منطقه قفقاز، پیامدهای کرونا و راه‌حل‌ها

نحوه شیوع، پیامدهای کرونا و چگونگی برون‌رفت از بحران در منطقه قفقاز بیانگر ضرورت سریع‌تر اعاده تعاملات با رعایت قواعد بهداشتی در منطقه است، هرچند منشأ شیوع کرونا غالباً از مبدأ مراودات با اتباع چینی یا تعاملات مردم جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان با اروپا و ترکیه بوده است ولیکن متأسفانه خسارت‌های وارده به سه کشور در حوزه‌های گردشگری، تجارت، مواصلات، انرژی بسیار سنگین و بزودی غیرقابل جبران است، راه برون‌رفت از آن نیز تسریع در سازوکارهای متناسب با پروتکل‌های بهداشتی دوره حین کرونا و پساکرونا و اعاده مراودات همه‌جانبه جاده‌ای، مسافری، ریلی، هوایی و دریایی با کشورهای مؤثر در عرصه‌های تأمین منابع متقابل گردشگری، تجارت، مواصلات و انرژی یعنی جمهوری اسلامی ایران، روسیه و ترکیه می‌باشد.

از تاریخ 29 فوریه زنگ‌های خطر درسه کشور جمهوری  آذربایجان و ارمنستان و گرجستان، تشکیل دهنده هسته اصلی اقلیم قفقاز به صدا درامد و ویروس کرونا ۱۷میلیون جمعیت این سه کشور را به‌طور ناخواسته متأثر ساخته و عوارض و پیامدهای این ویروس کشنده، همچون میهمانی ناخوانده و شوم، اقتصاد سه کشور را به‌طور ناگهانی، به تعطیلی کشانید.

بررسی تمامی‌شواهد عینی، چگونگی بروز و شیوع کرونا،گواهی می‌دهد که منشأ اولیه، بروز ویروس غالباً از طریق تردد متقابل اتباع چینی و یا اتباع این کشورها به چین و در مرحله ثانویه، با توالی و فراوانی تردد اتباع سه کشور ازطریق سفر به ایتالیا، ترکیه بروز نموده و فقط بندرت تردد فردی اتباع خود به ایران موجب ورود ویروس کرونا به گرجستان و ارمنستان بوده که در مقطع اولیه بروز آن، در دوکشور گرجستان و ارمنستان از سوی برخی محافل خاص به‌طور غیرمنصفانه‌ای، این موضوع، مورد تبلیغات سوء قرار گرفته است، ولیکن بررسی‌های کارشناسی به‌درستی اثبات می‌سازد بیشترین موارد مبتلابه، غالباً، منشأ اصلی آن، توسط اتباع خود این کشورها در سفر به ایتالیا و ترکیه، مبتلا به کرونا شده‌اند و سپس، شیوع آن به شکل موارد خوشه‌ای در این کشورها، فزونی و توسعه یافته است.

در اینجا به‌طور مختصر، در سه سطح به چگونگی شیوع، نتایج، پیامدها و راه‌حل‌های برون‌رفت این بحران در کشورهای جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان، به‌صورت گزاره‌ای، خواهیم پرداخت.

اول؛ قرائن بدست آمده از گزارش‌های مسجل کارشناسی پیرامون مستندات و مصادیق ناشی از شواهد غالب و قطعی پیرامون چگونگی شیوع و ابتلای اتباع سه کشور جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان، حکایت ازآن دارد که بروز و شیوع ویروس کرونا در این کشورها از طریق تعامل فیمابینی با اتباع چینی و غالباً در سفر اتباع بومی خود به ایتالیا، ترکیه به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند و فقط یک مورد تبعه گرجی که پیش از مقطع بروز کرونا از طریق آذربایجان به ایران سفر نموده، ناخوداگاه به این ویروس مبتلا شده است.

دوم؛ در براورد پیامدها و خسارت‌های ناشی از کرونا در سه کشور، بخش‌های گردشگری، مواصلات، تجارت و سرمایه‌گذاری با صدمات هولناک و جبران‌ناپذیری مواجه شده‌اند که تنها برابر براورد اولیه، ماهانه ۳۰ میلیون دلار ارمنستان در بخش توقف صنعت هوایی و درآمد ناشی از تبادل توریست با خسارت مستقیم و آسیب‌های شش ماهه آن، بیش از۶۰۰ میلیون دلار بالغ، خواهد شد و تقریباً همین اندازه گرجستان نیز دچار اسیب خواهد شد..

سوم ؛ سه کشور جمهوری آذربایجان، ارمنستان، گرجستان به اقتضای راهبردهای کلان ناشی ازحفظ سلامت و صیانت کشور خود در برابر عوارض ناشی ازصدمات و عوارض بیماری کرونا و مدیریت حساب شده حفظ مناسبات خود با همسایگان وکنشگران مهم همچون ترکیه و جمهوری اسلامی ایران، روسیه، چین و اروپا ناچار بوده که در گام اول به‌علت رجحان تأثیرگذاری مؤلفه سلامت و ضرورت ایمنی آن، رویکرد اولویت دادن به سلامت را سرلوحه برنامه و فعالیت جاری قرار داده وسه کشور از ۱۸ مارس بر اساس یک تصمیم تفاهمی، مرزهای مسافرتی خود را مسدود نمودند وحساسیت خود را برای کنترل شدیدتر مرزهای هوایی و زمینی با توقف ترددهای کامیون‌های خارجی همه کشورها ازجمله ایران، افزایش دادند.

چهارم؛ سه کشور بلافاصله از ۱۸ مارس با پیروی از اصل قرنطینه‌سازی اتباع خود، وارد فاز جدیدی از ایمن ساختن اتباع خود در داخل قلمروهای خود برآمده و سعی کرده یک سپر ایمنی اولیه برای کنترل ورود ویروس به قلمرو سه کشوردر سه بازه زمانی قابل تمدید را اتخاذ نمایند.

پنجم‌؛ بعلت شکنند‌گی‌های سه کشور در بخش آسیب‌پذیر جمعیتی و لزوم اتخاذ تدابیر کارامد بهداشتی و حفاظتی بدون هیچ‌گونه ملاحظه‌ای، بر این تصمیم تأکید نموده که سه کشور باید به مرحله‌ای از قرنطینه کشوری با رویکرد قابل تمدید تا مقطع ۲۰ آوریل، فرو رفته تا بتوانند در چارچوب توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی و در پرتو تشخیص و نوع شیوع ویروس کرونا که تحت عنوان موارد خوشه‌ای ارزیابی و نامیده شده است، کشورهای خود را از مخاطرات هولناک کرونا، مصون دارند.

ششم؛ منطقه قفقاز برابر پیش‌بینی‌های کارشناسی همگام با پیامدهای متأثر از محیط منطقه‌ای و تحولات جهانی که به‌شدت این کشورها به آن مرتبط بوده‌اند و به‌ویژه اقتصاد آنها که بر پایه‌های گردشگری، مواصلات، وابستگی به منابع انرژی بیرونی وتجارت خارجی، گره خوردگی شدیدی دارند، ناگزیر بوده‌اند که از عوارض ناشی از بحران کرونا پوست‌اندازی نموده و برای کاهش آسیب‌های خود از ۲۰ آوریل از لاک قرنطینه به‌طور تدریجی خارج گردند و زمینه‌های تردد اتباع و حمل ونقل خود را توأم‌ با ایجاد سازوکارهای بهداشتی، مجهز ساخته و فرصت‌های ایجاد تسهیلات را برای تحرک در مراودات بین سه کشور ازطریق کریدورها و گذرگاه‌های تنفسی خود با دو شاهراه همسایه محوری خود یعنی ایران و ترکیه که کلید ترانزیت منطقه را با دنیا و آب‌های آزاد، در اختیار دارند، مجدداً تمهید و بازپروری نمایند وگرنه طاقت و ادامه حیات اقتصادی‌شان با چالش‌های بزرگتری مواجه خواهند شد.

هفتم؛ سه کشور جمهوری  آذربایجان ارمنستان وگرجستان به‌علت وابستگی شدید آنها به درآمدهای حاصله از مواصلات و گردشگری و تأثیرات تنگاتنگ‌ اجزای آن بر مراودات درهم تنیده در اقلیم قفقاز و منطقه، ناگزیر بوده به‌علت آسیب‌پذیری شدید ناشی از بیکاری و تأمین منافع امرار معاش مردم عادی خود که بخش گسترده‌ای از جمعیت این کشورها به آن تعلق خاطر دارند و به‌طور هم‌زمان با نبود درآمد حاصله از بخش توریسم و تجارت وابسته به ایران و ترکیه مرتبط بوده‌اند و همچنین جلوگیری از افزایش صدمات هولناک ناشی ازکرونا به زیرساخت‌های اقتصادی و منافع مردم کشورهای خود در تعامل شبکه‌ای، دست به اتخاذ راه‌کارهای سریع و عاجل برای احیای صنعت گردشگری و مواصلات خود در منطقه بزنند.

هشتم‌؛ در بخش تدابیر عاجل برای همگام‌سازی متناسب با مقتضیات دوره کرونا و همزاد پنداری با دشواری‌های آن و مدیریت شرایط سخت ناگزیر از یافتن راه‌کارهایی برای نحوه سپری کردن، دوره کرونا در بخش‌های مختلف به‌ویژه در عرصه‌های تجارت، گردشگری، مواصلات و مبادلات انرژی که وابستگی‌های شدیدی به همکاری‌های بین منطقه‌ای و منافع حاصله از آن را الزامی ساخته است و نیاز شدید به یکدیگر به‌ویژه منابع درآمد معیشت را در این منطقه به یکدیگر گره زده است، به طور مثال تأمین نیازهای مبرم ارمنستان و گرجستان و حتی آذربایجان به کریدورهای منتهی به ایران و روسیه در بخش شبکه‌های ترابری و انتقال سوخت و تأمین گاز و برقراری مواصلات و تردد اتباع یکدیگر، یک نیاز مبرم بوده است که برای تحقق این واجب، نیاز به همسان سازی پروتکل‌های بهداشتی با اقتضائات جدید و شرایط جهانی کرونا بوده و تبلور این اراده، امری ضروری و بدیهی برای چرخ حیات و اقتصاد روزمره همگان محسوب می‌گردد که به‌ویژه بخش‌های بهداشتی و درمانی سه کشور با جمهوری اسلامی ایران، نیاز دارند با به‌روزنمودن دستورالعمل‌های جدید، منافع مشترک خود را تسهیل سازند.