بررسی تحلیلی تاثیر ویروس کرونا بر اقتصاد بوسنی و هرزگوین

در این گزارش به بررسی تاثیرات ویروس کرونا بر اقتصاد بوسنی و هرزگوین پرداخته و وضعیت اقتصادی و مشاغل مورد بحث در این کشور به صورت مجزا و تفکیک شده مورد بررسی قرار گرفته است.

در این بررسی 1364 شرکت بوسنیایی در فدراسیون بوسنی و هرزگوین، جمهوری صربسکا و منطقه برچکو بصورت مجزا مورد بررسی قرار می‌گیرد. شرکت ها و صاحبان مشاغل کوچک و متوسط و کارآفرینانی که بیشترین صدمات را در نتیجه بحران کرونا متحمل شده اند مورد بررسی قرار گرفته و براساس یافته‌های آن شرکت ها، مشکلات بوجود آمده بر اقتصاد بوسنی و هرزگوین شناسایی شده است. همچنین کمک های کشورها و سازمان‌های بین المللی به بوسنی و هرزگوین در خصوص مبارزه با ویروس کرونا مورد اشاره واقع شده و تصمیمات دولت نیز بصورت خلاصه بررسی شده است.

تعداد مدیران شرکت های بررسی شده بر اساس جنسیت

مردان	زنان	کل
577	787	1364
57.7 درصد	42.3 درصد	100 درصد

 

از موارد بررسی شده 90.1 درصد آنها مربوط به فدراسیون بوسنی و هرزگوین، 9.2 درصد مربوط یه جمهوری صربسکا و 7 درصد مربوط به منطقه برچکو بوده است.

 

تعداد بررسی شده از لحاظ مکانی و جنسیت

مکان	مردان(تعداد)	مردان(درصد)	زنان (تعداد)	زنان(درصد)	کل(تعداد)	کل(درصد)
جمهوری صربسکا	49	%3.6	76	%5.6	125	%9.2
منطقه برچکو	4	%0.3	6	%0.4	10	%0.7
فدراسوین بوسنی و هرزگوین	524	%38.4	705	%51.6	1229	%90.1
کانتون گراژده	12		6		18
کانتون هرزگوین - نرتوا	67		62		129
کانتون 10	3		3		6
کانتون سارایوو	235		371		606
کانتون پوساوینا	3		7		10
کانتون یوسنی مرکزی	40		41		81
کانتون توزلا	55		67		122
کانتون اوناسانا	26		30		56
کانتون هرزگووین غربی	5		10		15
کانتون زنیتسا - دوبوی	58		94		152

 

در این بررسی همچنین 57.7٪ صاحبان صنایع کوچک و صنایع دستی ، 37.9٪ صاحبان شرکت های با مسئولیت محدود و  4.4٪  کارآفرینان، مورد بررسی قرار گرفته است.

آمار بر اساس شرکت و صاحبات مشاغل

	فدراسیون کل	فدراسیون (مرد)	فدراسیون (زن)	صربسکا (کل)	صربسکا  (مرد)	صربسکا (زن)	برچکو (کل)	برچکو (مرد)	برچکو (زن)
صاحبان صنایع کوچک	684	258	426	95	33	62	8	2	6
شرکت های با مسئولیت محدود	492	251	241	23	13	10	2	2	0
سایر کارآفرینان	53	15	38	7	3	4	0	0	0

 

 همچنین در این بررسی، 76.2 درصد صاحبان مشاغل که دارای کارمندان بین 10 تا 50 کارمند و همچنین 11.7 درصد نیز شرکت های کوچک با تعداد کارمندان بالای 50 نفر کارمند مورد بررسی قرار گرفته است.

در فدراسیون بوسنی و هرزگوین، 59.1 درصد از شرکت های مورد بررسی شده را بانوان اداره می‌کردند و 63.6 درصد شرکت های مورد بررسی در جمهوری صربسکا را نیز بانوان تشکیل می داده اند.

تعداد شرکت های مورد بررسی از لحاظ

( بزرگی و کوچکی، مکانی)

	کل	فدراسیون (کل)	فدراسیون (مرد)	فدراسیون (زن)	صربسکا (کل)	صریسکا (مرد)	صربسکا (زن)	برچکو (مل)	برچکو (مرد)	برچکو (زن)
زیر 10 کارمند	1176	1060	434	626	107	39	68	9	3	6
زیر 50 کارمند	160	143	78	65	16	9	7	1	1	0
متوسط تا 250	28	26	12	14	2	1	1	0	0	0

 

برخی از شرکت هایی که از زمان تاسیس آنها وقت زیادی نمی‌گذرد و آنها بیشتر مورد فشارهای اقتصادی قرار گرفته اند: 35.6 درصد از شرکت هایی که کمتر از سه سال از تاسیس آنها می‌گذرد. 27.1 درصد شرکت ها، بین 4 تا 9 سال از تاسیس آنها می‌گذرد.

	تعداد کل	تعداد کل(درصد)
تا 3 سال	486	%35.6
بین 4-9 سال	370	%27.1
10-15 سال	212	%15.5
16-21 سال	134	%9.9
بیش از 21 سال	162	%11.9

 

تعداد بخش های اقتصادی مورد بررسی قرار گرفته

	تعداد کل	تعداد کل (درصد)	تعداد مرد	تعداد زن
کشاورزی، جنگل، شیلات	17	%1.2	4	13
صنعت	159	%11.6	67	92
تولیدات برقی، گازی	7	%0.5	4	3
ماشین آلات	274	%20.1	120	154
حمل و نقل	31	%2.3	21	10
خدمات غذایی و هتل	192	%14.1	115	77
ارتباطات	55	%4	40	15
املاک	8	%0.6	1	7
فعالیت های علمی و تکنیلی	178	%13	71	107
آموزش	63	%4.6	16	47
بهداشت	63	%4.6	17	46
هنر	22	%1.6	11	11

 

گسترش ویروس کرونا بر درآمد شرکت های تجاری بوسنیایی تاثیر زیادی داشته بطوریکه 71.5 درصد  شرکت های تجاری  در این مدت متحمل و ضرر و زیان شده اند.

 

میزان تاثیر گذاری ویروس کرونا بر شرکت ها

(تعداد شرکت های مورد بررسی 1364)

	تعداد کل	تعداد کل (درصد)
مثبت	8	%0.6
طبیعی	37	%2.7
منفی	344	%25.2
خیلی منفی	975	%71.5

 

میزان تاثیر گذاری ویروس کرونا بر شرکت ها در مناطق مختلف

(تعداد شرکت های مورد بررسی 1364)

	کل	درصد	فدراسیون (کل)	فدراسیون (مرد)	فدراسیون (زن)	صربسکا (کل)	صریسکا (مرد)	صربسکا (زن)	برچکو (کل)	برچکو (مرد)	برچکو (زن)
مثبت	8	0.6	7	5	2	1	0	1	0	0	0
طبیعی	37	2.7	33	18	15	4	3	1	0	0	0
منفی	344	25.2	324	142	182	17	9	8	3	2	1
خیلی منفی	975	71.5	865	359	506	103	37	66	7	2	5

 

 با توجه به وضعیت کرونایی و تعطیلی بخش اعظمی از فعالیت های شرکت ها و موسسات از سوی دولت، 95.6 درصد از شرکت ها نیازمند کمک های مالی از سوی دولت در بوسنی و هرزگوین هستند.

شرکت هایی که در ایام کرونا به کمک های دولتی نیازمند هستند

	تعداد کل	تعداد کل (درصد)
کمک مالی	1304	95.6 %
کمک مشورتی	60	4.4 %

شرکت هایی که نیازمند به کمک های مالی دولت هستند و نیاز دارند که این کمک های بصورت مکرر در اختیار شرکت ها و مشاغلی که از تعطیلی کسب و کارها در جریان ویروس کرونا متحمل خسارت شده اند. برخی از این گونه شرکت ها درخواست کمک های مالی کرده اند و برخی نیز بدنبال عدم دریافت مالیات از سوی دولت هستند. 56.9 درصد از شرکت ها نیازمند معافیت های مالیاتی شده  و 23.5 درصد مشاغل نیازمند کمک دولتی بصورت یک بار کمک هستند و 13.8 درصد شرکت ها نیز خواستار دریافت وام و اعتبار شده اند.

 

چگونگی کمک های دولتی بر شرکت ها

	تعداد کل	تعداد کل (درصد)
یک بار کمک مالی	321	%23.5
کمک دولت به بازپرداخت وام ها و اعتبارات شرکت ها	188	%13.8
معافیت های مالیاتی	776	%56.9
دریافت وام های  و اعتبارات مقرون به صرفه	64	%4.7
کمک های اجاره ای، حقوق و ..	15	%1.1

 

میزان کمک های دولتی به شرکت ها

	تعداد کل	تعداد کل (درصد)
تا 5 هزار یورو	613	%44.9
بین 5 تا 10 هزار یورو	423	%31
بین 10 تا 50 هزار یورو	224	%16.4
بین 50 تا صد هزار یورو	56	%1.4
بیش از 100 هزار یورو	24	%1.8
عدم نیاز به کمک مالی	3	%0.2

نیاز فوری شرکت ها به کمک های دولتی در بوسنی و هرزگوین بسیار ضروری به نظر می رسد. بر این اساس 65 درصد از شرکت ها بر این امر تاکید دارند که معافیت های مالیاتی برای آنان ضروری بوده تا بتوانند مشکلات ناشی از تعطیلی کسب و کارها را ترمیم نمایند. در این میان 60.9 درصد از شرکت ها درخواست عدم دریافت مالیات از سوی دولت طی شش ماه دارند. حدود نیمی از شرکت ها یعنی 48.4 درصد از شرکت ها و صاحبات مشاغل نیز خواستار دریافت مشوق ها و کمک های مالی از سوی دولت یا سازمان‌های بین المللی هستند تا بتوانند مشکلات ناشی از تعطیلی کسب و کارها را حل و فصل کنند.

نوع و میزان کمک دولت به شرکت ها و موسسات تجاری

	تعداد کل	تعداد کل (درصد)
تخفیف مالیاتی	886	%65
لغو دریافت هرگونه مالیات تا شش ماه	830	%60.9
کمک مالی	660	%48.8

 

 در یازدهم مارس 2020 ، سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد که ویروس کووید 19 یک موضوع بین المللی و اپیدمی‌ بوده و لازم است تا کشورها موضوع را جدی بگیرند و در سیزدهم ماه مارس، صاحبان مشاغل در بوسنی و هرزگوین ضمن اعلام نگرانی از این موضوع، نسبت به فروپاشی اقتصادی در بوسنی و هرزگوین هشدار دادند. متعاقب آن دولت ویروس کرونا را یک فاجعه طبیعی اعلام کرد. یک ماه بعد از بروز مشکلات جدی در اقتصاد بوسنی و هرزگوین، صاحبان مشاغل و کارکنان بخش های مختلف اقتصادی، از بروز این فاجعه متاثر شده و شوک اقتصادی بر بوسنی و هرزگوین مستولی گردید. بر همین اساس، دولت تصمیم گرفت تا به خاطر جلوگیری از فروپاشی اقتصادی در این کشور، مقررات جدیدی را در خصوص فعالیت های اقتصادی اعمال نماید.    

خلاصه مشکلات بوجود آمده بر اقتصاد بوسنی و هرزگوین:

• با توجه به توقف فعالیت های اقتصادی در بوسنی و هرزگوین از اواسط ماه مارس، میزان بیکاری در بوسنی و هرزگوین به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.
• درخواست کمک های مالی و مالیاتی و ... شرکت ها و صاحبان مشاغل از دولت بطور مکرر
• کاهش درآمد عمومی
• کاهش واردات و صادرات کالا
• تعطیلی شرکت ها و کسب و کارهای کوچک به علت تعطیلی آنها
• تصمیمات دولت در خصوص کمک به شرکت ها
• پرداخت حداقل حقوق ( زیر 500 مارک) به کارکنان واحد های اقتصادی که در نتیجه بحران موجود از کار بیکار شده اند.

• کاهش موقتی مالیات ها و بدهی شرکت ها و صاحبان مشاغل تضمین جریان کالاها با همکاری با موسسات بزرگ بین المللی
• تغییرات در قانون مالیات بر ارزش افزوده
• ایجاد صندوق های مالی جهت تضمین اقتصادی
• پرداخت حقوق بیکاری توسط شرکت ها
• دیجیتالی کردن حمایت های اقتصادی دولت
• اختصاص وام و اعتبار به شرکت های مختلف
• تاسیس دو صندوق جهت کمک به بخش خصوصی و شرکت ها و موسسات، بابت خسارات وارده و بهبود وضعیت اقتصادی بوسنی و هرزگوین درایام بحران ویروس کرونا و پسا کرونا. موجودی این دو صندوق با اصلاح بودجه دولت، بانک دولتی و وام صندوق بین المللی پول و ..... تامین خواهد شد. ( تاسیس این صندوق ها باید به تصویب پارلمان و دولت برسد).
• جلوگیری از اخراج کارکنان بخش های خصوصی و عمومی، علیرغم مخالفت دولت با اخراج کارکنان شرکت ها و موسسات، تاکنون قریب به 4 هزار نفر از کار اخراج شده و برخی نیز در حال اخراج شدن هستند. ( بخش اعظمی از اخراجی‌ها در بخش های گردشگی، حوزه حمل و نقل، رستوران داری و ... صورت گرفته است).
• ایجاد ساز و کاری جهت ثبت نام افرادی که کار خود را از دست داده اند و تلاش در جهت پرداخت بیمه‌های بیکاری
• تشکیل ستاد بحران اقتصادی درکشور . همچنین میزان کمک های مالی دریافتی دولت بوسنی و هرزگوین از سازمان‌ها و موسسات مالی و همچنین از کشورهای خارجی به شرح زیر است :

• کمک 300 هزار دلاری اتحادیه جهان اسلام به بوسنی و هرزگوین در جهت مبارزه با کرونا
• کمک 150 میلیون یورویی صندوق بین المللی پول به بوسنی و هرزگوین جهت مقابله با ویروس کرونا
• کمک یک میلیون و دویست هزار دلاری امریکا به بوسنی و هرزگوین
• کمک 900 هزار یورویی اتریش به بوسنی و هرزگوین
• کمک 700 هزار یورویی سازمان‌های بین المللی و سفارتخانه‌های خاجی به بوسنی و هرزگوین
• کمک 81 میلیون یورویی اتحادیه اروپا به بوسنی و هرزگوین
• درخواست وام 330 میلیون یورویی بوسنی و هرزگوین از صندوق بین المللی پول

 

سایر کمک های بین المللی به بوسنی و هرزگوین

( بر اساس یادداشت ارسالی توسط وزارت امنیت بوسنی و هرزگوین،

مسئول هماهنگی مبارزه با ویروس کرونا)

کشورها و موسسات	میزان کمک ها
اتاق بازرگانی بوسنی و آمریکا	150 هزار  دستگاه تست ویروس
جمهوری چک	240 هزار یورو  کمک های جانبی
چین	10 هزار ماسک
شرکت دلی باشیچ	1000 عدد تشک
اتحادیه اروپا	7 میلیون یورو جهت خرید تجهیزات پزشکی
کمیسیون بین المللی گم شدگان	3 هزار دستکش
مالزی	دو میلیون ماسک
نروژ	هفت و نیم میلیون کرون جهت خرید تجهیزات پزشکی
شرکت نوارتس	150 هزار مارک جهت خرید تجهیزات پزشکی
صربستان	50 هزار دستکش، تعدادی ماسم و ...
اسلوونیا	مقداری تجهیزلت از جمه: تخت، لباس، پتوو ....
سوئیس	200 هزار دلار جهت خرید تجهیزات پزشکی
ترکیه	مقداری لوازم از جمله: ماسک،الکل، دستکش و...
انگلستان	مقداری لوازم از جمله: ماسک، دستکش، دستگاه وکیوم، پمپ و ...
آمریکا / ناتو	8900 عدد ماسک و 10 هزار دستکش
برنامه توسعه سازمان ملل	تعدادی ماسک، دستکش، لباس، الکل، فیلتر، دستگاه تست ، عینک، ضد عفونی کننده، شیلد ، 40 هزار دلار سایر کمک ها و ..
سازمان تجارت جهانی و برخی زیر مجموعه‌های سازمان ملل	تعدادی دستکش، ماسک، شیلد، عینک، دستکاه تست
مجارستان	200 هزار ماسک ، 10 هزار لباس محافظ

 

 

• بوسنی و هرزگوین در حال حاضر با ارسال نامه‌هایی به کشورهای مختلف ، خواستار کمک این کشورها به بوسنی و هرزگوین در مبارزه با ویروس کرونا شده است.
• در حال حاضر تعداد مبتلایان به ویروس کرونا در بوسنی و هرزگوین 1289 مورد و تعداد فوتی‌ها نیز 50 نفر گزارش شده است.
• دولت بوسنی و هرزگوین، در حال حاضر اقدام به تعطیلی شرکتها، پاساژها و سایر کسب و کارها در این کشور نموده و ضمن لغو تمامی ‌پروازهای ورودی، از ورود اتباع کشورهای دیگر به بوسنی و هرزگوین جلوگیری می‌کند.
• اقتصاد کوچک بوسنی و هرزگوین در نتیجه وقوع بحران ویروس کرونا ، از هم فرو پاشیده و باعث بروز مشکلات زیادی بر این کشور شده است. بطوریکه واردات این کشور از ایتالیا و چین سیر نزولی داشته و این امر اقتصاد این کشور را دچار مشکلات عدیده ای کرده است.
• میزان صادرات بوسنی و هرزگوین به خارج از کشور در سه ماهه اول سال 2020 نسبت به زمان مشابه سال قبل حدود 5 درصد و واردات نیز به میزان 7.2 درصد کاهش داشته است.
• بر اساس اعلام اتاق بازرگانی بوسنی و هرزگوین ، تعداد بیکاران این کشور در حال حاضر به حدود 15 هزار نفر رسیده است که با توجه به جمعیت سه و نیم میلیونی این کشور، فاجعه بار می‌باشد.

منابع:

• آمار ارائه شده توسط موسسه تحقیقاتی وابسته به وزارت دادگستری بوسنی و هرزگوین
• مصاحبه خانم بیسرا تورکوویچ وزیر امور خارجه بوسنی و هرزگوین با رسانه‌ها
• مقاله منتشره در نشریه بوسنیا دیلی تحت عنوان "کووید 19 و پیامد های اقتصادی آن، اقدامات و راه حل ها"