaast/

 دیجیتالی‌شدن؛ ابزار نوین مقابله با فساد و چالش‌های پیش‌رو

خبرگزاری خاور: دیجیتالی‌شدن به عنوان یکی از ابزارهای مدرن حکمرانی، امروز به جایگاهی کلیدی در سیاست‌های ضدفساد تاجیکستان رسیده و رویکردهای جدیدی برای افزایش شفافیت، پاسخگویی و کاهش مداخلات انسانی در خدمات دولتی ایجاد کرده است.

گام‌های اساسی در مسیر دیجیتالی‌شدن

با گسترش فرآیندهای دیجیتال در جهان، دولت تاجیکستان نیز برنامه‌های مهمی چون «مفهوم اقتصاد دیجیتال» و «برنامه میان‌مدت توسعه اقتصاد دیجیتال ۲۰۲۱تا۲۰۲۵» را تصویب کرده است. همچنین «قانون اسناد و امضای الکترونیکی» و «مفهوم تشکیل دولت الکترونیکی» به‌منظور تقویت بسترهای دیجیتال اجرایی شده‌اند.

رئیس‌جمهور تاجیکستان در پیام سالانه خود به مجلس عالی (۲۸ دسامبر ۲۰۲۴) بر ضرورت گسترش استفاده از فناوری‌های دیجیتال در وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی تأکید کرد و دستور داد که پرداخت‌های غیرنقدی در بخش بودجه تا پایان سال ۲۰۲۵ به‌طور کامل عملی شود.

گسترش خدمات الکترونیکی و کاهش ارتباط مستقیم با کارمند دولت

اجرای سیستم دولت الکترونیک در تاجیکستان به‌عنوان ابزاری مؤثر در جلوگیری از فساد شناخته می‌شود. ارائه خدمات از طریق سامانه‌های دیجیتال، ازجمله ثبت کسب‌وکار، دریافت مجوز، پرداخت مالیات و خدمات اجتماعی، موجب حذف واسطه‌ها و کاهش روابط شخصی میان شهروند و مقام دولتی شده است.

در همین چارچوب، تحقق سیستم «پنجره واحد» یکی از اقدامات موفق بوده که روندهای اداری را تسهیل و احتمال وقوع فساد را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داده است.

هم‌اکنون، براساس اعلام آژانس نوآوری و فناوری‌های دیجیتال، یک سیستم یکپارچه گردش الکترونیکی اسناد در ۱۰۰ نهاد دولتی نصب شده و ۶۰ نهاد مطابق استانداردهای تعیین‌شده فعالیت می‌کنند.

نقش فناوری‌های نوین در شفافیت و پیشگیری از تخلف

ورود فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی، کلان‌داده و بلاکچین، زمینه نظارت دقیق‌تر بر تراکنش‌ها و فعالیت‌های اقتصادی را فراهم کرده است. تحلیل خودکار داده‌های مالی، کشف الگوهای غیرعادی و ثبت غیرقابل‌تغییر اطلاعات، از جمله مزایای اصلی این فناوری‌هاست.

ظهور فساد الکترونیکی؛ چالش جدید عصر دیجیتال

با وجود مزایا، دیجیتالی‌شدن فساد را کاملاً حذف نمی‌کند بلکه شکل آن را تغییر می‌دهد. اصطلاح «فساد الکترونیکی» شامل سوءاستفاده از ارزهای دیجیتال، شبکه‌های مخفی یا خطاهای عمدی نرم‌افزاری است. برخی فناوری‌ها مانند بلاکچین، باوجود مزایای شفافیت، می‌توانند در معاملات غیرقانونی نیز به‌کار روند.

تجربه کشورهای توسعه‌یافته و مسیر تاجیکستان

نمونه کشورهایی مانند استونی، سنگاپور و کره‌جنوبی نشان می‌دهد که دیجیتالی‌شدن می‌تواند فساد را به‌طور چشمگیری کاهش دهد. در تاجیکستان نیز، روند گذار به دیجیتال سرعت گرفته و پورتال واحد خدمات دولتی «khizmat.ehukumat.tj» به‌منظور ارائه خدمات یکپارچه راه‌اندازی شده است.

مرکز خدمات دولتی جدید نیز آماده فعالیت بوده و در مرحله نخست، ۲۰ نوع خدمت دولتی به صورت آنلاین ارائه خواهد شد؛ این تعداد تا پایان سال ۲۰۲۵ به بیش از ۵۰ خدمت افزایش می‌یابد.

https://khovar.tj/2025/11/ra-amikunon-vositai-muassiri-mu-ovimat-ba-korrupsiya-andesha-oi-oid-ba-imkoniyat-va-havf-oi-vobasta-ba-on/

 تداوم کشت گندم زمستانی در تاجیکستان

خبرگزاری خاور: در تاجیکستان، در مجموع ۱۶۶ هزار و ۹۴۷ هکتار گندم زمستانی کشت شده است. تا نیمه نوامبر امسال، کشاورزان موفق به کاشت ۳۷ هزار و ۵۳۳ هکتار از این سطح شده‌اند. کاشت گندم زمستانی از اکتبر آغاز شده و قبل از انجام عملیات کاشت، زمین تا ارتفاع ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر شخم زده شده و مواد معدنی مورد نیاز به خاک اضافه می‌شود. به این ترتیب، بذرها به خوبی آماده کاشت می‌شوند و با رعایت اصول کشاورزی، امکان رشد بهتر و افزایش عملکرد محصول فراهم می‌شود. زمان کاشت گندم بسته به شرایط اقلیمی مناطق مختلف متفاوت است. برای مثال، در استان سغد، گندم زمستانه از ۱۰ سپتامبر تا ۲۰ اکتبر کاشته شد. میزان بذر مصرفی بین ۱۸۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم در هر هکتار بوده است. گندم زمستانی نسبت به گندم بهاره مقاوم‌تر است، زیرا در زیر پوشش برف با دمای منفی ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد مقاومت دارد و زمین‌های ناهموار و شیب‌دار نیز مانع رشد آن نمی‌شوند. با این حال، گندم زمستانی نیاز به مراقبت‌های مناسب دارد و عملکرد مطلوب آن مستلزم رعایت توصیه‌های فنی کشاورزی است.

https://khovar.tj/2025/11/dar-to-ikiston-kishti-gandumi-tiramo-idoma-dorad/

 تولید بیش از یک میلیون تن سیب‌زمینی در تاجیکستان

خبرگزاری خاور: بر اساس داده‌های رسمی، تاجیکستان تا ماه نوامبر سال جاری یک میلیون و ۲۶۳ هزار و ۲۴۲ تن سیب‌زمینی تولید کرده است. در همین ارتباط، نمایشگاه و جشنواره فروش سیب‌زمینی روز ۲۹ نوامبر در بازار مهرگان دوشنبه برگزار می‌شود. این رویداد برای چهارمین سال پیاپی در کشور برگزار می‌شود. سیب‌زمینی یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی تاجیکستان به شمار می‌رود و مردم این کشور آن را «نان دوم» خود می‌دانند. تاجیکستان در میان کشورهای آسیای میانه بزرگ‌ترین تولیدکننده سیب‌زمینی محسوب می‌شود. سرانه مصرف توصیه‌شده در کشور ۹۲ کیلوگرم در سال است و برای تأمین نیاز جمعیت، باید سالانه حدود ۸۳۰ هزار تن سیب‌زمینی تولید شود.

طبق گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد، ۵۲ درصد سیب‌زمینی تولیدی جهان برای مصرف انسان، ۳۴ درصد برای خوراک دام، ۱۰ درصد برای بذر و ۴ درصد برای تولید نشاسته و الکل استفاده می‌شود. در ۵ مه امسال، امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان، در گفت‌وگویی تلفنی با مقامات مناطق رشت و تاجیک‌آباد، بر توجه جدی به کشت سیب‌زمینی و استفاده مؤثر از هر قطعه زمین زراعی تأکید کرده بود. کارشناسان کشاورزی سیب‌زمینی را یکی از بهترین محصولات در سیستم تناوب زراعی می‌دانند؛ زیرا باعث سست شدن خاک سطحی و کاهش علف‌های هرز می‌شود. این محصول عمدتاً از طریق غده کشت می‌شود. در تاجیکستان، سیب‌زمینی در دره رشت، استان‌های ختلان، سغد، دره حصار و استان خودمختار کوهستان بدخشان کشت می‌شود و بهترین نوع آن در منطقه رشت به عمل می‌آید.

https://khovar.tj/2025/11/dar-to-ikiston-besh-az-1-million-tonna-kartoshka-iste-sol-gardidaast/

  شیوه بازپرداخت بدهی عمومی تاجیکستان در سال ۲۰۲۶

براساس قانون بودجه دولت برای سال ۲۰۲۶، جمهوری تاجیکستان در سال آینده مجموعاً ۶.۵ میلیارد سامانی بدهی عمومی خارجی خود را بازپرداخت خواهد کرد. بدهی عمومی خارجی، مجموع تعهدات مالی کشور به طلبکاران خارجی در یک مقطع زمانی مشخص است.

از این مبلغ، ۴.۴ میلیارد سامانی از بودجه دولت جمهوری تأمین می‌شود و بخش باقی‌مانده از محل درآمدها و تعهدات بازپرداخت‌شده سال‌های گذشته توسط شرکت‌ها و مؤسسات دولتی پرداخت خواهد شد. سهم این شرکت‌ها به شرح زیر است:

شرکت سهامی خاص «برقی تاجیک»: ۱.۵ میلیارد سامانی

شرکت سهامی خاص «دوشنبه وودوکانال»: ۱۰ میلیون سامانی

شرکت سهامی خاص «تاجیک ترانس گاز»: ۶ میلیون سامانی

شرکت سهامی خاص «پامیر انرژی»: ۱۰ میلیون سامانی

شرکت سهامی خاص «آلومینیوم شرکت تاجیکستان»: ۸۴ میلیون سامانی

شرکت دولتی واحد «راه‌آهن تاجیکستان»: ۸۰ میلیون سامانی

همچنین در سال ۲۰۲۶ برای پرداخت بهره بدهی‌های خارجی دولت، ۹۵۵.۹ میلیون سامانی اختصاص خواهد یافت. افزون بر این، ۴۷۳ میلیون سامانی نیز برای بازپرداخت بدهی‌های داخلی دولت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این رویکرد مالی، بخشی از سیاست دولت تاجیکستان برای مدیریت پایدار بدهی و تضمین ثبات بودجه‌ای ارزیابی می‌شود.

https://sputnik.tj/20251130/tojikiston-qarz-chi-guna-pardokht-1073396234.html

                                                                                                        

امضای چندین توافقنامه کمک مالی با بانک توسعه آسیایی در «دوشنبه»

خبرگزاری خاور: چندین توافقنامه کمک مالی با بانک توسعه آسیایی در وزارت دارایی جمهوری تاجیکستان به امضا رسید. مجموع مبلغ این توافقنامه‌ها ۹۵.۲ میلیون دلار است و شامل پروژه‌های زیر می‌باشد:

پروژه بهبود محیط کسب و کار با توجه به تغییرات اقلیمی و افزایش فرصت‌های شغلی سبز: ۵۰ میلیون دلار (برای حمایت از بودجه)

پروژه توسعه بخش مالی برای پاسخگویی به شرایط اضطراری با در نظر گرفتن رویکرد چند سطحی به مدیریت ریسک: ۲۸.۲ میلیون دلار

پروژه مدیریت و دیجیتالی کردن بخش کشاورزی برای تقویت امنیت غذایی: ۱۷ میلیون دلار

این پروژه‌ها با هدف حمایت از توسعه کارآفرینی خصوصی و به ویژه تقویت شرکت‌های کوچک و متوسط از طریق بهبود فضای کسب و کار و جذب سرمایه‌گذاری‌های سازگار با محیط زیست، اجرا خواهند شد. همچنین، پروژه‌ها در راستای ترویج دیجیتالی شدن و تقویت مدیریت مالی در تاجیکستان طراحی شده‌اند.

علاوه بر این، پروژه‌ها با توجه به چالش‌های تغییرات اقلیمی، به دنبال کاهش تأثیرات این تغییرات و تقویت تاب‌آوری در برابر آن‌ها هستند. تقویت ثبات مالی، ترویج اصلاحات مالی، گسترش بازار بیمه و حمایت اجتماعی از جمعیت از دیگر اهداف این توافقات است. همچنین، در زمینه مدیریت مراتع نیز توجه ویژه‌ای به افزایش تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی خواهد شد.

توافقنامه‌ها توسط فیض‌الدین قهارزاده، وزیر دارایی جمهوری تاجیکستان، و کو ساکاموتو، نماینده مقیم بانک توسعه آسیایی در تاجیکستان، به امضا رسید.

https://khovar.tj/2025/12/dar-dushanbe-yakchand-sozishnomai-grant-bo-bonki-osiyoii-rushd-ba-imzo-rasid/

 ارائه پروژه ‏های بانوان کارآفرین تاجیک در برنامه «WomenCup – 2025»

خبرگزاری خاور: در اول دسامبر، به ابتکار کمیته امور زنان و خانواده وابسته به دولت جمهوری تاجیکستان، با همکاری شرکای توسعه، نمایشگاهی از پروژه‌های برنامه پرورش و رشد «WomenCup – 2025»   به مناسبت روز جهانی کارآفرینی زنان برگزار شد که در آن زنان کارآفرین تاجیک توانستند پروژه‌های خود را ارائه دهند.

هدف از این گردهمایی نمایش کالاها، محصولات و خدمات زنان تاجر تاجیک، افزایش آگاهی زنان و جوانان کشور در مورد اصلاحات در فرآیند تجارت، ارائه فرصت‌های مالی، اصلاحات جدید در این زمینه، ارائه پروژه‌ها و برنامه‌های شرکای توسعه به زنان و دختران کارآفرین، تبادل تجربه بین زنان تاجر کشور، جذب کارشناسان ملی و بین‌المللی در زمینه توسعه کارآفرینی در بین زنان و جوانان، بهبود مهارت‌های زنان در تجارت الکترونیک، اقتصاد «سبز» و جذب طیف وسیعی از بانوان از مناطق این کشور می‌باشد.

بنفشه فیض‌الدین‌زاده، رئیس کمیته امور زنان و خانواده در دولت جمهوری تاجیکستان، اظهار داشت که حمایت از زنان، تقویت جایگاه آنها در جامعه، افزایش سوادآموزی، ایجاد مشاغل جدید و توسعه کارآفرینی زنان از جمله حوزه‌های اولویت‌دار سیاست اجتماعی دولت است.

تأکید شد که زنان کارآفرین جمهوری در بخش‌های اقتصادی کشور، از جمله صنایع سبک، کشاورزی، خدمات، صنایع دستی، گردشگری و غیره، به طور مؤثر فعال هستند. آنها نه تنها در ارتقاء سطح زندگی خود، بلکه در توسعه اقتصاد کشور نیز نقش دارند.

فیض‌الدین‌زاده اظهار داشت: در تاجیکستان، در چارچوب سیاست خردمندانه رئیس جمهور، پروژه‌های زنان فعال از طریق کمک‌های مالی ریاست جمهوری و کمک‌های مالی شرکای توسعه حمایت شده و آنها توانسته‌اند مشاغل کوچک و متوسط ایجاد کنند. علاوه بر این، برنامه‌های دولتی برای تقویت نقش زنان، آموزش‌های حرفه‌ای، توسعه کارآفرینی و دسترسی به فناوری‌های دیجیتال، فرصت‌های جدیدی ایجاد کرده است.

وی گفت: برنامه WomenCup-2025 فرآیندی برای توسعه ظرفیت، توسعه ایده‌های جدید و ایجاد شبکه‌های همکاری بین زنان کارآفرین است.

در طول این برنامه، اشاره شد که پروژه‌های پیشنهادی توسط شرکت‌کنندگان WomenCup، دانش، مهارت‌ها، جهان‌بینی پیشرفته و آمادگی زنان تاجیک برای رقابت در بازارهای مدرن را در بر می‌گیرد. هر پروژه می‌تواند سهم قابل توجهی در توسعه اقتصادی منطقه و کشور داشته باشد.

برگزاری چنین رویدادهایی آغاز مرحله جدیدی در توسعه کارآفرینی زنان است که به تقویت نقش آنها در اقتصاد و بهبود سطح زندگی خانواده‌ها کمک می‌کند.

https://khovar.tj/2025/12/so-ibkorzanoni-to-ikiston-loi-a-oi-hudro-dar-namoishgo-i-womencup-2025-muarrif-ndand/

 تولید بیش از ۵۰۰۰ کنسرو ماهی در هر شیفت توسط تأسیسات صنعتی در گلستان

خبرگزاری خاور: تأسیسات صنعتی شرکت سهامی عام «تامینات ماهی» واقع در شهر گلستان استان سغد، که به همت شرکت خصوصی «ماهی تاجیک» و با همکاری آژانس تأمین اموال ویژه وابسته به دولت جمهوری تاجیکستان راه‌اندازی شده، موفق به تولید بیش از ۵۰۰۰ کنسرو ماهی در هر شیفت کاری شده است. این تأسیسات قادر به فرآوری ۱ تن ماهی در هر شیفت می‌باشند.

هدف از راه‌اندازی این شرکت تأمین کنسرو ماهی برای ساختارهای نظامی و بازار داخلی کشور است. رجب احمدزاده، استاندار سغد، با تأکید بر بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های موجود، از مدیریت شرکت خواسته است تا با افزایش حجم تولید، نیازهای بازار را به بهترین شکل تأمین نمایند.

با توجه به تعداد بالای مزارع پرورش ماهی در منطقه سغد، این همکاری نوید آینده‌ای روشن و پربارتر را می‌دهد. پرورش ماهی در تاجیکستان به عنوان یکی از صنایع سودآور شناخته می‌شود و شرایط آب و هوایی مطلوب این کشور، زمینه‌ساز رشد و توسعه آن در سال‌های آینده خواهد بود.

https://khovar.tj/rus/2025/12/obekty-promyshlennoj-sfery-proizvodyat-do-5000-rybnyh-konservov/

 راه‌اندازی پروژه «راهنمایQR-» در دوشنبه؛ گامی نوین در راستای دیجیتالی کردن گردشگری پایتخت

خبرگزاری خاور: به ابتکار شهرداری شهر دوشنبه، پروژه نوآورانه «راهنمایQR-» در راستای دیجیتالی کردن صنعت گردشگری در پایتخت جمهوری تاجیکستان راه‌اندازی شد. این تصمیم در چارچوب برنامه‌های توسعه‌ای «سال‌های اقتصاد دیجیتال و نوآوری 2030-2025» و به تصویب رستم امامعلی، شهردار دوشنبه، در جهت ارتقای زیرساخت‌های گردشگری و حمایت از توسعه پایدار این بخش اتخاذ گردید.

براساس اظهارات اداره توسعه گردشگری شهرداری دوشنبه، هدف اصلی این پروژه، فراهم آوردن دسترسی آسان به اطلاعات دقیق و به‌روز برای شهروندان، بازدیدکنندگان و گردشگران خارجی است. این اطلاعات شامل جزئیات اماکن تاریخی، فرهنگی و گردشگری پایتخت بوده و به صورت دیجیتالی و از طریق کدهای QR ارائه خواهد شد.

این پروژه در ادامه سیاست‌های رئیس‌جمهور تاجیکستان برای گسترش و بهبود گردشگری، ارتقای زیرساخت‌ها و افزایش کیفیت خدمات طراحی شده است. شهردار دوشنبه، رستم امامعلی، بر اهمیت دیجیتالی شدن پایتخت و تقویت ظرفیت‌های گردشگری آن تأکید ویژه‌ای داشته است.

در چارچوب این طرح، پلاک‌های مرمری با کدهای QR در ۴۵ مکان فرهنگی و تاریخی برجسته شهر نصب می‌شوند. این پروژه که به‌تدریج تا پایان ژانویه ۲۰۲۶ تکمیل خواهد شد، به گردشگران و ساکنان این امکان را می‌دهد که با اسکن کدهای QR به اطلاعات متنی و صوتی درباره جاذبه‌های گردشگری در زبان‌های تاجیکی، روسی و انگلیسی دسترسی پیدا کنند. در مراحل بعدی، زبان‌های چینی و عربی نیز به مجموعه زبان‌های قابل دسترس اضافه خواهند شد.

این ابتکار علاوه بر ارتقای گردشگری دیجیتال، به ترویج و حفظ میراث فرهنگی و تاریخی دوشنبه کمک خواهد کرد و امکان دسترسی آسان به اطلاعات را برای گردشگران و شهروندان فراهم می‌سازد. نصب این تابلوهای راهنمای QR به‌طور مستمر توسط اداره توسعه گردشگری شهرداری دوشنبه ادامه خواهد یافت.

https://khovar.tj/rus/2025/12/dushanbe-vnedryaet-proekt-qr-gid-v-ramkah-tsifrovizatsii-turizma/

 امضای قراردادهای وام و کمک بلاعوض برای اجرای پروژه «کاهش تلفات انرژی»

خبرگزاری خاور: در تاریخ ۴ دسامبر سال جاری، قراردادهای وام و کمک بلاعوض به مبلغ ۴۳ میلیون یورو برای اجرای پروژه «کاهش تلفات انرژی» در وزارت دارایی جمهوری تاجیکستان امضا شد. از این مبلغ، ۲۸ میلیون یورو به‌عنوان وام و ۱۵ میلیون یورو به‌عنوان کمک بلاعوض از صندوق سرمایه‌گذاری آسیا-اقیانوسیه اتحادیه اروپا تأمین شده است.

هدف اصلی این پروژه، بهبود زیرساخت‌های اندازه‌گیری و نصب کنتورهای برق در شبکه‌های توزیع انرژی در مناطق ختلان و سغد است. اجرای این پروژه موجب کاهش تلفات انرژی و افزایش بهره‌وری در سیستم توزیع برق خواهد شد.

قراردادهای مذکور توسط فیض‌الدین قاهرزاده، وزیر دارایی جمهوری تاجیکستان و هولگر ویفل، نماینده دائمی‌بانک اروپایی بازسازی و توسعه در تاجیکستان امضا گردید.

https://khovar.tj/2025/12/baroi-tatbi-i-loi-ai-kam-namudani-talafoti-neru-sozishnoma-oi-arz-va-grant-ba-imzo-rasidand/