واردات و صادرات دارو در ارمنستان

سه شرکت واردکننده دارو در ارمنستان، شرکت‌های "واگا فارم"، "آلفا فارم" و "ناتالی فارم" با سهم کل 60.3 درصد در واردات دارو به ارمنستان در سال 2019 بوده اند.

چنین نتیجه‌گیری توسط کمیسیون دولتی حمایت از رقابت اقتصادی پس از بررسی بازار دارو در ارمنستان انجام شد. این کمیسیون سهم واردات هر یک شرکت‌ها را به دلیل محرمانه بودن اعلام نکرد. نتایج بررسی‌ها در حوزه گردش داروها، در گزارشی گسترده منتشر شده است. هدف به دست آوردن تصویری کامل از وضعیت فعلی بازارهای محصولات در بخش، ارزیابی محیط رقابتی و ارائه راهکارها بود. در پایش ساختار واردات و صادرات بازار، کمیسیون دولتی حمایت از رقابت اقتصادی، داده‌های مربوط به 2018-2019 و در برخی موارد داده‌های نیمه اول سال 2020 را مبنای بررسی‌های خود قرار داده است.

نتایج نشان می‌دهد که برخی از تولیدکنندگان اروپایی انبارهایی در گرجستان دارند، که از آنجا محصولات کارخانه‌های خود را صادر می‌کنند. شرکت‌های ارمنی نیز از آنجا دارو خریداری می‌کنند. به همین دلیل است که اگر ساختار واردات بر اساس صادرکننده، یعنی کشوری که تجارت می‌کند، در نظر گرفته شود، بیشتر داروها از گرجستان، روسیه و مجارستان وارد ارمنستان می‌شوند. در همین حال، با توجه به کشور مبدأ این داروها، داروهای آلمانی در جایگاه اول قرار دارند. در سال 2019 آلمان حدود 16٪ از حجم داروهای وارداتی به ارمنستان را به خود اختصاص داده است. داروهای فرانسوی در رتبه بعدی هستند. در جایگاه سوم، داروهای روسی هستند. در مجموع، داروها از 66 کشور جهان وارد شده است. بر اساس پایش کمیسیون دولتی حمایت از رقابت اقتصادی، در سال 2019 شرکت‌های دارویی، داروهایی به ارزش 42.3 میلیارد درام وارد ارمنستان کرده‌اند. 114 شرکت واردات داشته‌اند. با این حال، همانطور که مشخص شد، بازار متمرکز است، زیرا 60.3 درصد از واردات فقط توسط سه شرکت فوق تأمین می‌شوند. کمیسیون دولتی حمایت از رقابت اقتصادی، ساختار واردات دارو توسط کشورها و شرکت‌ها را بر اساس بازارهای محصولات ارائه داده است.

سه بازار برای بررسی انتخاب شدند.

M01A - داروهای ضد درد، ضدالتهاب غیراستروئیدی

C07A-beta مسدودکننده‌ها یا مهارکننده‌ها

J02A - ضد باکتری‌ها (ضد قارچ) برای استفاده منظم

سه واردکننده بزرگ، عمدتاً سه شرکت ذکر شده در بالا هستند.

به طور خاص، طی سال 2019، در بازار محصولات M01A سه شرکت اول واردکننده دارو "Vaga Pharm"، "Alfa Pharm Import" و "Natali Pharm" بودند و در این بازار رقیب دیگری ندارند و با هم 60.6٪ از بازار را تشکیل می‌دهند. در بازار C07A، سه واردکننده عمده دارو Vaga Pharm، Alfa Pharm Import و Natali Pharm هستند که موقعیت غالب را در بازار دارند، 71.76٪ از بازار. در بازار J02A، سه واردکننده عمده دارو عبارتند از: Alfa Pharm Import، Tonus-Les LLC و Asteria LLC که موقعیت غالب را در این بازار نداشته‌اند. سهم آنها از این بازار کل محصول 54.2 درصد بوده است.

صادرات دارو بسیار متمرکز  صورت می‌گیرد . در سال 2019، حدود 6.4 میلیارد درام با ارزش گمرکی، از ارمنستان به 18 کشور دارو صادر شده است. روسیه، گرجستان و ازبکستان سه کشور برتر واردات دارو در سال‌های 2018 و 2019 از ارمنستان هستند که در مجموع 83.4 درصد از صادرات را تشکیل می‌دهند که از این تعداد تنها 58.7 درصد از کل صادرات سهم روسیه است. یعنی بیش از نیمی از داروها به روسیه صادر می‌شود.

در سال 2020، 24 شرکت از ارمنستان دارو صادر کرده‌اند. طبق گزارش کمیسیون دولتی حمایت از رقابت اقتصادی، بزرگ‌ترین صادرکنندگان دارو از نظر صادرات "Liquor" CJSC، "Pharmafact" LLC و "Trade Export" CJSC هستند که مجموعاً 72.7٪ صادرات را تشکیل می‌دهند. این در حالی است که اطلاعات مربوط به سهم هر یک از صادارت به تفکیک در این گزارش ذکر نشده است. این کمیسیون سیاست قیمت‌گذاری شرکت‌های واردکننده و فروش را بررسی کرده است. با این حال، تعدادی از اطلاعات، به عنوان مثال، در مورد حاشیه (تفاوت قیمت خرید و فروش کالا در حاشیه تجارت) منتشر نشده است چون این اطلاعات به عنوان اسرار تجاری این شرکت‌ها محسوب می‌شوند.

تحقیقات کمیسیون رقابت نشان داده است که حوزه مبادلات دارو، پدیده کالا به کالا وجود دارد (در هنگام مبادله، طرفین کالاها را نه با پول بلکه با مبادله کالاها یا خدمات دیگر به دست می‌آورند) که هیچ مکانیسم نظارتی مشخصی برای آنها وجود ندارد. به ویژه برخی از نهادهای اقتصادی فعال در خرید و فروش دارو و تجهیزات پزشکی با هم مبادله می‌کنند که عدم تنظیم آن می‌تواند منجر به توافقات ضد رقابتی شود. به ویژه از نظر چگونگی مجاز بودن اشخاص اقتصادی خاص برای واردات داروهای ثبت نشده. کوتاهی‌هایی نیز در بخش حداکثر هزینه اضافی عمده‌فروشی وجود دارد. مشخص شد که وب‌سایت‌های نهادهای اقتصادی عمده‌فروشی حداکثر هزینه‌های عمده فروشی را نشان نمی‌دهند. این در حالی است که این موضوع از الزامات قانونی است.