تجارت خارجی پاکستان

روزنامه دنیا چاپ اسلام آباد در شماره 9 نوامبر 2021 خود مقاله ای در خصوص لزوم توجه بیشتر تجارت خارجی پاکستان به همکاری با همسایگان منتشر نمود که برگردان فارسی آن به شرح زیر ارائه می گردد.

"تجارت منطقه ای ابزار مهمی‌ برای توسعه اقتصاد و ایجاد فضای رقابت سالم بین کشورها است، اما تجارت پاکستان با کشورهای همسایه در منطقه بسیار کمتر از ظرفیت تجاری فعلی است. شرکای اصلی صادرات ما در هر دو طرف اقیانوس اطلس قرار دارند. اما چین اولین صادرکننده کالا به پاکستان است. روابط تجاری پاکستان با اروپا و ایالات متحده به خودی خود مهم است، اما اهمیت تجارت منطقه ای را نمی‌توان نادیده گرفت. بنابراین افزایش حجم تجارت با افغانستان، کشورهای آسیای میانه، ایران و کشورهای آسیای شرقی و جنوب شرق آسیا برای ما ضروری است. در این بین افزایش حجم صادرات به چین برای ایجاد تعادل در تجارت با این کشور، اهمیت خاص خود را دارد.

بین ماه‌های جولای و فوریه 2021، تجارت پاکستان با افغانستان، ایران و چین به میزان 22 درصد کاهش یافت. در این دوره، تجارت جهانی نیز به شدت تحت تأثیر همه گیری بیماری کرونا قرار گرفت، اگرچه روند کاهش تجارت پاکستان در سطح منطقه، مدت ها قبل از همه گیری کرونا بروز یافته بود. این واقعیت را می‌توان در بررسی حجم تجارت پاکستان با همسایگانش یعنی کشورهای افغانستان، ایران، چین و هند از سال 2008 تا 2016 مشاهده کرد.صادرات پاکستان به کشورهای همسایه در سال 2008، حداکثر 10.9 درصد از کل صادرات کشور را به خود اختصاص داده بود. در سال 2010، این شاخص به 10 درصد کاهش یافت. این شاخص در سال 2012 افزایش یافت، اما مجدداً سیر نزولی به خود گرفت. به این ترتیب تا سال 2016 سهم کالاهای صادراتی پاکستان به کشورهای همسایه تنها8.5درصد از مجموع صادرات کشور را به خود اختصاص می داد. همین امر در مورد واردات از کشورهای همسایه نیز صادق است. حجم کل واردات از این کشورها  5.9درصد از کل واردات پاکستان را در سال 2008 به خود اختصاص می داد که طی هشت سال بعد این میزان کمتر نیز شد و به 4.9 درصد رسید. در چهار سال گذشته ، حجم کل واردات و صادرات کشور افزایش یافته است ، اما روابط تجاری در سطح منطقه از ثبات مشخصی برخوردار نبوده است.

در نشست اخیر کمیته تجارت دوجانبه بین ایران و پاکستان تصمیم گرفته شد تا مبادلات تجاری دوجانبه تا سال 2023 به 5 میلیارد دلار افزایش یابد. ارزش مبادلات دوکشور در حال حاضر کمتر از 1 میلیارد دلار  است. با این حال، طرفین توانمندی روشنی برای تقویت تجارت در تعدادی از زمینه‌ها از جمله غذا، انرژی، کالاهای اساسی، داروسازی، ماشین آلات کوچک و متوسط دارند. اگرچه تحریم های جهانی علیه ایران و فقدان کانال های بانکی، موانعی بر سر راه ارتقای تجارت دوجانبه است، اما تدابیر متعددی از سوی تجار و مقامات دولتی برای رفع این موانع پیشنهاد شده است که می‌تواند تجارت را تسهیل کند. با توجه به مدل های تجاری دیگر کشورها با ایران، یافتن یک مسیر تجاری مناسب دشوار نیست.

هدف گذاری برای تجارت 5 میلیاردی برای تجارت دوجانبه، نزدیک به نیم دهه پیش با افغانستان نیز انجام شده بود اما تجارت ما با افغانستان در سال 2019 به 1192 میلیون دلار رسید که در سال 2020 به 890 میلیون دلار کاهش یافت.  واردات از افغانستان که در سال 2019 به میزان 170 میلیون دلار بود، در سال 2020 به 121 میلیون دلار تنزل یافت.

وضعیت مشابهی با کشور دوست سریلانکا برقرار است، جایی که توافقنامه تجارت آزاد و ظرفیت تجارت دوجانبه 1.5 تا 2 میلیارد دلار برآورد شده است، اما در عمل تجارت بین دو کشور از 450 میلیون دلار فراتر نمی رود. اقدامات دولت پاکستان برای افزایش ارزش تجارت با افغانستان، ایران و سریلانکا با هدف ایجاد توازن نسبی بین تجارت با کشورهای یاد شده از یک سو و تجارت با چین از سوی دیگر، صورت می‌گیرد اما کاهش ایجاد شده در حجم تجارت خارجی پاکستان، از فقدان سیاست مناسب دولت برای رونق تجارت خارجی، حکایت دارد.

اروپا و ایالات متحده، کانون توجه دولت ها و سازمان‌های تجاری ما هستند، اما هیچ پیشرفت قابل توجهی در این بازارها برای پاکستان حاصل نشده است. این در حالی است که بازار خاورمیانه که از منظر تاریخی برای پاکستان همواره مهم بوده، اکنون تحت کنترل هند قرار دارد، این در حالی است که پاکستان نتوانست از فرصت های تجاری موجود در این منطقه به نفع خود بهره برداری کند. هند بواسطه دارا بودن حجم بالایی از تجارت خارجی با کشورهایی همچون افغانستان و ایران، موفق شده که میلیاردها دلار در این دو کشور سرمایه‌گذاری کند و در پروژه‌های بزرگ مشارکت نماید. این امر گروه‌های تجاری دو طرف را به هم نزدیکتر کرد و به این وسیله با ظرفیت های صادراتی یکدیگر بیشتر آشنا شدند. پاکستان نیز از این قاعده مستثنی نیست.

در مورد افغانستان، سیاست پاکستان مبتنی بر همکاری منطقه ای است و باید به موفقیت دست یابد. لذا تمرکز پاکستان باید بر تقویت روابط تجاری با افغانستان، آسیای مرکزی، ایران و خاورمیانه بر اساس اولویت آنها باشد. پاکستان باید بر افزایش محصولات قابل صادرات خود تمرکز کند. تجارت مواد خام سود زیادی ندارد، پس باید در تجارت کالاهای تولید شده با ارزش افزوده پیش قدم باشیم و محصولاتی را که در حال حاضر وارد می‌کنیم در مقیاس جهانی استاندارد نماییم".