پویایی فعالیت‌ها و تداوم رشد اقتصادی ترکمنستان

ترکمنستان سعی دارد روند رشد اقتصادی خود را تثبیت نماید. برنامه رئیس‌جمهور ترکمنستان برای توسعه اجتماعی و اقتصادی برای سال‌های 2028-2022 نقشه راه اقدامات توسعه‌ای این کشور را مشخص کرده است و مدیران بخش‌های مختلف ملزم هستند فعالیت‌های خود را در چارچوب آن تنظیم نمایند.

سند "مفهوم توسعه بازار کار ترکمنستان تا سال ۲۰۳۰" نیز از برنامه‌های مهم (در دست تدوین) دولت برای توسعه اقتصادی و اجتماعی می‌باشد. آقای گلدی‌مرادوف معاون رئیس کابینه وزرا در نشست دوره‌ای کابینه وزرای ترکمنستان در تاریخ 14 شهریور 1404 گزارشی درباره پیش‌نویس این سند و برنامه اجرایی آن ارائه داد. اهداف، وظایف، محورهای اصلی توسعه بازار کار ترکمنستان و انتظارات از اجرای آن در این سند بیان شده‌اند و بر اساس آن، اقداماتی برای بهبود اشتغال جمعیت، ارتقاء بنیان‌های قانونی این حوزه با توجه به اصول پذیرفته ‌شده حقوق بین‌الملل و گسترش خدمات دیجیتال انجام خواهد شد. علاوه بر آن، تقویت همکاری با سازمان بین‌المللی کار و بررسی پیوستن به کنوانسیون‌های اصلی و اولویت‌دار این سازمان نیز برنامه‌ریزی شده است.[i]

بررسی آمارهای اقتصادی و تجاری ترکمنستان، میزان موفقیت دولت این کشور در اجرای طرح‌های اقتصادی و توسعه‌ای را مشخص می‌نماید. بدون شک، حفظ هوشمندی در هدایت فعالیت‌های اقتصادی و اولویت‌بندی مناسب و متناسب با نیازهای جامعه می‌تواند در تداوم رشد پایدار و بهره‌وری بیشتر کمک نماید. روند رشد وضعیت دولت الکترونیک به عنوان یک بستر تسریع کننده فعالیت‌ها و تعاملات داخلی و خارجی و همچنین یک شاخص توسعه یافتگی می‌تواند در رشد اقتصادی و رفاه اجتماعی موثر باشد.

رشد اقتصادی و تجاری پایدار

اجرای برنامه‌های اقتصادی توسط نهادهای مختلف ترکمنستان موجب گشته تا رشد اقتصادی این کشور با یک شیب صعودی تقریبا ثابت تداوم یابد. آقای آستاناگولوف، وزیر امور دارایی و اقتصادی ترکمنستان روز 28 شهریور 1404 در همایش سرمایه‌گذاری در منطقه ملی گردشگری آوازه اعلام کرد در سال 2024 تولید ناخالص داخلی این کشور با 6.3 درصد رشد، بالغ بر 68.7 میلیارد دلار شد. وی دستیابی به این شاخص‌ها را نشانه رشد اقتصادی پایدار دانست که موقعیت این کشور را در عرصه بین‌المللی تقویت می‌نماید. آقای آستاناگولوف تاکید کرد توسعه اقتصادی بیشتر با دیجیتالی شدن، گسترش مشارکت‌های بخش‌های دولتی و خصوصی و ادغام مدل دایره‌ای که شرایط را برای رشد پایدار ایجاد می‌کند همراه است. وی اظهار داشت مبادلات تجارت خارجی در سال 2024 به 19.8 میلیارد دلار (شامل 12.1 میلیارد دلار صادرات و 7.7 میلیارد دلار واردات) رسید که نشان دهنده رشد همکاری‌های بین‌المللی است.[ii]

آقای خواجا مراد گلدی‌مرادوف، معاون رئیس کابینه وزرا در نشست دوره‌ای کابینه وزرای ترکمنستان در تاریخ 7 شهریور  1404 در مورد شاخص‌های اقتصاد کلان این کشور در 8 ماهه اول سال گزارش داد. بنا بر اظهارات وی، توسعه پایدار همه بخش‌های اقتصاد و مناطق تضمین شده است و کیفیت زندگی مردم رو به رشد است. در این دوره، رشد تولید ناخالص داخلی 6.3 درصد بوده است. (نرخ رشد صنعت 1.5 درصد، ساختمان 7 درصد، حمل و نقل و ارتباطات 11 درصد، تجارت 9.8 درصد، کشاورزی 4.9 درصد و خدمات 8.4 درصد). در مقایسه با دوره مشابه سال 2024، حجم تولید 9.9 درصد افزایش یافته و شاخص‌های تولید صنعت مثبت است. در مدت مورد بررسی، مبادلات تجارت خارجی 5.5 درصد افزایش یافته است. بخش درآمدی بودجه دولتی برای ماه‌های ژانویه تا آگوست 100 درصد و بخش هزینه‌ای 97.4 درصد برآورده شده است.[iii]

تقویت سرمایه‌گذاری

ترکمنستان همواره به سرمایه‌گذاری به عنوان یک عامل کلیدی در توسعه اقتصادی توجه ویژه داشته است. طی سال‌های اخیر، مازاد درآمدهای این کشور ناشی از صادرات گاز و محصولات پتروشیمی این امکان را فراهم نمود تا به سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی سرعت بخشد. بر اساس آمار اعلام شده توسط وزیر دارایی و اقتصادی این کشور در همایش سرمایه‌گذاری آوازه، در سال 2024 بالغ بر 12.1 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در ترکمنستان انجام شد که 1.4 میلیارد دلار آن سرمایه‌گذاری خارجی بود. همچنان صنایع نفت و گاز و پتروشیمی، انرژی و ساخت و ساز بخش‌های اولویت‌دار در سرمایه‌گذاری هستند.[iv]

سردار بردی محمدوف، رئیس‌جمهور ترکمنستان روز جمعه مورخ 28 شهریور 1404 در نشست مصلحت خلق این کشور در عشق‌آباد (به مناسبت سی و چهارمین سالگرد استقلال) اعلام کرد در چارچوب برنامه توسعه اقتصادی و اجتماعی و سرمایه‌گذاری سال 2025، تا پایان سال 40 میلیارد و 72 میلیون منات در این کشور سرمایه‌گذاری خواهد شد. این بودجه برای ساخت و نوسازی تاسیسات صنعتی و اجتماعی و فرهنگی استفاده خواهد شد. وی افزود تا پایان سال بیش از 3 هزار فرصت شغلی جدید ایجاد شود.[v]

حفظ هوشمندی در توسعه اقتصادی و اجتماعی

رشد متوازن پایه‌های اقتصادی و اجتماعی در پویایی و توسعه اقتصادی تاثیر مثبت دارد. مسئولیت دولت ترکمنستان با توجه به این واقعیت، سعی دارند تدوین و اجرای برنامه‌های مهم اقتصادی را اجرا نمایند. قربانقلی بردی محمدوف، رهبر ملی مردم و رئیس مصلحت خلق ترکمنستان روز جمعه مورخ 28 شهریور 1404 در بخشی از سخنان خود در نشست مصلحت خلق این کشور، اولویت‌های اقتصادی، توسعه‌ای و اجتماعی ترکمنستان را به شرح زیر تشریح نمود.[vi]

حفظ دستاوردهای و تلاش برای موفقیت‌های جدید: "با حمایت از پیشرفت کشور، می‌توان از طریق تثبیت و عمومیت بخشیدن به دستاوردهای موجود و الهام بخشیدن به مردم، به موفقیت‌های جدید دست یافت."

کسب موفقیت‌ها، افزایش توان اقتصادی و اقتدار بین‌المللی: "امروزه موفقیت‌های بزرگ دولت در زمینه‌های مختلف سیاست داخلی و خارجی، توان اقتصادی آن را افزایش داده و اقتدار بین‌المللی آن را ارتقا می‌بخشد."

اصلاحات برای توسعه اقتصادی و اجتماعی و رفاه مردم: "تمام فعالیت‌ها با هدف حمایت از سیاست دولت و افزایش اثربخشی اصلاحات در کشور و رفاه مردم است. در این میان، تاکید اصلی بر توسعه اقتصاد ملی، حفظ فعالیت بالای سرمایه‌گذاری و افزایش توان صادراتی است.فعالیت‌های اقتصادی امروز به میزان قابل توجهی افزایش یافته و نرخ رشد تولید ناخالص داخلی تثبیت شده است. اقدامات جامعی برای توسعه اقتصاد بر مبنای نوآوری و دیجیتال‌سازی، تامین مسکن مدرن برای جمعیت شهری و روستایی و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در حال انجام است. منافع دولت با منافع جامعه ارتباط مستقیم دارد. رسیدگی همه جانبه به مردم اکنون یکی از اولویت‌های سیاست اجتماعی است. اصلاحات انجام شده امکان تضمین رشد اقتصادی در همه بخش‌ها و دستیابی به نتایج چشمگیر را فراهم می‌آورد."

توسعه همکاری‌ها با ساختارهای بین‌المللی برای افزایش کارآفرینی و اشتغال: "تعامل با ساختارهای مالی بین‌المللی در زمینه حمایت از کارآفرینی، کسب ‌و کارهای کوچک و متوسط و تامین مالی پروژه‌‌های تولیدکنندگان کالای ملی ادامه دارد."

حمایت از رشد کشاورزی و امنیت غذایی: "کشاورزان فداکار سهم شایسته‌ای در ایجاد فراوانی مواد غذایی در کشور دارند و سال به سال بازدهی محصولات کشاورزی را افزایش می‌دهند. دولت شرایط لازم را فراهم می‌کند تا آن‌ها بتوانند کار پرباری داشته باشند و محصول خوبی از سرزمین مادری خود برداشت کنند. کشاورزان با استفاده از امکانات ارائه شده به موفقیت‌های چشمگیری دست می‌یابند. اقدامات برای تضمین امنیت محیطی و غذایی و ایجاد یک «اقتصاد سبز» به طور مداوم اجرا می‌شود."

توسعه زیرساخت‌های اقتصادی، ارتباطی، علمی و درمانی: "سیاست توسعه منطقه‌ای موثر" در حال پیگیری است. زیرساخت‌های جدید صنعتی، انرژی، حمل و نقل و ارتباطی شکل گرفته، شهرها و روستاهای مدرن، مؤسسات علمی و آموزشی، بهداشت و درمان و فرهنگ و کارگاه‌های تولیدی افتتاح شده است."

برنامه‌ریزی برای تبدیل شهر آرکاداغ به مرکز صنعتی قدرتمند: "گسترش شهر آرکاداغ با ظرفیت دیجیتالی فعال به طور موثر و پیوسته ادامه دارد. در حال حاضر، ساخت مرحله دوم «شهر هوشمند» در حال انجام است که دوباره امکان ساخت صدها تاسیسات مهم را فراهم می‌کند و در آینده نزدیک به شهر صنعتی قدرتمند تبدیل خواهد شد."

ترکمنستان در راستای اجرای برنامه‌های توسعه‌ای خود توجه ویژه‌ای به همکاری با نهادهای بین‌المللی از جمله سازمان ملل متحد دارد. بیانیه وزارت امور خارجه ترکمنستان در مورد اولویت‌های مواضع این کشور در هشتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد (سال جاری)، رئوس برنامه‌های این کشور برای همکار در چارچوب سازمان ملل متحد مشخص شده است. اهم محورهای اقتصادی و توسعه‌ای این بیانیه  به شرح زیر می‌باشد.[vii]

ترکمنستان اهمیت ویژه‌ای برای دستیابی به دستور کار 2030 برای توسعه پایدار و تقویت روابط جهانی اقتصادی، حمل و نقل و انرژی قائل است و فعالانه ابتکاراتی را با هدف ایجاد یک سیستم توسعه بین‌المللی عادلانه، متعادل و فراگیر ارائه خواهد داد. ترکمنستان با ارائه پیش‌نویس قطعنامه مربوطه، اعلامیه دهه سازمان ملل در خصوص حمل و نقل پایدار (2035-2026) را آغاز خواهد کرد. این گام، تلاش‌‌های جامعه بین‌المللی را برای توسعه کریدورهای حمل ‌و نقلی، افزایش پایداری آن‌ها و تضمین دسترسی برای همه کشورها، از جمله کشورهای محصور در خشکی، تثبیت می‌‌کند.

ترکمنستان قصد دارد فرآیند توسعه حمل و نقل عشق‌آباد را ارتقا بخشد و بر اساس آن، بستری مؤثر برای هماهنگی ابتکارات حمل و نقل بین‌المللی و منطقه‌ای ایجاد کند. این امر اجرای همزمان پروژه‌ها را تضمین می‌کند و ایجاد یک معماری حمل و نقل جهانی پایدار را تسریع می‌بخشد.

ترکمنستان پیش‌نویس قطعنامه «نقش کلیدی اتصال انرژی قابل اعتماد و پایدار در تضمین توسعه پایدار» را در چارچوب اجرای مصوبه 19 دسامبر 2023 برای بررسی به کمیته دوم مجمع عمومی سازمان ملل ارائه خواهد کرد. اجرای این ابتکار به شکل‌گیری جریان‌های انرژی شفاف و قابل اعتماد و همچنین ادغام منابع انرژی تجدیدپذیر در سیستم جهانی کمک خواهد کرد.

ترکمنستان در نظر دارد ابتکار عمل را برای ایجاد یک بستر جهانی برای یکپارچگی دیجیتالی تحت نظارت سازمان ملل متحد، مبتنی بر اصول برابری، اعتماد و عدم استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به ضرر صلح، امنیت و توسعه پایدار را به عهده بگیرد.

ترکمنستان به همکاری فعال در فعالیت‌های سازمان ملل از جمله به عنوان عضو شورای اقتصادی و اجتماعی ECOSOC برای سال‌های 2028- 2026 و همچنین در چارچوب کمیسیون‌ها و نهادهای کلیدی ادامه خواهد داد.

اجرای برنامه دولت الکترونیک

در راستای تسریع در ارتباطات و اقدامات اجرایی، دیجیتالی‌سازی تمامی‌بخش‌های اقتصاد ملی و بکارگیری فناوری‌های نوآورانه و مدرن در فرآیند تولید، در دستورکار قرار دارد. آقای چاکی‌یف معاون رئیس کابینه در نشست دوره‌ای کابینه وزرای ترکمنستان در تاریخ 14 شهریور 1404، گزارشی درباره اقدامات انجام ‌شده برای دیجیتال‌سازی ارائه داد. وی تأکید کرد که برای هماهنگ‌‌سازی فعالیت نهادهای دولتی از طریق سیستم اطلاعات الکترونیکی و تنظیم خدمات دیجیتالی و همچنین تصویب اسناد حقوقی لازم در این زمینه، بایستی اقدامات بیشتری مطابق با قوانین ترکمنستان تحت عناوین «اسناد الکترونیکی، گردش اسناد الکترونیکی و خدمات دیجیتال» و «دولت الکترونیک» انجام شود. در همین راستا، پیش‌نویس سند مربوطه تهیه شده و برای بررسی به رئیس ‌جمهور ارائه گردیده است.[viii]

امضای توافقنامه ایجاد یک سیستم الکترونیکی تبادل داده بین وزارت ارتباطات و برنامه توسعه سازمان ملل متحد، مرحله مهمی از تحول دیجیتال در ترکمنستان است. هدف این پروژه، تسهیل و تسریع تعامل بین سازمان‌های‌ دولتی می‌باشد. 10 وزارتخانه و بخش قبلا به این سیستم متصل شده‌اند و 12 خدمات دولتی الکترونیکی از طریق بستر «X-Road» یکپارچه شده‌اند. این پروژه گام مهمی در جهت ایجاد سیستم «دولت الکترونیک» در ترکمنستان است و به سازمان‌‌های دولتی امکان می‌‌دهد تا سریع‌‌تر کار کنند، کاغذ بازی را کاهش دهند و شهروندان بتوانند خدمات را سریع و ایمن دریافت کنند.[ix]

  فهرست منابع:

[i]  https://tdh.gov.tm/tk/post/46066

[ii] 2024: Turkmenistan’s GDP Exceeds $68.7 Billion, 18.09.2025,

 https://business.com.tm/ru/post/14303/2024-turkmenistans-gdp-exceeds-687-billion

 [iii] Заседание Кабинета Министров Туркменистана, 29.08.2025,

https://tdh.gov.tm/ru/post/45984/zasedanie-kabineta-ministrov-turkmenistana-165

 [iv] 2024: Turkmenistan’s GDP Exceeds $68.7 Billion, 18.09.2025,

https://business.com.tm/ru/post/14303/2024-turkmenistans-gdp-exceeds-687-billion

 [v] Turkmenistan to Attract Over 40B Manats in Investments by Year-End, 22.09.2025,

https://business.com.tm/post/14320/turkmenistan-to-attract-over-40b-manats-in-investments-by-yearend

 [vi]  Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlisindäki ÇYKYŞY. 19.09.2025,

https://tdh.gov.tm/tk/post/46194/turkmen-halkynyn-milli-lideri-turkmenistanyn-halk-maslahatynyn-baslygy-gurbanguly-berdimuhamedowyn-turkmenistanyn-halk-maslahatynyn-mejlisindaki-cykysy-3

 [vii] Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 80-nji sessiýasynda Türkmenistanyň ileri tutýan garaýyşlary. 18.09.2025,  https://www.mfa.gov.tm/news/5554

[viii]  https://tdh.gov.tm/tk/post/46066

[ix] Türkmenistan döwlet edaralarynyň arasynda maglumatlary alyşmak üçin X-Road ulgamyny işe girizdi, 30.07.2025, https://turkmenistaninfo.gov.tm/news/13419