تکمیل خط لوله صادرات گاز روسیه از طریق ترکیه به بالکان

افتتاح انتقال گاز روسیه از طریق ترکیه به بالکان روز اول ژانویه 2021 رسما انجام شد. شرکت گازپروم روسیه در شب سال نو اعلام کرد که صادرات گاز روسیه به صربستان و بوسنی و هرزگوین از طریق خط لوله ترکیه شروع می‌شود. مسیر این خط لوله از طریق ترکیه و دریای سیاه به بلغارستان و سپس به مجارستان و از آنجا به صربستان و بوسنی و هرزه گوین می رسد.

بر اساس آنچه که الکسی میلر، رئیس شرکت روسی گفته در مجموع شش کشور از این طریق با اتصال به خط لوله فعلی صربستان و بلغارستان گاز روسیه را دریافت می‌کنند. در کنار صربستان، بوسنی و هرزه گوین، بلغارستان و مجارستان، یونان، مقدونیه شمالی و رومانی نیز از این گاز انتقالی استفاده خواهند کرد.

اواخر سال ۲۰۱۴ آلکساندار ووچیچ رئیس جمهور صربستان و سفیر روسیه در بلگراد آلکساندار بوکان-هارچنکو انشعاب ۴۰۳ کیلومتری خط لوله گاز ترکیه - روسیه را افتتاح کردند. این خط لوله که جریان بالکان هم نامیده می‌شود، در صربستان و بلغارستان، بین مرزهای بلغارستان و مجارستان به طول ۴۰۳ کیلومتر است که ظرفیت آن کمی‌کمتر از ۱۴ میلیارد متر مکعب گاز در سال خواهد بود و عرضه گاز روسیه از طریق صربستان را دو برابر خواهد کرد. این خط لوله، گاز روسیه را به صربستان و بوسنی و هرزگوین خواهد رساند و بخش مهم ظرفیت آن از طریق مجارستان به اسلواکی خواهد رفت.

 خط لوله جریان ترکیه یک پروژه مشترک بین گازپروم روسیه و بوتاس ترکیه است که حدود ۷۰۰ مایل طول دارد. ارزش این پروژه هفت میلیارد دلار آمریکا و ظرفیت آن31.5 میلیارد متر مکعب گاز در سال است، و در حال حاضر گاز ترکیه، بلغارستان، یونان، مقدونیه شمالی و رومانی را تأمین می‌کند.

در همین ارتباط  خط لوله جریان بالکان به عنوان بخشی از جریان کلی پروژه مشترک گاز روسیه – ترکیه اهمیت دارد. در نوامبر 2020 بلغارستان اعلام کرد که ساخت خط لوله جریان بالکان به پایان رسیده است.  خط لوله بالکان در بلغارستان که به بالکان استریم هم شهرت یافته به خط لوله گاز در صربستان متصل می‌شود و این خط را برای انتقال گاز روسیه به بالکان تکمیل می‌کند.

بویکو بوریسوف نخست وزیر بلغارستان در همین ارتباط گفته است که با بهره برداری از پروژه جریان بالکان، بلغارستان به یک مرکز توزیع گاز استراتژیک منطقه ای تبدیل خواهد شد و تنوع عرضه گازبه بالکان و اروپا را تضمین خواهد کرد. بالکان استریم در واقع ادامه خط لوله گاز جریان ترکیه از طریق بلغارستان است. نام بالکان استریم برای خط لوله توسط بوریسوف نخست وزیر پیشنهاد شد.

 خطوط جریان انتقال گاز ترکیه که در ۸ ژانویه ۲۰۲۰ راه اندازی شد، در واقع جایگزین پروژه شکست خورده سوث استریم است و از روسیه ، دریای سیاه تا سواحل ترکیه کشیده شده است.

آمریکا همواره مخالف ساخت جریان ترکیه بوده است. دو روز پس از افتتاح خط لوله در ۱۰ ژانویه ۲۰۲۰، واشنگتن پیام روشنی فرستاد که با گسترش خط لوله از طریق خاک بلغارستان به اتحادیه اروپا مخالف است. دیوید هیل، وزیر امور خارجه وقت امور سیاسی، نفر سوم در وزارت امور خارجه آمریکا گفته که کشورش با خط دوم خط لوله گاز استریم ترکیه برای تامین گاز در جنوب شرقی اروپا از طریق بلغارستان مخالف است زیرا آن را اقدامی ژئواستراتژایک از سوی روسیه تلقی می‌کند. روسیه بارها اعلام کرده است که بخش دوم جریان گاز ترکیه عمدتاً برای حمایت از متحد اش در بالکان یعنی صربستان در حال ساخت است

این یک استراتژی بزرگ نه تنها اقتصادی، بلکه سیاسی توسط روسیه و ترکیه برای تقویت و استمرار حضور در بازار گاز اتحادیه اروپا و تاسیس خطوط جدید انتقال گاز به بالکان بدون استفاده از  اکراین است.

آمریکا بازیگر جدید بازار گاز اتحادیه اروپا است و پس از بحران اکراین 2014 و تعلیق و گاهی توقف صادرات گاز روسیه به اروپا از مسیر اکراین، عمدتا تلاش کرده به این بازار مهم وارد شود و کشورهای عضو را تشویق و ترغیب به استفاده از گاز وارداتی از آمریکا به جای روسیه نماید. راه اندازی پروژه ال ان جی در بندر Krk کرواسی در همین راستا قابل توجیه است. اگر چه این پروژه چندان بزرگ و در مرحله ابتداپی قابل توجه نیست، اما نشانه توجه جدی آمریکا به بازار انرژی و گاز اتحادیه اروپا است.

اتحادیه اروپا در مسیر متنوع سازی منابع تامین انرژی و گاز مصرفی خود و کاهش هر چه بیشتر اتکا به روسیه است، ولی تا کنون نتوانسته است به منابع جدی و قابل توجه دست یابد. واردات گاز از آذربایجان و الجزایر تنها بخش کوچکی از نیازمندی‌های اتحادیه را تامین می‌کند و این بازار بزرگ انرژی علی رغم فراز و نشیب های زیاد در روابط اتحادیه اروپا و روسیه، همچنان در دست این کشور قرار دارد.

آلمان با پروژه نورد استریم دو که با مخالفت جدی آمریکا و سرزنش این کشور هم همراه شده، علی رغم غرولند کمیسیون اروپا به واردات گاز از روسیه با وسعت بیشتری ادامه می دهد. آمریکا اگرخواهان وارد شدن به بازار گاز اتحادیه اروپا است باید فکری برای گرانی قیمت گاز قابل عرضه و نیز سرعت انتقال آن به اروپا نماید.