تولید انواع دارو در کشور کوبا

در برنامه میزگرد شبکه ملی تلویزیون کوبا توضیحاتی در مورد صنعت داروسازی این کشور به شرح زیر ارائه گردید.

نیازهای دارویی کوبا شامل 627 قلم دارو و واکسن می‌باشد که 60 درصد از آن‌ها توسط شرکت بیوکوبافارما تأمین می‌شود. این داروها هم پایه ای و هم مبتکرانه هستند و در بخش بیوتکنولوژیکی و داروخانه ای این کشور ساخته شده اند. این گروه تجاری در سال 2021، 359 نوع دارو و در سال جاری 369 نوع دارو تولید نموده است. گروه بیوکوبافارما امروزه 45 شرکت تابعه دارد. 31 مورد در کوبا و 14 مورد در خارج از کشور با سرمایه 1 تا 100 درصد کوبایی که از طریق آن‌ها دارو به کوبا ارسال می‌گردد. همچنین 110 خط تولید و برنامه سرمایه‌گذاری برای تداوم امکانات تولید دارو در این شرکت در حال برنامه ریزی و اجرا است.

به منظور بررسی وضعیت فعلی تولید و ساخت انواع دارو در جمهوری کوبا،  دکتر Edwardo Martinez Diaz رئیس گروه صنایع داروسازی و بیوتکنولوژی کوبا ( بیوکوبا فارما / BioCubaFarma) و سایر مدیران این شرکت در برنامه میزگرد در شبکه ملی تلویزیونی کوبا حضور پیدا کردند. اهم پرسش ها و نکات مطرح شده در این برنامه به شرح ذیل می‌باشد:

دلایل ایجاد وضعیت کمبود دارو چیست؟

در ابتدای این برنامه مارتینز دیاز گزارش داد که شرکت بیوکوبافارما، 996 نوع محصول تولید می‌کند اعم از دارو، واکسن، سیستم های تشخیص، وسایل پزشکی و ... در این بین 757 مورد به منظور بهبود سیستم سلامت عمومی طراحی شده است. در ارتباط با دارو و واکسن‌ها، جدول اصلی مرکب از 627 قلم دارو و واکسن می‌باشد که 60 درصد از آن توسط شرکت بیوکوبافارما تأمین می‌شود. این دارو ها هم پایه ای و هم مبتکرانه هستند و در بخش بیوتکنولوژیکی و داروخانه ای کشور ساخته شده اند. مارتینز دیاز تأکید می‌کند که اگر تمام محصولاتی که امروزه به طور ملی تولید می‌شوند قرار باشد از خارج از کوبا تأمین شوند، نیازمند 1.5 میلیارد دلار بودجه است. به اذعان رئیس مؤسسه بیوکوبافارما نسبت به سال گذشته تولید دارو با تولید 10 داروی جدید، نرخ افزایشی داشته است ( این گروه تجاری در سال 2021، 359 نوع دارو و در سال جاری 369 نوع دارو تولید نموده است). گروه بیوکوبافارما امروزه 45 شرکت تابعه دارد (31 مورد در کوبا و 14 مورد در خارج از کشور با سرمایه 1 تا 100 درصد کوبایی که از طریق آن‌ها دارو به کوبا ارسال می‌گردد ). همچنین 110 خط تولید و برنامه سرمایه گذاری برای تداوم امکانات تولید دارو در حال برنامه ریزی و اجرا است.

 دکتر مارتینز ادامه می دهد که امسال تلاش شد برنامه جدیدی به منظور تولید آنتی بیوتیک های قابل تزریق تکمیل شود. وی خاطر نشان ساخت که: «امروزه کوبا نیازمند صرف بین 8 تا 9 میلیون دلار برای بدست آوردن این نوع داروهاست چراکه قیمت های آنها افزایش یافته است. در اوایل سال گذشته قرار بر آن بود که این آنتی بیوتیک ها فراهم شوند. در سال 2021، 50 درصد منابع مالی و مادی برای تولید این داروها به مبارزه با کووید 19 و نیز تولید واکسن اختصاص داده شد». به همین دلیل بنا به گفته وی، کوبا منابع لازم برای تولید حجم گسترده داروها به منظور تضمین نیاز پایه کشور را در اختیار ندارد. این شرایطی است که ادامه پیدا کرده و در سال 2022 حتی وخیم تر شده است.

دلیل این کمبود های دارویی چیست؟

مارتینز پاسخ داد که در حال حاضر "مواد خام" لازم برای تولید دارو در دسترس نیست. مواد قابل دسترس فعلی تنها برای 94 درصد نیاز موجود کافی است. گاهی اوقات یک ماده جزیی ساخت دارو کمیاب می‌شود و یا امکان تولید آن وجود ندارد. زمانی دیگر ما با خرابی تأسیسات و ضعف در سیستم های نگهداری مواجه می‌شویم. بخش دوم در مقایسه با قسمت اول سهم اندکی را دربر می‌گیرد. برای مثال در بحث تولید کپسول، زمانی از 14 عنصر مورد نیاز، 13 مورد را داریم در این شرایط کپسول تولید نخواهد شد.

چرا مواد مورد نیاز برای تولید دارو در دسترس قرار نمی‌گیرد؟

مارتینز دیاز چندین دلیل برای پاسخ به این پرسش مطرح می نماید:

- نبود سرمایه لازم در زمان مناسب. مشکلات پرداخت تأمین کنندگان به دلیل خودداری بانک ها از همکاری با کوبا. رئیس بیوکوبافارما توضیح داد که طی ماه‌های پایانی سال گذشته تلاش شد تا حجم وسیعی از واکسن به ارزش 200 میلیون دلار به خارج صادر شود. امروز بعد از گذشت 9 ماه، کوبا نمی‌تواند حجم زیادی از این درآمد را دریافت نماید. چون هیچ راهی برای ارسال پول به این نقطه وجود ندارد. قرار بود با این درآمد، دارو خریداری شود.

- تأمین کنندگان قدیمی، مکرراً به دلیل تحریم های موجود از تأمین مواد مورد نیاز، سر باز می زنند. وی می‌گوید: گاهی اوقات مجبور می‌شویم برای تهیه دارو، 3 برابر حد مجاز هزینه کنیم همان طوری که برای تهیه سالبوتامل (Salbutamol) اتفاق افتاد. کوبا در لیست کشورهای حامی تروریست درنظر گرفته شده است و بسیاری از بانک ها عملیات های مربوط به کوبا را انجام نمی دهند.

- کمبود جهانی در زمینه مواد خام برای تولیدات دارویی که در طول دوره شیوع بیماری کرونا وخیم تر شد.

- افزایش هزینه‌های حمل و نقل بین المللی به دلیل شیوع کووید 19.

ادواردو مارتینز توضیح داد که کنترل هایی در زمینه تولید دارو وجود دارد تا بتوان به توافقی برای کاهش تأثیرات مخرب ناشی از این کمبوده رسید و به راه حل هایی دست یافت. وی توضیح داد که برنامه‌های تولیدی از اواسط سال گذشته و همزمان با طرح وزارت بهداشت عمومی‌به منظور پایش تقاضا برای دارو انجام شده است. بنابراین استفاده از منابع هم در بعد ملی و نیز مواردی که لازم به واردات است با برنامه انجام می‌شود. روند خرید ممکن است بیش از سه ماه به طول انجامد گاهی اوقات حتی به دلیل شرایط حمل و نقل بین المللی از شش ماه نیز فراتر می رود که تحت تأثیر بدهی‌ها به تأمین کنندگان قرار دارد. همه چیز بر اساس یک پیش‌بینی سه ماهه و بر حسب شرایط انجام می‌شود. وقتی چرخه عادی شروع می‌شود، فرآیندها هزینه‌برتر خواهند شد و این شرکت 50 درصد بیشتر از حالت عادی خرج می‌کند. نامبرده تأکید می‌کند که برخی از مواد خام برای تولید دارو ضروری هستند لذا اگر به هر نحوی در دسترس قرار نگیرند تولید گروهی از داروها با مشکل مواجه خواهد شد. شرکت بیوکوبافارما به بیش از 2000 داروخانه دارو ارسال می‌کند.

خانم اورکیزا رودریگز معاون رئیس بیوکوبافارما هم در این برنامه تلویزیونی اشاره می‌کند که چگونه صنعت دارو در کوبا با چالش کمبود مواد خام و ناپایداری در تأمین آن‌ها مواجه است. وی خاطر نشان کرد که صنعت داروخانه بیولوژیکی به دلیل کنترل های کیفی بالا تبدیل به یک صنعت پیچیده شده است. داروهای ژنریک در یک دسته، از 5 تا 20 جز در ساختار خود دارند . مواد اولیه برای ساخت آن‌ها از ترکیبات شیمیایی بدست می آید بنابراین بیشتر مواد خام مورد نیاز برای ساخت آن‌ها از خارج از کوبا تأمین می‌شود. رودریگز اشاره می‌کند که گروهی از دارو هستند که به دلیل نبود 1 یا 2 مورد از مواد مورد نیاز، تولید آن‌ها متوقف شده است. برای مثال، داروهای پیش از تولد، قرص های فولیک اسید برای زنان. در حال حاضر، کمبود دارو و تجهیزات در شبکه شرکت های داروخانه ای عمومی و خصوصی در مناطقی همچون مکزیک و برزیل به دلیل کمبود جهانی عناصر حیاتی و اولیه ساخت دارو به چشم می خورد. این شرایط همچنین به دلیل بحران حمل و نقل، بحران مالی بین المللی، فراگیری کرونا و جنگ اوکراین حادتر شده است.

اورکیزا می افزاید: در بین اقدامات انجام شده، سطوح اولویت بر اساس تأثیر داروهای اساسی بر سلامت جمعیت مشخص گردیده است. از 369 دارو، 262 مورد به عنوان اولویت اول، 81 دارو در اولویت دوم و 26 دارو در اولویت سوم قرار داده شده اند. ما همودیالیزها را در اولویت اول قرار داده ایم زیرا دارویی است که اگر بیمار نیازمند دیالیز به آن دسترسی پیدا نکند جان خود را از دست می دهند. سرم، دکستروز، کلرید سدیم، رینگر بالاکتات، محصولات دارای کارت کنترل (63) که تضمین کننده درمان بیماری‌های مزمن هستند نیز در اولویت قرار دارند. برای تولید این 63 دارو سالانه 43 میلیون دلار نیاز است. وی خاطر نشان کرد که هر سه ماه بین 10 تا 12 میلیون دلار برای ضمانت این داروهای اولویت بندی شده با کارت کنترل نیازمندیم.

شرکت مدسول (Medsol) به مدیریت لوئیس آرماندو آلارکون کومخو هم در این برنامه تلویزیونی اعلام کرد که این شرکت داروهایی را به شکل کپسول، قرص و یا پودر تولید می‌کند. این شرکت 35 درصد نیازهای پایه دارویی ملی و 77.8 درصد داروهای مندرج در کارت های کنترل دارو را تولید می‌کند. 2023 نفر کارمند این شرکت مسئولیت بزرگی در برابر سلامتی مردم بر عهده دارند. مدیر این شرکت اعلام کرد که مدسول، 7 پایگاه دارد که وابسته به سه واحد تجاری پایه می‌باشد: آزمایشگاه نوواتیک، آزمایشگاه رینالدو گیترش و آزمایشگاه سولمِد. از این سه آزمایشگاه یکی به تولید جعبه‌های پلاستیکی، یکی به تولید داروهای پودری و بقیه به تولید داروهای به شکل قرص اختصاص داده شده اند.

در این مصاحبه توضیحاتی نیز در خصوص واکسن دنگی از سوی حاضرین در برنامه بیان شد. اینکه کوبا اکنون 10 سال است بر روی تولید واکسن دنگی کار می‌کند که قابلیت مقابله با سویه‌های مختلف این بیماری را داشته باشد. همچنین بیان شد که کوبا در جلوگیری از انتقال ویروس کرونا موفق عمل کرده است و بعید به نظر می رسد این بیماری در کشور غالب شود. آمادگی کوبا به حدی است که بدلیل طراحی ساخت واکسن‌های پیشرفته، مقابله با سویه‌هایی چون دلتا، اومیکرون و سایر سویه‌های احتمالی به راحتی انجام شده و خواهد شد.