رتبه پنجم بنگلادش در سرانه تولید ناخالص داخلی در میان کشورهای جنوب آسیا

براساس گزارش اخیر بانک توسعه آسیایی (ADB) ، بنگلادش طی ۱۵ سال گذشته پیشرفت چشمگیری را تجربه کرده و سرانه تولید ناخالص داخلی (GDP) خود را تقریباً سه برابر کرده است. با این حال، این کشور همچنان در جایگاه پنجم از میان هشت کشور جنوب آسیا از نظر سرانه GDP قرار دارد و تنها بالاتر از پاکستان، نپال و افغانستان ایستاده است.

براساس گزارش اخیر بانک توسعه آسیایی (ADB)، بنگلادش طی ۱۵ سال گذشته پیشرفت چشمگیری را تجربه کرده و سرانه تولید ناخالص داخلی (GDP) خود را تقریباً سه برابر کرده است. با این حال، این کشور همچنان در جایگاه پنجم از میان هشت کشور جنوب آسیا از نظر سرانه GDP قرار دارد و تنها بالاتر از پاکستان، نپال و افغانستان ایستاده است. این رتبه‌ بندی نشان‌دهنده تداوم تحول اقتصادی بنگلادش در عین وجود نابرابری‌های منطقه‌ای است. گزارش سالانه شاخص‌های کلیدی بانک توسعه آسیایی تصویری جامع از متغیرهای اقتصادی کشورهای آسیا و اقیانوسیه ارائه می‌دهد؛ از جمله سرانه GDP و GNI که شاخص‌های مهمی‌برای سنجش رفاه ملی و سطح زندگی محسوب می‌شوند. سرانه GDP، تولید اقتصادی سرانه هر فرد را نشان می‌دهد و با تقسیم تولید ناخالص داخلی کل بر جمعیت محاسبه می‌شود. در مقابل، سرانه GNI درآمدهای خالص خارجی (مانند حواله‌های ارزی) را هم لحاظ می‌کند و چشم‌انداز کامل‌تری از درآمد ملی در دسترس ساکنان ارائه می‌دهد.

سرانه GDP بنگلادش از ۸۸۲ دلار در سال ۲۰۱۰ به ۲۶۲۵ دلار در سال ۲۰۲۴ رسیده است؛ افزایشی چشمگیر که بازتابی از رشد مداوم اقتصادی ناشی از صنایعی چون پوشاک ، کشاورزی و دریافت حواله ‌های ارزی است. با وجود این پیشرفت‌ها، جایگاه بنگلادش در جنوب آسیا همچنان حاکی از چالش‌های پایدار همچون فشار جمعیتی، شکاف‌های زیرساختی و آسیب‌پذیری در برابر شوک‌های خارجی است.

سرانه GDP: رتبه‌بندی و روندها در جنوب آسیا

اختلافات قابل‌توجهی میان هشت کشور جنوب آسیا از نظر سرانه GDP وجود دارد که ریشه در عواملی مانند وابستگی به گردشگری، پایه صنعتی و منابع طبیعی دارد. آمار سال ۲۰۲۴ به شرح زیر است:

• مالدیو: بیش از ۱۱,۰۰۰ دلار – پیشتاز به دلیل اقتصاد مبتنی بر گردشگری و جمعیت اندک.
• سریلانکا: ۴,۵۱۶ دلار – با تکیه بر خدمات و تولید صنعتی، اما تحت‌تأثیر بحران‌های مالی اخیر.
• بوتان: حدود ۴,۰۰۰ دلار – متکی بر صادرات برق‌آبی و سیاست‌های توسعه پایدار.
• هند: ۲,۸۰۰ دلار – اقتصاد متنوع شامل IT، تولید و کشاورزی؛ اما جمعیت عظیم، سرانه را پایین نگه داشته است.
• بنگلادش: ۲,۶۲۵ دلار – حاصل صنعتی‌سازی سریع و رشد صادرات، با نرخ رشد مرکب سالانه حدود ۷.۷ درصد از ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۴.
• پاکستان: ۱,۵۸۲ دلار – متاثر از بی‌ثباتی سیاسی، بحران انرژی و کسری‌های مالی.
• نپال: ۱,۴۳۴ دلار – وابسته به گردشگری و حواله‌ها، اما با محدودیت‌های زیرساختی.
• افغانستان: بیش از ۴۰۰ دلار – یکی از پایین‌ترین سرانه‌ها در جهان به دلیل درگیری، بی‌ثباتی سیاسی و وابستگی به کمک‌های خارجی.

داده‌های شاخص‌های ۲۰۲۵ ADB صحت رقم ۲,۶۲۵ دلار برای سرانه GDP بنگلادش در سال ۲۰۲۴ را تأیید می‌کند. طی دوره ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۴، سرانه GDP این کشور حدود سه برابر (رشد ۱۹۸ درصدی) شده است.

سرانه GNI: چشم‌انداز گسترده‌تر درآمد

سرانه GNI بنگلادش از ۷۸۰ دلار در سال ۲۰۱۰ به ۲,۸۲۰ دلار در سال ۲۰۲۴ رسیده است؛ رشدی ۳.۶ برابری که فراتر از رشد GDP است و نقش مهم حواله‌های ارزی (بیش از ۲۰ میلیارد دلار سالانه در سال‌های اخیر) را نشان می‌دهد. در مقایسه، بنگلادش در شاخص GNI از هند، نپال، پاکستان، کامبوج، میانمار و افغانستان پیشی گرفته اما همچنان پشت سر کشورهایی چون مالدیو، سریلانکا، ویتنام و تایلند قرار دارد.

بنگلادش اکنون در جایگاهی میانی میان اقتصادهای منطقه قرار دارد: جلوتر از همسایگان دارای مشکلات سیاسی اما عقب‌تر از اقتصادهای کوچک و غنی از منابع. فاصله اندک با هند (۲,۸۰۰ در مقابل ۲,۶۲۵ دلار) نشان می‌دهد در صورت تداوم روند رشد، امکان سبقت گرفتن وجود دارد. با این حال، اتکای بیش از حد به صادرات کالاهای کم‌ارزش مانند پوشاک، این کشور را در برابر نوسانات تقاضای جهانی آسیب‌پذیر می‌کند.

چالش‌های اصلی پیش روی اقتصاد بنگلادش عبارت‌اند از:

• تراکم جمعیتی بالا و فشار بر منابع.
• آسیب‌پذیری شدید در برابر بلایای طبیعی و تغییرات اقلیمی.
• فشار تورمی و بدهی‌های خارجی.
• ریسک‌های ژئوپولیتیک و اختلالات تجاری.

جایگاه پنجم بنگلادش در میان کشورهای جنوب آسیا از منظر سرانه GDP –نشان‌دهنده پیشرفت چشمگیر این کشور در عین تداوم چالش‌هاست. سه برابر شدن سرانه GDP و رشد سریعتر سرانه GNI به بهبود استانداردهای زندگی و تاب‌آوری اقتصادی اشاره دارد. با این وجود، برای صعود به سطوح بالاتر، بنگلادش نیازمند تنوع ‌بخشی اقتصادی، ارتقای نوآوری و اجرای سیاست‌های پایدار است.

منابع :

• Asian Development Bank (2025). Key Indicators for Asia and the Pacific 2025. Manila: ADB.
• Prothom Alo (2025). “Bangladesh Ranks Fifth in Per Capita GDP Among South Asian Nations.”
• World Bank (2024). World Development Indicators. Washington, DC.