گفتگوی میز اقتصادی با موضوع ”کاهش تجارت ایران و سوریه؛ علل و راهکارها“
در برنامه میز اقتصاد موضوع عملکرد فعالیت تجاری و اقتصادی ایران در سوریه و نقاط قوت و ضعف آن ارزیابی شد.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مهمانان این برنامه، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران، معاون دیپلماسی اقتصادی وزیرخارجه و رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و سوریه بودند.
مجری: براساس آمار گمرک صادرات کشورمان به سوریه در بهار امسال با کاهش ۱۷ درصدی به بیش از ۴۸ میلیون دلار و واردات از سوریه نیز در این بازه زمانی با کاهش ۲۹ درصدی به حدود ۶ و نیم میلیون دلار رسید این در حالی است که تجارت خارجی غیرنفتی کشور در سه ماهه نخست امسال با رشد ۱۹ و نیم درصدی به ۲۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار رسید اینکه علل کاهش مبادلات تجاری کشورمان با سوریه که روابط سیاسی راهبردی مان با آن داریم چیست و چگونه باید این شرایط را تغییر داد و به توسعه روابط تجاری با این شریک استراتژیک بازگشت، موضوع میز اقتصاد است.
مبادلات تجاری ایران و سوریه
در سال ۱۳۹۹ صد و بیست و دو میلیون دلار صادرات در مقابل ۱۷ میلیون و ۵۰۰ هزار دلار وارداتمان از سوریه بوده است. در سال هزار ۱۴۰۰ مبادلات تجاری ایران و سوریه رشد حدود ۸۰ درصدی را تجربه کرده و صادراتمان به این کشور به بیش از ۲۱۸ میلیون دلار رسیده، در مقابل واردات تنها ۳۰ میلیون دلار بوده است، اما در سه ماه نخست سال جاری هم مبادلات تجاری بین دو کشور نسبت به مدت مشابه در سال گذشته حدود ۱۷ درصد کاهش یافته و به حدود ۴۸ میلیون دلار رسیده است.
- مجری: علی رغم اینکه رشد مجموعه تجارت خارجی کشورمان را آمار‌ها به ما نشان می‌دهد چرا مبادلات تجاری ایران و سوریه با کاهش روبرو شده است؟ در ابتدا مهمترین دلایل را تیتروار بگویید.
محمد لاهوتی (رئیس کنفدراسیون صادرات ایران): موضوع حمل و نقل و عدم ایجاد ارسال بار از طریق زمینی است، مشکلات نقل و انتقال پول است، تضامین بانکی و ضمانت نامه‌های بانکی در بحث خدمات است و... این را بگویم که ما کاهش را داریم در سه ماهه اول سال تجربه می‌کنیم که تقریبا میشود گفت در فروردین ما همیشه با کاهش در بحث صادرات مواجه هستیم.
- مجری: چرا؟
- لاهوتی: به دلیل تعطیلاتی که معمولا در کشور وجود دارد و تعطیلی واحد‌های تولیدی در اوایل سال به دلیل نوروز لذا خیلی ما روی آمار سه ماهه نباید اتکا داشته باشیم که واقعا این روند منفی ادامه پیدا می‌کند گرچه می‌تواند هشداری باشد که به ما داده میشود و زودتر باید جلوی این کاهش گرفته بشود
بازار سوریه برای ما یک بازار مهم است. سوریه کشوری است که بعد از حدود هشت سال جنگ الان نیاز به بازسازی و نوسازی دارد بنابراین محصولات ایرانی می‌توانند باتوجه به روابط خوب سیاسی در بازسازی این کشور نقش آفرینی بکنند و ارزش صادراتی ایران را بالا ببرند.
در بحث خدمات فنی و مهندسی در بازسازی‌ها شرکت بزرگ ایرانی که صاحب نام در دنیا هستند می‌توانند در بازار سوریه نقش آفرینی بکنند و در بحث خدمات فنی و مهندسی فعالیت داشته باشند، ولی این مشروط به این است که ضمانت نامه‌ها به موقع صادر بشود و تضامین لازم داده بشود. اگر این اتفاق نیفتد قطعا از این فرصت محروم خواهیم شد.
نکته بعدی که به نظر من در دراز مدت یا بلندمدت ما باید بهش توجه داشته باشیم، بحث سرمایه گذاری مشترک است. سوریه قبل از جنگ از نظر صنعتی و کشاورزی کشور مهمی‌بوده به همین جهت هم قبل از جنگ تعرفه‌های بسیار بالایی برای واردات محصول داشته و بیشتر به دنبال جذب سرمایه گذاری خارجی و سرمایه گذاری مشترک بوده است.
سوریه بعد از جنگ و در حال حاضر منطقه ویژه و مناطق آزاد اقتصادی را تعریف می‌کند، با شرایط جدید گمرکی که این نشان می‌دهد کماکان سیاست جذب سرمایه گذاری خارجی و تولید محصول در کشور خودش یکی از اهداف مهمش است؛ لذا ما در بلندمدت باید نگاهمان به سمت سرمایه گذاری مشترک واحد‌های تولیدی خودمان و واحد‌های تولیدی سوری باشد و سرمایه گذاری را در آنجا انجام بدهیم تا با دیوار بلند تعرفه مواجه نشویم و بتوانیم در آن بازار ماندگاری خودمان را حفظ بکنیم که این هم بازمی‌گردد به ایجاد بستر‌های لازم و شرایط مناسب برای سرمایه گذار ایرانی در این کشور.
- مجری: آمار تجارت خارجی کشورمان که مرور می‌کنیم می‌بینیم با بسیاری از کشور‌ها که سهمی در تبادلات تجارت خارجی ما نداشتند مثل سنگاپور، آلبانی، اردن یک پیشرفت قابل توجهی شکل گرفته، اما از آن طرف با شریک‌های سنتی خودمان مثل سوریه و حتی روسیه ما شاهد کاهش مبادلات تجاری هستیم، چرا؟
- مهدی صفری (معاون دیپلماسی اقتصادی وزیرخارجه): روسیه در ماه سوم خرداد رشد کرده است تعرفه‌های داخلی برای کالا‌های صادراتی ایجاد کردند که آن تعرفه‌ها باعث توقف در صادرات ما شد به خصوص در زمینه فولاد.
در بخش معدن و کشت فراسرزمینی ما در آنجا زمین‌های خیلی خوبی داریم در بخش انرژی در توسعه میدان‌ها در توسعه معادن، ما فضای بسیار خوبی را آنجا داریم و باید تلاش بیشتری بکنیم رئیس کمیسیون مشترک مربوطه باید تلاش بیشتری بکند تا بخش خصوصی مان در سوریه فعال بشود. لزومی ندارد حتی ما مواداولیه آنجا ببریم. می‌توانیم خودمان دامپروری داشته باشیم، چون مراتع قوی دارند و کالای مواداولیه را همان جا (سوریه) برای کارخانجات خودمان تامین کنیم. اخیرا بنیاد مستضعفان در بخش لبنیات این کار را در آنجا شروع کرده که بتواند این محصولات را در ابتدا تولید کند. در مورد صدور خدمات فنی مهندسی و قطعات نیز می‌توانیم مونتاژ کنیم.
- مجری: ما در سوریه ظرفیت‌های خوبی داریم کشور ما هم پتانسیل‌های خوبی دارد برای اینکه این مبادلات تجاری بتواند تقویت بشود، اما برخی موارد برخی اتفاقات ساده مانع میشود به عنوان نمونه با تجار که صحبت می‌کنیم برخی مواقع برای تهیه بلیت و پرواز به سوریه مشکل دارند.
- صفری: البته این مطلب را ما تایید می‌کنیم خب یک مقدار موانع از طریق سوریه هم وجود دارد یعنی ما اگر تعداد پروازهایمان را بیشتر کنیم شرایط سوریه شرایط به صورت کاملا عادی نیست مثلا حملاتی که به فرودگاه‌هایشان میشود مشکلاتی ایجاد می‌کند. به هر صورت باید کار بیشتری کرد به نظر من کمیسیون مشترک باید فعالیت بیشتری داشته باشد که حضور بخش خصوصی را در آنجا تقویت کند.
- مجری: آقای کاشفی شما عمده دلایل کاهش مبادلات تجارت خارجی میان کشورمان و سوریه را چه مواردی می‌دانید؟
- کیوان کاشفی (رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و سوریه): ما سه ماهه اول سال را خیلی شاخص خوبی برای پیش بینی تا پایان سال نمی‌دانیم. چون می‌دانید در این سه ماه بخشیش ماه مبارک رمضان بود که در هر دو کشور یک مقدار مبادلات کمتر است و هم نوروز ما بود و هم کما اینکه می‌بینید ما در دو ماهه حدود ۶۰ درصد نزول صادرات داشتیم، اما در ماه سوم این جبران شد. الان حدود ۱۶ درصد است لذا انتظار ما این است که تا پایان سال قطعا ما آمار سال قبل و حتی بیشتر هم داشته باشیم.
درباره سوریه باید دو بخش را از هم جدا کنیم یکی وظایف بخش خصوصی است و یک بخش وظایفی است که بایستی دستگاه‌ها و نهاد‌های مختلف انجام دهند و شرایط فعالیت بخش خصوصی را فراهم کنند.
در اتاق مشترک در بخش خصوصی ما اگر می‌خواهیم تبادلات اقتصادی مان با سوریه یک حالت پیوسته و کاملی را پیدا کند باید بخش خصوصی دو کشور پای کار باشند و وظیفه خودمان هم می‌دانیم که حتما بخش خصوصی دو کشور را بیشتر پای کار بیاوریم. در سوریه هم تجار رشیدی داریم هم تولیدکنندگان بسیار خوب داریم که این‌ها فوق العاده به لحاظ اخلاقی و به لحاظ روحیات هم با ساز و کار ما در ایران هماهنگند و می‌توانند خیلی خوب باهم فعالیت کنند. همین ۲۰ روز پیش میزبان گروهی ۴۰ نفره از تجار سوری بودیم، برنامه داریم که اتاق مشترک ما پیوست‌های اقتصادی بین استان‌های مختلف سوریه را با استان‌های مختلف خودمان انجام بدهیم که فوق العاده می‌تواند ما را کمک کند.
اما بخش دوم نیاز‌هایی است که همین بخش خصوصی برای ایجاد تعاملات اقتصادی اش دارد بعد از این اشاره کردند که دیگر به آن نمی‌پردازم مثل مشکلات حمل و نقل، اما یک مورد را که به نظرم یک شتاب دهنده خواهد بود در باب توسعه اقتصادی بین ایران و سوریه بحث تعرفه‌هاست. ما سالهاست در رابطه با اینکه تعرفه ترجیحی بین دو کشور داشته باشیم و هر دو کشور به این قضیه علاقه مندند صحبت‌هایی را کردیم که هیچ وقت این را به نتیجه نرساندیم و خیلی از تفاهم نامه‌ها امضا شده و باید جنبه اجرایی پیدا کند، اما همچنان توفیقی در این بخش حاصل نشده است.
- مجری: البته بحث حضور بخش خصوصی را که شما گفتید ما همین نمایشگاه‌های حلب و دیگر شهر‌های سوریه را که وقتی نگاه می‌کردیم حضور بخش خصوصی آنچنان که باید قابل توجه نبود یعنی نسبت به گذشته این نمایشگاه برگزار شده بود تعداد شرکت‌های ایرانی آنچنان حضورشان قابل توجه نبود و می‌توانیم بگوییم تا حد زیادی کاهش پیدا کرده بود. آقای لاهوتی به نظر شما مهمترین اقداماتی که الان باید در دستورکار مسئولین و بخش خصوصی فعال در این حوزه قرار بگیرد چه مواردی است؟
- لاهوتی: در شروع بحث به این موضوع اشاره کردم که موضوع روابط بانکی مهم است البته ما انتظار نداریم به سرعت برطرف شود، اما به هر حال ایجاد کانال‌های مالی بین دو کشور یکی از موضوعات مهم است و صادرکننده‌ای که کالایش را به سوریه صادر می‌کند بیاد بداند چگونه وجوه صادراتی اش را دریافت کند که اینجا رفع تعهد ارزی بکند.
نکته بعدی که به نظر من بسیار حائز اهمیت است عدم امکان استفاده از ارسال کالا به صورت زمینی است چرا که ما با سوریه مرز خاکی نداریم و مجبور هستیم از کشورهای همسایه خصوصا عراق استفاده کنیم که این مجوز تاکنون از طرف دولت عراق صادر نشده است. شاید به این دلیل که خیلی از کالا‌ها به صورت صادرات به عراق و از عراق به سوریه اتفاق می‌افتد که ممکن است برای کشور عراق جذابیت داشته باشد لذا این نکته دوم است.
امروز کالا‌های صادراتی ایران از طریق دریا و مدت زمان خوشبینانه‌اش حدود سی تا سی و پنج روز است بنابراین زمان خواب ارسال کالا یکی از موضوعات بسیار مهم است نکته دیگری که بهش اشاره شد به هر حال تاجر این انتظار را دارد که بتواند به راحتی ورود بکند به کشوری که دارد سرمایه اش را می‌فرستد. بحث پرواز‌ها که به آن اشاره شد موضوع مهمی است یعنی به سادگی از کنارش نمی‌توانیم بگذریم و نکته بعدی که باز می‌توانم به این مساله اشاره کنم بحث تعرفه‌های ترجیحی را دوباره تاکید کنم کشور سوریه، چون با کشورهای عربی در گذشته توافق نامه داشته تقریبا وارداتش از این کشور‌ها صفر است حتی کشور‌هایی که در جنگ با این کشور بودند امروز دارند کالا صادر می‌کنند، ولی ما کماکان مشکل داریم.
- مجری: یکی از راه‌های توسعه مبادلات تجاری بین کشور‌ها آشنا شدن تجار با همدیگر است و یکی از ابزار‌ها هم برگزاری همین نمایشگاه‌هاست ما چندی قبل نمایشگاه بین المللی صنعت ساختمان را داشتیم که در دمشق برگزار شد برای سومین سال بعد از جنگ بود که برگزار شد تعدادی از شرکت‌های ایرانی هم آنجا حضور داشتند.
یکی از مشکلات تجار ایرانی شاید ابتدایی‌ترین چیزی است که برای آن تجارت نیاز دارند آن هم مجوز‌های حضور، بلیت پرواز برای اینکه بتوانند در این نمایشگاه‌ها حضور داشته باشند آمار تعداد شرکت‌های ایرانی را هم نسبت به سال‌های گذشته مقایسه می‌کنید تعداد شرکت کنندگان ایرانی بسیار کمتر است این یک نکته که سوالم این است که آیا شما این را پیگیری کردید یا خیر، دوم اینکه ما قرارداد تجارت آزاد بین ایران و سوریه سال ۲۰۱۱ با تعرفه گمرکی صفر تا چهار درصد امضا شده، اما همچنان اجرایی نشده روی بعضی از حوزه‌ها هم خواسته اجرا بشود بحث تعرفه‌ها به دلایل مختلف مثل امنیت و شرایط جنگی تا ۲۰ درصد افزایش پیدا کرده شما به عنوان رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و سوریه آیا این موارد را پیگیری کردید؟
- کیوان کاشفی: بله، ما این را پیگیری کردیم به صورت مستمر در مورد نمایشگاه توضیح بدهم ما تقویم کل نمایشگاه‌هایی که در سوریه انجام میشود دریافت کردیم و به سازمان توسعه تجارت هم دادیم و همیشه درخواست ما این بوده که باتوجه به شرایط خاصی که سوریه دارد باید مجوز‌های نمایشگاهی حداقل چهار تا پنج ماه قبل صادر شده باشد، چون باید در بحث رفت و آمد‌ها مشکل داریم در بحث حمل کالا‌های نمایشگاهی طولانی است مسیر لذا نمایشگاهی که یک ماه قبل مجوزش صادر بشود یا دو هفته قبل عملا امکان حضوری وجود نخواهد داشت کما اینکه در نمایشگاه حلب که مجوزش صادر نشد کلا این نمایشگاه اخیر صنایع ساختمانی هم خیلی با تاخیر شد و خیلی‌ها نتوانستند کالاهایشان را حمل کنند در همین نمایشگاه که دو هفته قبل بود دقیقا خورد به زمانی که فرودگاه دمشق بسته بود و ما مجبور شدیم دوستانی که شرکت کرده بودند را از طریق فرودگاه بیروت با یک مسیر خیلی طولانی است حمل کنیم و به داخل نمایشگاه ببریم؛ بنابراین این یک برنامه ریزی کامل یکساله می‌خواهد برای نمایشگاه که بتواند به صورت موفق حضور پیدا کنند.
در رابطه با تعرفه‌ها الان سوریه با سایر کشورهای عربی نرخ صفر را دارد یعنی قطعا آن‌ها از ما جلوترند. یکی از مواردی است که هم ایران و هم سوریه بایستی به یک تعاملی برسند تعرفه ترجیحی است و باید برای بعضی از خط قرمز‌هایی که الان در حوزه تجارت کشیده شده استثنا قائل شویم.