تولید انرژی در ارمنستان و چشم انداز آینده آن

ارمنستان 20 تا 30 درصد انرژی مورد نیاز خود را از طریق منابع داخلی تأمین می‌کند و در زمینه انرژی به شدت به روسیه وابسته است. دولت در تلاش است بازار انرژی خورشیدی را توسعه دهد.

 ارمنستان از نظر برق فقط در نگاه اول خودکفا است

در ارمنستان، برق عمدتاً در سه نوع نیروگاه هسته‌ای، آبی و حرارتی تولید می‌شود. انرژی تجدیدپذیر (خورشیدی) سهم کوچکی دارد. برق تولیدی به طور کامل تقاضای داخلی را تأمین می‌کند و به کشورهای همسایه، ایران و گرجستان نیز صادر می‌شود.

بر اساس داده‌های کمیته آمار جمهوری ارمنستان، در سال 2022 در مجموع 8.9 میلیارد کیلووات ساعت برق در ارمنستان تولید شده است. بخش عمده آن توسط نیروگاه‌های حرارتی (43.5 درصد) تولید شده است. 32 درصد از آن توسط نیروگاه هسته‌ای ارمنستان و 21.8 درصد توسط نیروگاه‌های برق‌آبی تولید شده است. سهم نیروگاه‌های خورشیدی همچنان کم است (2.7 درصد)، اما این شاخه در حال پیشرفت است. سهم نیروگاه‌های بادی صفر است.

در جدول زیر حجم برق تولید شده در ارمنستان در ده سال گذشته قابل مشاهده است. در سال‌های ذکر شده، حجم تولید برق سالانه در ارمنستان از 8.9 میلیارد کیلووات ساعت فراتر نرفته است. بالاترین شاخص مربوط به سال 2022 است.

 

برق تولید شده در ارمنستان (به میلیارد کیلووات ساعت)

  

به گفته آرا مرجانیان، کارشناس مسائل انرژی، ارمنستان از نظر برق تنها در نگاه اول خودکفا است. از نظر کافی بودن برق تولیدی، ارمنستان خودکفا است. علاوه بر این، ظرفیت صادرات نیز دارد. اما از نظر وابستگی به سوخت وارداتی (نیروگاه‌های برق با گاز و نیروگاه هسته‌ای با اورانیوم تغذیه می‌شوند)، به طور کامل خودکفا نیست، حتی برعکس، ما از این نظر به شدت به روسیه وابسته هستیم. بنابراین، خودکفایی کمی فریبنده به نظر می‌رسد.

 

در سال 2021، 77.1 درصد از تقاضای انرژی ارمنستان از طریق منابع وارداتی تأمین شده است

طبق داده‌های رسمی، طی سال های 2017 الی 2021، ارمنستان توانسته حداکثر 33.7 درصد از انرژی مورد نیاز خود (گاز، برق، نفت، فرآورده‌های نفتی) را از طریق تولید داخلی تأمین کند. منظور از تولید داخلی، انرژی آبی، انرژی هسته‌ای و تا حدودی انرژی تجدیدپذیر (خورشیدی) است. گاز و فرآورده‌های نفتی به طور کامل وارد می‌شود.

آرا مرجانیان توضیح می‌دهد: علاوه بر اینکه در زمینه گاز و فرآورده‌های نفتی وابستگی 100 درصدی داریم، نیروگاه‌های برق نیز با گاز تغذیه می‌شوند، به عبارت دیگر تولیدات نیروگاه‌های برق نیز منبع داخلی محسوب نمی‌شود.

بر اساس آخرین محاسبات کمیته آمار، ارمنستان تا سال 2021 تنها 22.9 درصد از انرژی مورد نیاز خود را با استفاده از منابع داخلی تأمین کرده است.

آرا مرجانیان خاطرنشان کرد که حتی این رقم مبالغه‌آمیز، زیرا شامل انرژی هسته‌ای است که توسط نیروگاه هسته‌ای ارمنستان تولید می‌شود. با این حال، نیروگاه هسته‌ای با اورانیوم وارداتی تغذیه می‌شود. به عبارت دیگر، ما تولیدات نیروگاه هسته‌ای را نیز با قید و شرط منبع داخلی می‌دانیم. در سال 2021، نفت و گاز وارداتی 77.1 درصد از تقاضای انرژی ارمنستان را تأمین کرده است. بنابراین، حتی اگر نیروگاه هسته‌ای را منبع داخلی بدانیم، معلوم می‌شود که وابستگی کل سیستم انرژی ارمنستان به بازار خارجی به حداقل 77.1 درصد می‌رسد. نیروگاه‌های برق‌آبی منبع اصلی انرژی در داخل ارمنستان هستند. به همین دلیل است که توسعه نیروگاه‌های برق‌آبی برای ارمنستان اهمیت حیاتی و استراتژیک دارد. که توسعه آن در واقع امنیت انرژی ارمنستان را بهبود می‌بخشد. در عین حال، تنها از نیروگاه‌های برق‌آبی کوچک در ارمنستان بهره‌برداری می‌شود و به همین دلیل سهم آنها در برق تولیدی به یک سوم هم نمی‌رسد. در حالی که، این باارزش‌ترین شاخه انرژی است و برق تولیدی توسط نیروگاه‌های برق‌آبی جزء ارزان‌ترین منابع انرژی است.

در طی پنج سال گذشته، شاخص خودکفایی ارمنستان در تأمین انرژی در سال 2017 به بالاترین میزان خود رسید: 33.7 درصد. این به طور مستقیم نشان می‌دهد که وابستگی انرژی ارمنستان به بازار خارجی به هیچ وجه کاهش نیافته است. گاز طبیعی بیشترین سهم را در میان منابع انرژی وارداتی به ارمنستان (76.2 درصد در سال 2021) دارد و پس از آن فرآورده‌های نفتی (21.9 درصد) هستند.

 

میزان خودکفایی ارمنستان در تأمین انرژی (به درصد)

 

ارمنستان در زمینه انرژی به شدت به روسیه وابسته است

در سال 2022، ارمنستان 2.971 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی وارد کرده است. بر اساس گزارش کمیسیون تنظیم مقررات خدمات عمومی، ارمنستان 87.5 درصد از گاز وارداتی خود را از روسیه و 12.5 درصد را از ایران تأمین می‌کند. داده‌های سال های گذشته نیز ثابت می‌کند که ارقام مربوط به گاز وارداتی تقریباً تغییر نکرده است. تنها در سال 2018 سهم ایران از 20 درصد گذشته است.

 

واردات گاز طبیعی به ارمنستان، بر اساس سهم کشورهای صادرکننده (به درصد)

 

با توجه به اینکه ارمنستان گاز ندارد، در این زمینه وابسته به بازارهای خارجی است. وابستگی زیادی به روسیه و تا حدی به ایران دارد. شرکت "گازپروم آرمنیا" (با سهامی خاص) توزیع و فروش گاز طبیعی در بازار داخلی ارمنستان را تضمین می‌کند و در این زمینه انحصار مطلق دارد.

آرتور آویتیسیان، کارشناس مسائل انرژی گفت: این یک انحصار طبیعی محسوب می‌شود، زیرا یک کشور کوچک همچون ارمنستان توانایی داشتن شرکت‌های مختلف گازرسانی را ندارد. ورود به بازار و ایجاد خطوط لوله و زیرساخت‌های جدید گازرسانی برای هیچ شرکت دیگری سودی نخواهد داشت.

هر بار که "گازپروم آرمنیا" درخواست افزایش قیمت گاز برای مشترکان را ارائه می‌دهد، بحث‌ها در مورد افزایش حجم گاز وارداتی از ایران و رفع وابستگی به روسیه اوج می‌گیرد. با این حال، این یک واقعیت است که سال‌هاست که تجارت انرژی بین ارمنستان و ایران افزایش قابل توجهی را ثبت نکرده است. از سال 2009، ارمنستان و ایران در چارچوب برنامه " تهاتر برق و گاز " همکاری می‌کنند. ارمنستان برق می‌دهد و در ازای آن گاز دریافت می‌کند. ارمنستان به ازای هر مترمکعب گاز، 3 کیلووات ساعت برق به ایران صادر می‌کند. این برنامه به طور مرتب تمدید می‌شود.

آرا مرجانیان گفت: از طریق خط لوله گاز موجود، ارمنستان می‌تواند یک میلیارد مترمکعب گاز دریافت کند. باید یک میلیارد مترمکعب گاز دریافت می‌کردیم و 3 میلیارد کیلووات ساعت برق صادر می‌کردیم. متأسفانه ارمنستان نتوانست از خط لوله گاز با ظرفیت مورد نظر خود استفاده کند. امروزه حتی از یک سوم آن استفاده نمی‌شود. به عبارت دیگر، ما این ظرفیت را داریم که حجم را سه برابر کنیم. اولین دلیلی که اجازه افزایش واردات گاز از ایران به ارمنستان را نمی‌دهد، تحریم‌های غرب علیه ایران است. آنها به طور مستقیم و غیرمستقیم موانع جدی بر سر راه اجرای این برنامه‌ها به شمار می‌روند. حتی اگر مقامات ارمنستان تلاش کنند تجارت انرژی با ایران را افزایش دهند، این موانع "کار خود را انجام می‌دهند. فرض کنیم برای اجرای این پروژه 30 میلیون دلار پول لازم است. بانک‌ها پروژه ایران و ارمنستان را تأمین مالی نمی‌کنند. این یا آن تجهیزات برای آن پروژه مورد نیاز است، اما کشورهای اروپایی، آمریکا و دیگران آن را نمی‌فروشند. آنها می‌گویند که شما در لیست ممنوعه هستید. راه‌هایی برای دور زدن وجود دارد، اما خطرناک است.

به موازات این پروژه، خط انتقال برق ۴۰۰ کیلوولت ایران – ارمنستان نیز در حال ساخت است که قرار است از طریق آن حجم برق صادراتی از ارمنستان به ایران افزایش یابد. در گزارش دولت آمده است که تقریباً 80 درصد کارها انجام شده است. تکمیل ساخت خط انتقال برق تا پایان سال 2023 برنامه‌ریزی شده است.

تقاضای ارمنستان در زمینه فرآورده‌های نفتی به طور کامل (100 درصد) از طریق واردات تأمین می‌شود.

بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده از سوی مراجع گمرکی، در نیمه اول سال 2022 میلادی، 234 هزار تن نفت و فرآورده‌های نفتی (نفت، بنزین، گازوئیل، روغن و ...) به ارمنستان وارد شده است. 77 درصد آن از روسیه، حدود 12 درصد از ایران، 5 درصد از یونان و بقیه به مقدار کمتر از مصر (4 درصد) و سایر کشورها وارد شده است. معمولاً ارمنستان از بلغارستان، آلمان، امارات، بلاروس و سایر کشورها نیز فرآورده‌های نفتی وارد می‌کند. با این حال، در اینجا نیز، همانطور که می‌بینیم، تأمین‌کننده اصلی روسیه است.

ارمنستان سوخت هسته‌ای مورد نیاز نیروگاه هسته‌ای (اورانیوم) را نیز از روسیه وارد می‌کند. یادآوری می‌شود که ارمنستان و روسیه عضو یک اتحادیه گمرکی واحد، اتحادیه اقتصادی اوراسیا هستند.

به گفته آرتور آویتیسیان، کارشناس مسائل انرژی، درگیری روسیه و اوکراین تأثیر مستقیمی‌بر بخش انرژی ارمنستان ندارد. شاخص‌های مربوط به بخش انرژی (واردات گاز، بنزین، تولید و صادرات برق و غیره) نیز حاکی از این واقعیت است. در سال 2022 هیچ تغییر قابل توجهی در هیچ یک از این شاخص‌ها رخ نداده است: ما با کشورهای شریک خود طبق قراردادهای امضا شده همکاری می‌کنیم و این قراردادها در سال 2022 نیز معتبر بوده‌اند. جنگ تأثیر منفی بر ما نگذاشته است.

آرا مرجانیان همچنین خاطرنشان کرد: جنگ روسیه و اوکراین تأثیری بر بخش انرژی ارمنستان نداشته است. با این حال، خطراتی وجود دارد. خطراتی وجود دارد زیرا درگیری روسیه و اوکراین در واقع بخشی از درگیری غرب و روسیه است. احتمال دارد، تحت فشار غرب، ترکیه و آذربایجان در ماوراء قفقاز یا قفقاز جنوبی دست به ایجاد اغتشاشات بزنند یا اقدامات خاصی را علیه روسیه انجام دهند. بدین ترتیب وضعیت در قفقاز جنوبی به شدت بدتر می‌شود و مستقیماً بر بخش انرژی ارمنستان تأثیر خواهد گذاشت.

 

ارمنستان شروع به صادرات برق به گرجستان کرده است

ارمنستان در سال 2022 نه تنها به ایران، بلکه به گرجستان نیز برق صادر کرده است. از گزارش‌های کمیسیون تنظیم مقررات خدمات عمومی متوجه می‌شویم که در سال 2022، ارمنستان 1.5 میلیارد کیلووات ساعت برق، بدون احتساب صادرات برق به آرتساخ، صادر کرده است. ایران در چارچوب برنامه "تهاتر گاز و برق" 76 درصد از برق صادراتی ارمنستان و گرجستان 24 درصد را به خود اختصاص داده است.

به گفته‌هاکوب واردانیان، معاون وزارت مدیریت منطقه‌ای و زیرساخت‌ها، ارمنستان در سال 2022 نسبت به 10 سال گذشته برق بیشتری به گرجستان صادر کرده است. به گفته واردانیان، ارمنستان در سال مذکور 365 میلیون کیلووات ساعت و از سال 2012 تا 2021، 242 میلیون کیلووات ساعت برق به گرجستان صادر کرده است که عمدتاً به آزادسازی بازار که از سال گذشته آغاز شد، مربوط است. قبلاً مراحل صدور مجوز طولانی بود، اکنون ساده‌تر شده است.

در حال حاضر سه خط انتقال برق بین ارمنستان و گرجستان وجود دارد. قرار است در سال جاری ساخت یکی دیگر آغاز شود.

آرا مرجانیان معتقد است: البته صادرات به گرجستان چندان زیاد نیست اما می‌توان این را گامی رو به جلو در تجارت انرژی بین ارمنستان و گرجستان دانست. گرجستان تحت فشار ترکیه و آذربایجان است و از همکاری با ارمنستان اجتناب می‌کند. عناصر امیدوارکننده‌ای وجود دارد. کسری برق در گرجستان وجود دارد. ما می‌توانیم حدود یک میلیارد کیلووات ساعت برق به گرجستان بفروشیم. در طی سال گذشته، تغییرات مثبتی در نگرش گرجستان مشاهده شده است.

به طور کلی تا 20 درصد برق تولیدی در ارمنستان صادر می‌شود. مقدار کمی نیز برای اطمینان از تعادل انرژی از گرجستان وارد می‌شود. در روزهای خاصی از سال نیاز به برق اضافی وجود دارد که با برق دریافتی از گرجستان تکمیل می‌شود.

 

طول عمر نیروگاه هسته‌ای ارمنستان در حال افزایش است. موضوع ساخت یک نیروگاه هسته‌ای جدید در حال بررسی است

نیروگاه هسته‌ای ارمنستان که در شهر متسامور واقع است، میراثی از دوران شوروی است. اولین واحد نیروگاه هسته‌ای در سال 1976 و دومین واحد در سال 1980 به بهره‌برداری رسید. اکنون تنها از یک واحد بهره‌برداری می‌شود که قرار بود دوره بهره‌برداری از آن در سال 2016 به پایان برسد. اما پس از تجهیز مجدد فنی، دوره بهره‌برداری از نیروگاه هسته‌ای به مدت ده سال تمدید شد. برای نوسازی نیروگاه هسته‌ای ارمنستان، در سال 2015 طبق قرارداد امضا شده بین ارمنستان و روسیه، مسکو 270 میلیون دلار وام و 30 میلیون دلار کمک بلاعوض اختصاص داد.

 شرکت "نیروگاه هسته‌ای ارمنستان" (با سهامی خاص) که از نیروگاه هسته‌ای بهره‌برداری می‌کند، به صورت کامل یک شرکت دولتی است. مقامات دولتی قصد دارند طول عمر نیروگاه هسته‌ای را تا سال 2036 تمدید کنند و پس از آن یک نیروگاه هسته‌ای جدید یا یک واحد جدید در محل نیروگاه هسته‌ای فعلی بسازند. بر اساس برآوردهای مختلف، ساخت یک نیروگاه هسته‌ای جدید یا یک واحد جدید 6 تا 10 سال طول می‌کشد.

در ژانویه 2021، دولت جمهوری ارمنستان برنامه راهبردی توسعه بخش انرژی جمهوری ارمنستان را تصویب کرد. در این برنامه آمده است: تمدید دوره بهره‌برداری از واحد دوم نیروگاه هسته‌ای ارمنستان پس از سال 2026 یکی از اولویت‌های اصلی دولت جمهوری ارمنستان است و ساخت یک نیروگاه هسته‌ای جدید پس از پایان این دوره، هدف اصلی است. وجود نیروگاه هسته‌ای در سیستم انرژی باعث متنوع سازی بیشتر منابع انرژی و عدم افزایش وابستگی به گاز طبیعی وارداتی می‌شود.

به گفته گنل سانوسیان، وزیر مدیریت منطقه‌ای و زیرساخت‌ها، عملیات و تصمیم‌های مربوط به ساخت نیروگاه هسته‌ای جدید بسیار پیچیده خواهد بود و هنوز شروع نشده است. در 20 آوریل 2023 وزیر مدیریت منطقه‌ای و زیرساخت‌ها در مجلس ملی اعلام کرد: مشکل در این است که نیروگاه‌های هسته‌ای جدید برای یک دوره 60 به علاوه 40 سال ساخته می‌شوند، به عبارت دیگر حداقل صد سال طول عمر دارند و ما باید از هم‌اکنون تصمیم‌های درستی اتخاذ کنیم. در طی سال‌های 2036-2035 یک واحد هسته‌ای جدید داشته باشیم و ظرفیت آن در حدی باشد که در سال‌های آینده به شکل درست در سیستم انرژی ما قرار گیرد.

آرتور آویتیسیان، کارشناس انرژی نیز معتقد است که ارمنستان نیاز به نیروگاه هسته‌ای دارد. در بخش انرژی، موضوع ظرفیت نیروگاه هسته‌ای جدید و به طور کلی ساخت آن مطرح است. برخی از کارشناسان به شدت مخالف این هستند که مانند نیروگاه‌های هسته‌ای مدرن، ظرفیت بالایی داشته باشد.

دولت فعلی نیز در مورد ظرفیت نیروگاه هسته‌ای که قرار است ساخته شود، موضع روشنی ابراز نکرده است. گنل سانوسیان گفته است: اکنون ظرفیت‌های اصلی که ما نیاز داریم و استفاده می‌کنیم 1200 مگاوات برای کل کشور است. الآن اکثر نیروگاه‌های هسته‌ای چنین ظرفیتی دارند: 1000، 1200، 1400 و در نگاه اول، اگر یک نیروگاه هسته‌ای با این ظرفیت بسازیم، معلوم می‌شود که یک نیروگاه می‌تواند کل تقاضای ما را تأمین کند. اما وقتی سیستم انرژی کشور به یک نیروگاه وابسته باشد، وضعیت و ساختار خوبی نیست.

جامعه متخصصین در مورد داشتن یک نیروگاه هسته‌ای جدید نیز اختلاف نظر دارد. هر چند بخش انرژی ارمنستان را متنوع می‌کند، خطراتی نیز به همراه دارد، به ویژه از نظر داشتن ظرفیت بالا.

به گفته ادوارد آرزومانیان، کارشناس انرژی، ساخت نیروگاه هسته‌ای یا یک واحد نیروگاهی جدید با ظرفیت بالا در ارمنستان مملو از خطرات است زیرا بر اساس استانداردهای بین‌المللی انرژی اتمی، ظرفیت نیروگاه هسته‌ای نباید بیش از 45 تا 50 درصد از حداکثر ظرفیت سیستم انرژی باشد. حداکثر ظرفیت سیستم انرژی ارمنستان 1200 تا 1210 مگاوات است. بنابراین ظرفیت آن واحد نیروگاهی جدید می‌تواند 600 مگاوات باشد، نه بیشتر. در حال حاضر صحبت از ظرفیت 1200 مگاواتی برای واحد نیروگاهی جدید در ارمنستان بی‌سوادی است که می‌تواند منجر به یک چرنوبیل جدید شود. هنگام بررسی ضرورت ساخت نیروگاه هسته‌ای جدید با ظرفیت کم یا زیاد، لازم است در مورد اینکه ارمنستان در سال 2036، زمانی که طول عمر نیروگاه هسته‌ای فعلی به پایان برسد، چه تعداد جمعیت خواهد داشت، حجم مصرف شرکت‌های صنعتی چقدر خواهد بود، آیا کشورهای همسایه نیاز به خرید برق از ارمنستان خواهند داشت و غیره، پیش‌بینی‌های واقع‌بینانه‌ای انجام داد. ایران و گرجستان سرمایه‌گذاری جدی در زمینه تولید برق انجام می‌دهند. به عنوان مثال، گرجستان نیروگاه هسته‌ای ندارد و به سرعت در حال توسعه حوزه انرژی آبی است. سرعت اقدامات نشان می‌دهد که تا چند سال دیگر همسایگان ما نیاز به خرید برق از ما نخواهند داشت. و برای بازار داخلی ما، وجود یک نیروگاه هسته‌ای با ظرفیت بالا اضافی خواهد بود.

علی‌رغم وجود مخالفت‌ها، دولت کنونی ارمنستان نه تنها در اسناد رسمی قصد ساخت نیروگاه هسته‌ای جدید را تائید کرده، بلکه مرتباً این موضوع را یادآوری می‌کند. از آنجایی که هنوز مشخص نیست نیروگاه هسته‌ای جدید چه ظرفیتی خواهد داشت، همچنین مشخص نیست که چه بودجه‌ای برای ساخت آن نیاز خواهد بود و از چه طریقی تأمین مالی خواهد شد. نسخه نهایی طرح توجیهی فنی-اقتصادی مربوط به نیروگاه هسته‌ای باید در سال 2025 آماده شود. در سال 2036، واحد جدید نیروگاه هسته‌ای ارمنستان باید به طور کامل آماده بهره‌برداری شود.

در نوامبر 2022 هاکوب واردانیان، معاون وزیر مدیریت منطقه‌ای و زیرساخت‌ها گفت: اگر تا سال 2036 نیروگاه هسته‌ای جدیدی در ارمنستان وجود نداشته باشد، پس ما بد عمل کرده‌ایم. طرف روسی با در نظر گرفتن مشارکت "روس اتم" در این پروژه و روابط دوستانه دو کشور، آماده ارائه طرح‌های تأمین مالی است.

 

چشم‌انداز انرژی خورشیدی

دو سال پیش دولت ارمنستان وعده داد تا در طول هفت سال آینده نزدیک به 1.5 میلیارد دلار در زمینه تولید برق سرمایه‌گذاری کند. این امر شامل ساخت و بهره‌برداری از خطوط هوایی انتقال برق 400 کیلوواتی بین ارمنستان-ایران و ارمنستان-گرجستان، نهایی شدن کارهای مربوط به طرح چهارجانبه ارمنستان-ایران-گرجستان-روسیه که کریدور برق شمال-جنوب محسوب می‌شود، و غیره است.

این برنامه‌ها همچنین شامل احداث نیروگاه‌های خورشیدی با ظرفیت تا 1000 مگاوات است. آزادسازی بازار برق در ارمنستان که از فوریه 2022 آغاز شد، نیز در همین چارچوب است. به مصرف‌کننده حق داده شده است تا انتخاب کند از کدام تولیدکننده یا منبع برق بخرد. هدف از این امر، خرید برق به قیمت ارزان‌تر است. علاوه بر این، مصرف‌کننده حق دارد برق را مستقیماً از تولیدکنندگان خریداری کند نه از عرضه‌کنندگان.

در حال حاضر، برای مثال مصرف‌کننده می‌تواند مقدار برق مورد نیاز خود را یک روز قبل سفارش دهد و در ازای آن پرداخت کند. در حال حاضر، این به نفع مصرف‌کنندگان بزرگ برق است. نوبت به مشترکین کی می‌رسد؟ فعلاً نمی‌توان به وضوح پیش‌بینی کرد. فرض بر این است که چندین سال دیگر طول بکشد.

پس از آزادسازی بازار، مالکان ایستگاه‌های خورشیدی به طور فعال شروع به خرید و فروش برق کردند. نیروگاه‌های خورشیدی منابع سبز انرژی محسوب می‌شوند. به عبارت دیگر، خسارت وارده به طبیعت نسبتاً کم است. کارشناسان انرژی تأکید می‌کنند که از نظر زیست محیطی، شاید نیروگاه‌های حرارتی، نیروگاه‌های هسته‌ای و برق‌آبی بهترین گزینه نباشند، اما ارمنستان نمی‌تواند تنها به انرژی خورشیدی تکیه کند، زیرا طبیعت غیر قابل پیش‌بینی است و انرژی خورشیدی انرژی پایدار نیست.

دولت قصد دارد تا سال 2030 سهم انرژی خورشیدی در مجموع برق تولیدی را به حداقل 15 درصد افزایش دهد (در حال حاضر به 5 درصد نمی‌رسد). این حداکثر میزانی است که برای سهم انرژی خورشیدی در کل برق تولیدی در ارمنستان در نظر گرفته شده است.

در برنامه راهبردی توسعه بخش انرژی آمده است: دولت ارمنستان همچنین صرفه‌جویی در مصرف انرژی را وسیله‌ای برای افزایش امنیت انرژی، رقابت‌پذیری اقتصاد کشور و کاهش تأثیر منفی گرمایش هوای کره زمین بر محیط‌زیست می‌داند. از نظر صرفه‌جویی در مصرف انرژی، نوسازی ساختمان‌ها و سایر برنامه‌ها در ایروان و استان‌های کشور در حال اجرا هستند. ارمنستان "اولین گام‌ها" را در این زمینه بر می‌دارد.

https://hetq.am/hy/article/156089