همکاری‌های اقتصادی بلاروس با کشورهای آسیای مرکزی

در سال‌های اخیر، جمهوری بلاروس پیشرفت قابل توجهی در توسعه همکاری‌های اقتصادی با کشورهای آسیای مرکزی - قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان - حاصل نموده و جایگاه خود را در بازارهای کلیدی منطقه‌ای در جهت تنوع بخشی به روابط اقتصادی تقویت کرده است.امضای توافق‌نامه‌های دوجانبه، فعال‌سازی پلتفرم‌های مبادله‌‌ای و راه‌اندازی پروژه‌های سرمایه‌گذاری مشترک جدید، در حال گشودن افق‌های جدید برای همکاری بلندمدت در بخش‌هایی مانند مجتمع‌های کشاورزی- صنعتی، مهندسی مکانیک و فناوری‌های پیشرفته هستند.

در سال‌های اخیر، جمهوری بلاروس پیشرفت قابل توجهی در توسعه همکاری‌های اقتصادی با کشورهای آسیای مرکزی - قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان - نشان داده و جایگاه خود را در بازارهای کلیدی منطقه‌ای در جهت تنوع بخشی به روابط اقتصادی تقویت کرده است.امضای توافق‌نامه‌های دوجانبه، فعال‌سازی پلتفرم‌های مبادله‌‌ای و راه‌اندازی پروژه‌های سرمایه‌گذاری مشترک جدید، در حال گشودن افق‌های جدید برای همکاری بلندمدت در بخش‌هایی مانند مجتمع‌های کشاورزی- صنعتی، مهندسی مکانیک و فناوری‌های پیشرفته هستند.

بلاروس و قزاقستان

قزاقستان و بلاروس به طور پیوسته در حال پیشبرد مشارکت اقتصادی خود در حوزه‌های صنعتی و متنوع‌سازی همکاری‌های تجاری هستند.در سال 2024، تجارت دوجانبه بین قزاقستان و بلاروس به1.1 میلیارد دلار رسید. قزاقستان در بین ده شریک برتر صادرات بلاروس قرار دارد و از این حیث دومین کشور بزرگ در بین کشورهای مستقل مشترک المنافع است.بازار بلاروس علاقه زیادی به محصولات قزاقستان به ویژه محصولات آردی نشان می‌دهد که 10.2 درصد از صادرات این کشور را تشکیل می‌دهد.تحولات مثبتی نیز در حوزه لجستیک مشاهده می‌شود و از ژانویه تا سپتامبر 2024، حجم حمل و نقل جاده‌ای بین دو کشور 19 درصد افزایش یافته و به 450600 تن رسیده است.در نوامبر 2024، دولت‌های هر دو کشور نقشه راه توسعه همکاری‌های تجاری و اقتصادی برای سال‌های 2025-2029 را با هدف گسترش پروژه‌های مشترک و تقویت روابط تجاری امضا کردند.

در این میان، توجه ویژه‌ای نیز به همکاری‌های صنعتی شده است. در حال حاضر، قزاقستان و بلاروس در حال اجرای 14پروژه مشترک به ارزش 277.5میلیون دلار هستند. یازده مرکز تولیدی در قزاقستان با سرمایه‌گذاری بیش از 200میلیون دلار، در زمینه مونتاژ تراکتور، دروگر غلات و علوفه و تجهیزات کشاورزی ریلی راه‌اندازی شده‌اند و سه پروژه دیگر نیز در حال انجام است.از سوی دیگر، شرکت‌های قزاق پتانسیل صادرات محصولات ریلی به بلاروس از جمله اتصالات ریلی، نصب سکوها، چرخ‌ها و قطعات مرتبط را دارند.

اخیرا نیز با همکاری‌های بورسی، گامی‌به سوی ادغام بازار متقابل برداشته شد. در 5 مارس 2025، تفاهم‌نامه همکاری در آستانه بین بورس کالای «کاسپی» و بورس کالای جهانی بلاروس(BUCE) امضا شد. این سند، پایه و اساس نوسازی سازوکارهای تجاری، اجرای پروژه‌های مشترک و معرفی راه‌حل‌های نوآورانه برای افزایش شفافیت و کارایی تجارت را ایجاد می‌کند.

مراد کادیسوف، رئیس بورس کالای «کاسپی»، در این باره خاطرنشان کرد که این تفاهم‌نامه چشم‌اندازهای گسترده‌ای را برای به اشتراک گذاشتن بهترین راه‌های همکاری بین طرفین و دسترسی به بازارهای جهانی ایجاد می‌کند. الکساندر اسمولوفسکی، همتای بلاروسی وی نیز تأکید کرد که این تفاهم‌نامه همکاری بلندمدت را تقویت کرده و شرایط مساعدی را برای فعالان بازار ایجاد می‌کند تا به شکل مؤثرتری به بازارهای جهانی دسترسی داشته باشند.

در حال حاضر، بیش از 1000شرکت با مشارکت بلاروس در قزاقستان فعالیت می‌کنند که از آن جمله می‌توان به کارخانه‌های مونتاژ برندهایی مانند MTZ، MAZ، Gomselmash اشاره کرد. شبکه توزیع کالا و خدمات بلاروس در قزاقستان شامل حدود 40شرکت و بیش از  170 نمایندگی فروش است. در مقابل، بیش از  54 شرکت با سرمایه قزاق‌ها در بلاروس فعالیت می‌کنند.

بلاروس و ازبکستان

بلاروس و ازبکستان در حال تسریع همکاری‌ها و تبدیل روابط دوجانبه به یک مشارکت استراتژیک پایدار هستند. ازبکستان از نظر حجم تجارت، در میان شرکای آسیای مرکزی بلاروس پیشتاز است.در طول پنج سال گذشته، گردش مالی تجارتی بین دو کشور تقریباً سه برابر شده و در سال 2024 به 714 میلیون دلار رسیده است و برنامه‌هایی برای افزایش آن به 1 میلیارد دلار وجود دارد.در حال حاضر، 228 شرکت بلاروسی در ازبکستان فعالیت می‌کنند، در حالی که بیش از 100 شرکت مشترک نیز در بلاروس ثبت شده‌اند.تعاملات بورسی در حال تبدیل شدن به یک کانال مستقل برای گسترش تجارت است. در سال 2024، حجم معاملات ازبک‌ها در بورس جهانی کالای بلاروس سه برابر شد و در ژانویه-فوریه 2025 به 15.8 میلیون دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 50 درصد افزایش یافته است.

تا اواخر فوریه 2025،  188شرکت ازبک، از جمله سه کارگزار بورس، در بورس جهانی کالای بلاروس مورد تائید قرار گرفته اند. اقلام کلیدی مورد معامله شامل الوار و شیر خشک می‌باشد، اما مذاکرات برای گسترش دامنه معاملات به محصولات فلزی، مواد شیمیایی و کالاهای کشاورزی در حال انجام است. با توجه به ماهیت مکمل اقتصادهای دو کشور، اولویت‌ها شامل تعمیق همکاری‌های صنعتی، فعال کردن روابط بین منطقه‌ای، ایجاد یک شرکت مشترک تجارت خارجی و اجرای سیستم صدور گواهینامه الکترونیکی است.

بلاروس و ترکمنستان

بلاروس و ترکمنستان در تلاشند تعامل در حوزه‌های تجاری، صنعت، کشاورزی و آموزش را افزایش دهند.روابط میان مینسک و عشق آباد بر پایه دیرینه احترام متقابل بنا شده است. همانطور که ناتالیا کوچانووا، رئیس شورای جمهوری بلاروس، در دیدار با دنیاگوزل گلمانووا، رئیس پارلمان ترکمنستان در بهار 2024 اشاره کرد، "تعاملات سیاسی پایداری بین دو کشور برقرار شده و در حال تقویت است." کوچانووا بر آمادگی بلاروس برای همکاری در همه زمینه‌ها تأکید کرد و ترکمنستان را "کشوری دوست با سنت‌های دیرینه مشترک" خواند.

نمونه بارز مشارکت ترکمنستان و بلاروس، رشد سریع تجارت مبادله‌ای است. طبق گزارش بورس جهانی کالای بلاروس، در سال 2024، حجم معاملات مرتبط با شرکت‌های ترکمنی در این کشور 25 برابر افزایش یافته و از 80000 دلار به حدود 2 میلیون دلار رسیده است. اقلام کلیدی شامل الوار و شیر خشک بلاروس وبده است.طرفین در حال بررسی فرصت‌هایی برای فعال کردن حوزه بورس در تجارت دوجانبه، گسترش طیف کالاهای تجاری، افزایش مشارکت شرکت‌های ترکمن و ادغام رویه‌های مبادله در تجارت فرامرزی هستند. در حال حاضر، 21 شرکت‌کننده ترکمن از سوی بورس جهانی کالای بلاروس مورد تائید قرار گرفته اند و سفارت ترکمنستان در مینسک آماده ارائه پشتیبانی اطلاعاتی به تجار ترکمن در مورد فرصت‌های صادرات و واردات از طریق پلتفرم مزبور می‌باشد. همکاری بلاروس و ترکمنستان فراتر از اقتصاد بوده و حوزه آموزش را نیز در بر می‌گیرد. در حال حاضر، حدود 4000 دانشجوی ترکمن در دانشگاه‌های بلاروس تحصیل می‌کنند و یک کمیسیون بین دولتی در زمینه علم و فناوری نیز بین دو کشور در حال فعالیت است.

بلاروس و قرقیزستان

روابط بین قرقیزستان و بلاروس همچنان با روحیه گفتگوی سازنده و همکاری‌های سودمند متقابل در حال توسعه است.امضای طرح اقدامات توسعه همکاری برای سال‌های 2025-2027، که حوزه‌های کلیدی تعامل را پوشش می‌دهد، بر تاب‌آوری روابط دوجانبه تأکید کرده و فرصت‌های جدیدی را برای رشد اقتصادی گشوده است.این سند به صورت آنلاین توسط باکیت توروبایف، معاون رئیس کابینه وزیران قرقیزستان، و آناتولی سیواک، معاون نخست وزیر بلاروس، امضا شد. این دو به عنوان روسای مشترک کمیسیون مشترک همکاری‌های تجاری، اقتصادی، علمی، فنی و فرهنگی خاطرنشان کردند که نقشه راه جدید، پتانسیل‌های نوینی در حوزه‌های تجارت، صنعت، کشاورزی و زیرساخت‌های حمل و نقل و لجستیک ایجاد خواهد کرد.انتظار می‌رود با اجرای اهداف نقشه راه، تجارت متقابل بین دو کشور به 500 میلیون دلار افزایش یابد.

با وجود پویایی‌های مثبت، ساختار تجارت همچنان سنتی است؛ قرقیزستان محصولات کشاورزی و منسوجات صادر می‌کند، در حالی که بلاروس ماشین‌آلات، لوازم الکترونیکی و دارویی به این کشور عرضه می‌کند. در این راستا، تمرکز ویژه بر همکاری‌های صنعتی است که می‌تواند تراز تجاری را تغییر دهد و به شرکت‌های قرقیز امکان دسترسی به فناوری‌ها و تجهیزات بلاروس را بدهد.

در همین حال، الگوهای مصرف‌کنندگان بر الگوهای تجاری به ویژه در بخش مبلمان تاثیرگذار بوده اند. طبق گزارش درگاه آنلاین Wildberrys، در سه‌ماهه اول    2025، قرقیزستان در میان کشورهای خریدار مبلمان بلاروس پیشتاز بود و فروش آن در مقایسه با سال قبل 117درصد رشد داشت. اقلام محبوب شامل سرویس خواب، تشک، بالش‌های ارتوپدی، مبلمان اداری و باغی است. این روند فرصت‌هایی را برای تولیدکنندگان مبلمان بلاروس فراهم می‌کند تا دست به عرضه مستقیم بزنند، خانه‌های تجاری تخصصی افتتاح کنند و به سمت تولید مشترک این محصولات پیش بروند.

بلاروس و تاجیکستان

بلاروس جایگاه خود را به عنوان شریک اقتصادی کلیدی تاجیکستان تقویت کرده است. در سال 2024 ، تجارت دوجانبه به بالاترین سطح تاریخی خود یعنی 172.5میلیون دلار رسید که نسبت به سال 2023، 83.9 درصد افزایش داشته است.

مجتمع کشاورزی- صنعتی مهم ترین محرک اصلی رشد تجارت در این برهه بوده است. به گفته وزارت کشاورزی و مواد غذایی بلاروس، صادرات به تاجیکستان در سال 2024، 161.8درصد افزایش یافته و کل تجارت کشاورزی 50.7 درصد افزایش یافته است. این ارقام، تاجیکستان را به یکی از پویاترین مقاصد در حال رشد برای صادرات محصولات کشاورزی بلاروس تبدیل کرده است. واردات تاجیکستان عمدتاً شامل میوه‌های خشک، نخ پنبه، پارچه و الیاف است.بلاروس همچنین مستمراً در حال افزایش عرضه مواد غذایی و مواد اولیه کشاورزی، از جمله شکر، شیر خشک، گوشت گاو سرد، گوشت کنسرو شده، پودر گوشت و استخوان، تخم مرغ و گاو بوده است.

تجهیزات بلاروسی نیز به طور گسترده در کشاورزی تاجیکستان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در منطقه گیسار، شرکت Agrotechservice تراکتورهای MTZ، تجهیزات کشاورزی Bobruiskagromash و ماشین‌آلات کشاورزی Gomselmash را مونتاژ می‌کند. این پروژه‌ها از تولید محلی، ایجاد شغل و افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی تاجیکستان حمایت می‌کنند. به طور کلی، بیش از 30 نهاد شبکه توزیع بلاروسی در تاجیکستان فعالیت می‌کنند که نشان‌دهنده نفوذ زیاد کسب‌وکار بلاروسی در بازار این کشور است.گسترش همکاری‌های صنعتی و کشاورزی با تمرکز ویژه بر فناوری‌های جدید در این بخش ها، همکاری بلاروس و تاجیکستان را به یکی از امیدوارکننده‌ترین نمونه‌ها در فضای اقتصادی اوراسیا تبدیل می‌کند.

همانطور که مشهود است، فرصت‌های بی‌شماری برای کشورهای آسیای مرکزی و بلاروس برای کشف حوزه‌های جدید مشارکت و تعمیق روابط سنتی وجود دارد. یک عامل کلیدی در مشارکت‌های اقتصادی موفق، به ویژه در جابجایی کالا و خدمات، اتصالات حمل و نقلی و حوزه لجستیک است. راه‌حل‌های در دسترس شامل کریدور چندوجهی نوظهور «بلاروس-روسیه-قزاقستان-ازبکستان-افغانستان-پاکستان-بنادر اقیانوس هند»، و همچنین از طریق بنادر دریای خزر بلاروس-روسیه-ترکمنستان (دریای خزر) و مسیرهای بلاروس-روسیه-قزاقستان برای دسترسی به سایر بازارهای آسیای مرکزی است.بخش کشاورزی - به ویژه پشتیبانی فنی آن با ماشین‌آلات و قطعات یدکی، علوم کشاورزی و آموزش - همراه با مهندسی مکانیک، صنایع سبک و بومی‌سازی شرکت‌ها، می‌توانند به عنوان کاتالیزور برای مشارکت بین بلاروس و منطقه عمل کنند.

نقل قولی از الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهور بلاروس، در دیدار فوریه 2024 با شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور ازبکستان، به ذهن تداعی می‌شود: "بلاروس آماده است تا فناوری‌های خود را با ازبکستان به اشتراک بگذارد. فناوری‌هایی که شما امروز و حتی فردا به آنها نیاز دارید و ما آنها را داریم. نیازی نیست که در جهان سرگردان شوید و در برابر کسی تعظیم کنید. ما این را با قلبی باز ارائه می‌دهیم و در ازای آن چیزی نمی‌خواهیم و نمی‌توانیم چیزی مطالبه کنیم. زیرا ما کشورهای برابر هستیم و فقط می‌توانیم بر اساس حسن نیت همکاری کنیم و شما نیز با ما اینگونه باشید. این سخنان شامل روابط بلاروس با همه کشورهای آسیای مرکزی است: همکاری غیرسیاسی مبتنی بر نیات صادقانه، احترام متقابل و مشارکت برابر.