جایگاه منطقه ویژه اقتصادی لوتوس آستراخان در زنجیره کریدور بین المللی حمل و نقل شمال- جنوب

منطقه ویژه اقتصادی لوتوس در استان آستراخان در حال تبدیل شدن به زنجیره مهم کریدور بین المللی حمل و نقل شمال- جنوب می‌باشد. این مرکز اقتصادی آستراخان در سال 2015 تأسیس شد و وظایف مدیریتی منطقه آزاد تجاری- صنعتی لوتوس واقع در منطقه ناریمانوفسکی استان آستراخان و منطقه ویژه اقتصادی بندری واقع در منطقه لیمانسکی استان آستراخان را به عهده گرفت.

بر اساس حکم دولت فدراسیون روسیه شماره 1792 مورخ 2020/11/7 خوشه صنعتی خزر جهت ادغام منطقه ویژه اقتصادی «لوتوس» با منطقه ویژه اقتصادی بندری ایجاد گردیده است. وزارت توسعه اقتصادی فدراسیون روسیه منطقه ویژه اقتصادی «لوتوس» را به عنوان یک منطقه موثر تلقی می‌کند که از سال 2021 همواره جایگاه‌های ممتاز در رتبه بندی‌های مستقل مناطق ویژه اقتصادی را کسب نموده است.

طی 9 سال اخیر استان آستراخان با جمعیتی حدود یک میلیون نفر و فاصله 1500 کیلومتری از مسکو پایتخت روسیه ، دستاوردهای زیادی را به دست آورده است. از سال 2010 اقدامات جدی برای ایجاد تحول و تحرک در منطقه ویژه اقتصادی لوتوس آستراخان بوجود آمد . تهیه و تنظیم اسناد و مدارک، آماده سازی زمین جهت احداث تأسیسات و جذب کمک های مالی جهت ایجاد زیرساخت ها در منطقه مذکور دنبال شد و شرکت های علاقمند به همکاری و سرمایه گذاری بتدریج وارد منطقه ویژه مذکور گردیدند . اواخر سال 2018 شرکت «گکسا-لوتوس» (کارخانه تولید مواد ژئوسنتتیک) اولین شرکتی بود که به منطقه ویژه اقتصادی «لوتوس» وارد گردید. در حال حاضر 16 شرکت عضو از جمله از جمهوری اسلامی ایران و ایتالیا در منطقه ویژه اقتصادی «لوتوس» حضور پیدا کرده اند. بیش از 5 میلیارد روبل (برابر با 52.6 میلیون دلار) در منطقه فوق سرمایه گذاری و 550 فرصت شغلی فراهم گردیده است. دو کارخانه در حال ساخت می‌باشد و مقرر است که سه شرکت دیگر تا اواخر سال جاری به این منطقه وارد شوند. لازم به ذکر است که اوج توسعه منطقه ویژه اقتصادی «لوتوس» با دوره اعمال تحریم ها، تغییر محورهای سیاست های بین المللی (متاثر از اعمال تحریم کشورهای غربی و آمریکا برضد روسیه ) و همه گیری ویروس کرونا مصادف بود.

توجیه ایجاد منطقه ویژه اقتصادی بندری در استان آستراخان به عنوان یکی از دستاوردهای مهم قلمداد می‌شود. ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری فدراسیون روسیه از پیشنهاد ایجاد این منطقه حمایت نمود و دولت فدرال برای توسعه زیرساخت ها در این منطقه کمک مالی ارائه نموده است. نظر به توسعه کریدور بین المللی حمل و نقل «شمال- جنوب»، استان آستراخان باید به مرکز اصلی حمل و نقل این کریدور و مکان اتصال همه کشورهای حوزه خزر تبدیل گردد.

هنگام ایجاد منطقه ویژه اقتصادی «لوتوس» توجه ویژه ای به شکل گیری مجتمع صنایع کشتی سازی ( کارخانه کشتی سازی «لوتوس» آستراخان عضو مرکز جنوبی کشتی سازی و تعمیرات کشتی فدرال روسیه ) مبذول گردید. واحدهای تولیدی صنعت کشتی سازی در این منطقه می‌توانند با شرکت های دیگر نیز همکاری نمایند. همچنین با مرور زمان، تمرکز به سمت شرکای آسیایی تغییر کرده است و افزایش علاقمندی به کریدور بین المللی حمل و نقل «شمال- جنوب» توجه شرکت ها را از صنایع مختلف به سمت منطقه ویژه اقتصادی «لوتوس» جذب نموده است. به عنوان مثال، کارخانه تولید خوراک ماهی برای آبزیان (شرکت سهامی «ریبنیه کرما») راه اندازی شده است و اولین کارخانه تولید مواد شوینده در فدراسیون روسیه در منطقه ویژه اقتصادی «لوتوس» در حال احداث می‌باشد. در عین حال پروژه‌های جدید کشتی سازی مربوط به افزایش گردش بار از طریق کریدور بین المللی حمل و نقل «شمال- جنوب» به سبد سفارشات کارخانه کشتی سازی «لوتوس» وارد می‌شود. کشتی‌های لایروب جدید و کشتی‌های کانتینربر مدرن در این کارخانه نیز در دست ساخت می‌باشند.

طی 9 سال اخیر، 35 واحد زیرساخت در منطقه ویژه اقتصادی «لوتوس» ساخته و بهره برداری شده و 19 واحد زیرساخت دیگر در مراحل مختلف ساخت و ساز و طراحی قرار دارد. برنامه ریزی می‌شود که در سال 2024 حداقل دو شرکت جدید نیز به منطقه فوق وارد شوند. مذاکرات با شرکت های روسیه، جمهوری بلاروس، چین، ایران و سایر کشورهای در حال انجام است.

در حال حاضر تأسیسات فاز اول منطقه ویژه اقتصادی بندری در کنار اسکله‌های 8 و 9 بندر اولیا (واقع در120 کیلومتری آستراخان ) احداث می‌گردد که در آن ترمینال های مدرن جهت پذیرش محموله‌های کانتینری و عمومی، روغن و غلات را در اختیار کشتی‌ها قرار خواهد داد. دو شرکت عضو شامل شرکت با مسئولیت محدود « شرکت لجستیک بندری خزر» و شرکت « آگروترمینال کاسپی») پروژه‌های خود را اجرا می نمایند. کل میزان سرمایه گذاری اعلام شده 30 میلیارد روبل (برابر با 315 میلیون دلار) می‌باشد. انبارها جهت نگهداری موقت غلات و جاده متصل شده به اسکله‌ها ساخته شده و صادرات آزمایشی غلات از آن منطقه آغاز گردیده است. بر اساس برنامه‌های از قبل اعلام شده، پس از نصب تجهیزات جرثقیلی، انجام فعالیت های مورد نیاز و تکمیل ساخت گذرگاه مرزی، پذیرش محموله‌های کانتینری از فصل تابستان سال جاری آغاز خواهد شد. ظرفیت اسکله‌های جدید بیش از 2 میلیون تن بار می‌باشد.

در چارچوب کمک های مالی دولت فدرال(مسکو) ، احداث زیرساخت و واحدهای مهندسی فاز اول منطقه ویژه اقتصادی بندری(در بندر اولیاء آستراخان)  انجام می‌گردد. یک توافقنامه با شرکت سهامی عام «مرکز حمل و نقل و لجستیک ترکمنستان» در خصوص ایجاد مرکز حمل و نقل ترکمنستان در منطقه ویژه اقتصادی بندری به امضاء رسید. شرکت های روسی و خارجی فعال در حوزه تولید آرد، یخ زدگی سبزیجات و حمل بار موضوع کسب عنوان شرکت عضو منطقه ویژه اقتصادی بندری را بشدت بررسی می نمایند.

با هدف راه اندازی کامل کریدور بین المللی حمل و نقل «شمال- جنوب» تنها زیرساخت بندری کافی نمی‌باشد. فاز اول منطقه ویژه اقتصادی بندری (اسکله‌های 8 و 9 بندر اولیا) و ظرفیت های بندری موجود استان آستراخان نمی‌توانند ترافیک حمل بار که از طریق ایران می‌گذرد را پوشش دهند. از این رو، در چارچوب همکاری با شرکت بندری لجستیک «خزر»، فعالیت در زمینه اجرای پروژه بندر بزرگ کانتینری در مجاورت با دریاچه زابورونی انجام می‌گردد. این محوطه که به عنوان مرحله دوم توسعه منطقه ویژه اقتصادی بندری قلمداد می‌شود، شامل ساخت حدود 20 اسکله با ظرفیت کل بیش از 20 میلیون تن بار می‌باشد. پروژه مذکور مورد علاقه شرکای بالقوه از روسیه و کشورهای خارجی می‌باشد.

علاوه بر زیرساخت های بندری، بسیاری از عناصر مرتبط وجود دارد که بر توسعه کریدور بین المللی حمل و نقل «شمال- جنوب» تأثیرگذار می‌باشند. طی چندین سال اخیر تصمیمات زیادی در زمینه فعالیت های لایروبی و ساخت کشتی‌ها اتخاذ می‌گردد.

کریدور بین المللی حمل و نقل «شمال- جنوب» یک پروژه جامع می‌باشد و هر کدام از این زنجیره‌ها باید در هماهنگی با عناصر دیگر کار کند. همچنین مسئله کمبود کانتینر در دستور کار قرار دارد و جهت افزایش آن، ایجاد کارخانه مربوطه لازم می‌باشد. پروژه فوق با شرکای چینی مورد بررسی قرار گرفت. ساخت کشتی‌های مدرن کانتینربر در کارخانجات کشتی سازی روسیه، ایجاد خط کشتیرانی منظم بین روسیه و ایران، رفع موانع همکاری و افزایش فعالیت ها با کشورهای ایران و هند در اولویت قرار دارد. از آنجایی که جهت راه اندازی این مسیر در ابتدای کار سازوکار واحد مدیریتی لازم می‌باشد لذا مدیریت واحد مسیر سراسری خزر کریدور بین المللی حمل و نقل «شمال- جنوب» نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار می‌باشد.

وضعیت کنونی در بازار خدمات حمل و نقل و لجستیک نیازمند ایجاد یک مسیر سریع السیر و مقرون به صرفه با دسترسی به هند، آسیای جنوبی و کشورهای عربی و آفریقای شرقی می‌باشد.

ایجاد اتحادیه بین المللی مناطق ویژه اقتصادی

ایجاد اتحادیه بین المللی مناطق ویژه اقتصادی در راستای افزایش سطح همکاری‌های اقتصادی بین کشورهای علاقمند به کریدور «شمال – جنوب» می‌باشد. این مسیر با تشریک مساعی جهت گسترش همکاری‌های بازرگانی و اقتصادی بین کشورها بزودی فعالیت خود را آغاز خواهد نمود. ایجاد این اتحادیه بین المللی به شکل گیری و توسعه مسیر سراسری خزر کریدور بین المللی حمل و نقل «شمال- جنوب» تحرک خواهد بخشید. این امر باعث هماهنگی تلاش ها در زمینه همکاری‌های تولیدی و لجستیک و برطرف نمودن موانع مرتبط با اختلافات در قانونگذاری دو کشور خواهد شد. برنامه ریزی می‌شود که سایر کشورهای حوزه خزر علاقمند به توسعه کریدور بین المللی حمل و نقل «شمال- جنوب» از جمله کشورهای قزاقستان و ترکمنستان به اتحادیه بین المللی مناطق ویژه اقتصادی بپیوندند.

اتحادیه بین المللی مناطق ویژه اقتصادی فرصت مناسبی را جهت جذب شرکت های عضو جدید و گسترش همکاری‌های بازرگانی بین شرکت های مناطق ویژه اقتصادی استان آستراخان و  مناطق ویژه اقتصادی عضو اتحادیه بین المللی فراهم می نماید. شایان ذکر است که این پروژه در سطح کشور می‌تواند جهت توسعه زنجیره‌های تولیدی و فناوری مورد استفاده قرار گیرد. این امر باعث ایجاد شرایط جهت استقرار واحدهای تولیدی در روسیه و دسترسی شرکت های داخلی به بازارهای جدید خواهد شد.

منبع: https://regruss.ru/oez-lotos-astrahanskaya-oblast-rf/