تولید برق در گرجستان و مبادلات آن با همسایگان

گرجستان به منظور پایداری شبکه برق خود علاوه بر مدیریت تولید برق و توسعه این صنعت، به مبادلات برق با همه همسایگان خود توجه دارد. در حوزه تولید علاوه بر نیروگاه‌های حرارتی، افزایش ظرفیت تولید در نیروگاه‌های برق آبی و منابع تجدید پذیر مدنظر دولت می‌باشد.

گرجستان به منظور پایداری شبکه برق خود علاوه بر مدیریت تولید برق و توسعه این صنعت، به مبادلات برق با همه همسایگان خود توجه دارد. در حوزه تولید علاوه بر نیروگاه‌های حرارتی، افزایش ظرفیت تولید در نیروگاه‌های برق آبی و منابع تجدید پذیر مد نظر دولت می‌باشد. همزمان با رشد اقتصادی قابل توجه گرجستان در سالهای اخیر مصرف برق نیز در این کشور افزایش یافته است. به ویژه به سبب قانونی بودن تولید رمزارزها و مصرف بالای برق توسط مزارع تولید رمزارز، روند رشد مصرف برق ادامه دارد.

با این همه گرجستان با ناترازی مواجه نیست. به نظر کارشناسان، تا سال 2030 ممکن است این کشور با کمبود جدی انرژی مواجه شود. زیرا تا آن زمان مصرف برق تقریباً 73 درصد افزایش خواهد یافت و به بیش از 22 میلیارد کیلووات ساعت خواهد رسید.

شایان ذکر است در سال 2023 مصرف برق در گرجستان به بیش از 13.7 میلیارد کیلووات ساعت رسید. گرجستان در این سال  14.4 میلیارد کیلووات ساعت برق تولید کرد که 1 درصد بیشتر از سال 2022 بوده است. برق مازاد تولید شده به همراه برق وارداتی از روسیه غالبا به ترکیه صادر می‌شود. بر اساس گزارش اپراتور بازار برق گرجستان (ESCO)، مصرف برق در گرجستان در دوره 10 ماهه ژانویه ـ اکتبر 2024 نسبت به مدت مشابه سال 2023 حدود 5.1 درصد افزایش یافت و به 11.9 میلیارد کیلووات ساعت رسید. طی ده ماه از سال 2024 بیش از 12.3 میلیارد کیلووات ساعت برق در گرجستان تولید شده است که 0.7 درصد بیشتر از برق تولید شده در دوره ژانویه ـ اکتبر 2023 می‌باشد.

بخش اعظم انرژی تولید شده متعلق به نیروگاه‌های برق آبی و 10.2 میلیارد کیلووات ساعت می‌باشد. نیروگاه‌های حرارتی نیز در این دوره 2.1 میلیارد کیلووات ساعت برق تولید کرده اند. سهم تولید برق توسط نیروگاهای بادی "کارتلی" 66.2 میلیون کیلووات ساعت بوده است. 

گرجستان اجرای طرحهای مختلف تولید برق در کشور را در برنامه دارد. از جمله می‌توان به آغاز بهره برداری از نیروگاه برق آبی جدید بنام "خوبی 2 " در غرب گرجستان در اواخر سال 2024 اشاره کرد. نیروگاه برق آبی خوبی 2 بزرگترین نیروگاه برق آبی در گرجستان پس از دوره شوروی می‌باشد.

طبق بررسی‌های انجام شده گرجستان تا کنون توانسته است فقط نزدیک به 20 درصد از ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر خود استفاده کند و 80 درصد این ظرفیت همچنان بلا استفاده مانده است. لذا گرجستان تصمیم دارد در سالهای آینده روند بهره مندی از انرژی پاک را بطور مداوم تقویت نماید. به ویژه آنکه علاوه بر امکان تامین نیازهای روز افزون داخلی تقاضای مداوم بازار برق ترکیه امکان رشد صادرات برق به این کشور را فراهم نموده است. بر اساس برنامه دولت تا سال 2030 تولید برق از منابع تجدید پذیر باید از 10 هزار مگاوات فراتر رود.

مبادله برق با همسایگان

شبکه برق سراسری موجود از زمان شوروی همچنان میان گرجستان با روسیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان وجود دارد. این کشور پس از استقلال نیز به تقویت شبکه مبادله برق با ترکیه توجه نمود. زیرا ترکیه وارد کننده اصلی برق مازاد گرجستان است. از طرفی شرکتهای ترکیه ای در طرح های انرژی گرجستان نقشی پر رنگ دارند. گرجستان اساسا در صورت کسری برق آن را از روسیه وارد می‌کند. در سال 2023 این کشور  790 میلیون کیلووات ساعت برق از روسیه خریداری نمود. این کشور بیش از 80 درصد برق مازاد خود را غالبا به ترکیه صادر می‌کند.

طی دوره 10 ماهه ژانویه ـ اکتبر 2024، گرجستان تقریباً 12 درصد بیشتر واردات برق نسبت به مدت مشابه در سال 2023 داشته است. 91.1 درصد واردات از روسیه بوده است. بطوری که 613.36 میلیون کیلووات ساعت از روسیه، 8.5 درصد از آذربایجان به میزان 57.25 میلیون کیلووات ساعت و 0.4 درصد از ارمنستان به میزان 2.49 میلیون کیلووات وارد شده است.

توسعه همکاری گرجستان با ترکیه در حوزه برق

اخیرا پست برق «تسکالتوبو 500»، که کار طراحی و ساخت پست مذکور توسط شرکت "BEST" ترکیه انجام شده است مورد بهره برداری قرار گرفت. البته همکاری‌های گرجستان و ترکیه درحوزه انرژی فقط به برق محدود نمی‌شود. بلکه انتقال نفت و گاز جمهوری آذربایجان به ترکیه از طریق اراضی گرجستان با خط لوله نفت باکو - تفلیس - جیهان و خط لوله گاز باکو - تفلیس - ارزروم انجام می‌گیرد.

حضور فعال شرکتهای روسی در بازار برق گرجستان

شرکت روسی Inter RAO نه تنها شرکت های توزیع انرژی Telasi و Telmiko در گرجستان را در اختیار دارد، بلکه دو نیروگاه برق آبی بزرگ بر رودخانه خرامی نیز متعلق این شرکت است.

JSC Telasi یکی از بزرگترین شرکت های شبکه در گرجستان است که توزیع و فروش برق در تفلیس را انجام می دهد. این شرکت تامین کننده برق بیش از 600 هزار مصرف کننده است.

در آگوست 2003، Telasi بخشی از گروه Inter RAO شد. گروه Inter RAO مالک 75 درصد سهام است و حدود 25 درصد از سهام متعلق به Best Energy Group LLC است.

در سال 2021، با تصمیم کمیسیون تنظیم مقررات ملی انرژی و آب، شرکت توزیع برق تفلیس (Telmico) ایجاد شد که مسئولیت خدمات رسانی به مصرف کنندگان خانگی و مشاغل کوچک در تفلیس را بر عهده دارد. این شرکت نیز متعلق به Inter RAO است.